AKTYWIZACJA
OSÓB
STARSZYCH

Rola Uniwersytetów
Trzeciego Wieku i
klubów seniora.

Konsekwencją wyraźnego procesu
starzenia się społeczeństwa polskiego,
widocznego już od wielu lat, jest duża
liczebność (5,7 mln) grupy osób w
wieku poprodukcyjnym (≥ 65 lat).
Jednocześnie wydłuża się średnia
długość życia mężczyzn do 70,7 roku i
kobiet do 79,2 roku . Wydaje się więc,
że najważniejszym zadaniem polityki
społecznej powinna być nie tylko troska
o dalsze wydłużanie życia, ale również
podejmowanie takich działań, które
będą sprzyjać pomyślnemu starzeniu
się.

Gryglewska definiuje pomyślne starzenie
się jako osiągnięcie wieku starości z
małym ryzykiem chorób i niedołężności, z
wysoką sprawnością umysłową i fizyczną
oraz utrzymaną aktywnością życiową,
natomiast Wizner dodatkowo zwraca
uwagę na zachowanie aktywności
w sferze kontaktów społecznych i
towarzyskich. W procesie starzenia się
istotne znaczenie ma sfera oddziaływań
zewnętrznych, do których Bień zalicza styl
życia, sposób odżywiania, środowisko życia
i czynniki psychospołeczne. Celem
niniejszej pracy jest prezentacja różnych
form aktywności wpływających na proces
pomyślnego starzenia.

Aktywność jest zdolnością do intensywnego
działania;
jest to energia, która stwarza szansę na
kontaktowanie
i porozumiewanie się z innymi ludźmi, co ma
szczególne znaczenie w wieku starszym.
Aktywność
umożliwia zaspokojenie potrzeb bio-
psychospołecznych,
daje poczucie satysfakcji. Jest warunkiem
odgrywania ról społecznych, funkcjonowania w
grupie, w społeczeństwie. Zdaniem Bień brak
aktywności może powodować samotność,
izolację społeczną, postępującą niesprawność, a
nawet przedwczesną umieralność wśród osób w
starszym wieku.
Dzięgielewska dzieli aktywność na trzy typy:
— formalną — działalność w różnych
stowarzyszeniach
społecznych, w polityce, w pracach na rzecz
środowiska lokalnego, wolontariat;
— nieformalną — polegającą na kontaktach z
rodziną,
przyjaciółmi, znajomymi, sąsiadami;
— samotniczą — obejmującą oglądanie telewizji,
czytanie, rozwijanie własnych zainteresowań,
hobby.

Formy aktywności osób w starszym
wieku
Osoby starsze, mając do dyspozycji dużo
wolnego
czasu, w miarę możliwości i potrzeb, mogą
nie
tylko być aktywne w sferze realizacji
własnej osoby,
lecz także pomagać innym ludziom. Mogą
się
zaangażować w działalność różnych
organizacji,
fundacji i stowarzyszeń, grup
samopomocowych,
mogą też podejmować nowe role społeczne
— rodzinne (matki–ojca, teściowej–teścia,
babci–
–dziadka) oraz społeczne (kuratora
sądowego,
ławnika, samorządowca).
Z przeprowadzonych badań wynika, że
emeryci
w większości przeznaczają czas wolny na
pomoc
w codziennych obowiązkach dzieciom i
wnukom,
na uprawianie działki, oglądanie telewizji,
słuchanie
radia, czytanie książek.

Wśród ofert aktywności społecznej
skierowanych do
osób starszych największą popularnością
cieszą się następujące formy spędzania
nadmiaru wolnego czasu:

Uniwersytety Trzeciego Wieku

prowadzą działalność edukacyjną,
kulturalną, społeczną i opiekuńczą, które
sprawiają, że ludzie starsi chcą się ze sobą
spotykać i przebywać, chcą sobie wzajemnie
pomagać, służyć bogatym doświadczeniem
zawodowym i życiowym. Słuchacze UTW są
najczęściej osobami zadowolonymi z życia,
szczególnie z rodziny, pracy zawodowej i
kontaktów towarzyskich.

Uniwersytet Trzeciego
Wieku (ang. University of
the Third Age, U3A) –
placówka dydaktyczna dla
osób w podeszłym wieku.
Celem działania jest
poprawa jakości życia osób
starszych.

Idea Uniwersytetów

Trzeciego Wieku.

Celem działalności uczelni jest

aktywizacja ludzi starszych, a także

„wykorzystanie potencjału osób

starszych na rynku pracy - wiedzy,

umiejętności i doświadczenia

życiowego, dla rozwoju

gospodarczego i społecznego kraju.”

Starsze pokolenia, przeżywające
swoją młodość w czasach wojny,
często miało wybór nauka czy obrona
Ojczyzny i przeważnie decydowało się
na to drugie. Tacy ludzie mają
psychologiczne braki w potrzebach
samorozwoju, kształcenia się,
zdobywania nowych umiejętności.
Jeśli uświadomią je sobie i zechcą
nadrobić, UTW dają im tę szansę.
Uczelnie są dla nich także miejscem
spotkań z podobnymi do nich
osobami, które muszą stawiać czoła
wielu problemom w tym jednemu,
głównemu – problemowi braku
akceptacji ze strony młodych.

Poza tym, po latach wychowywania dzieci
i współuczestnictwie w wychowywaniu
wnuków, niekiedy utracie współmałżonka
i znajomych, nadmiar czasu może być
bardzo szkodliwy. W takim przypadku
nowa pasja staje się balsamem dla
zbolałej duszy, pozwala ponownie
otworzyć się na świat i zaakceptować go
takim, jakim się stał się bez bliskich ludzi.
Wielu seniorów jest wciąż sprawnych, nie
znosi bezczynnego siedzenia w czterech
ścianach, potrzebuje pretekstu do wyjścia
z domu. Jedną z form aktywizacji
starszych ludzi są uniwersytety trzeciego
wieku, które stwarzają możliwości
ciągłego poszerzania wiedzy, pobudzają
do aktywizacji społecznej w interesie
jednostki i ogółu, ułatwiają nawiązywanie
przyjaźni, zapewniają możliwość dbania o
kondycję fizyczną.

Typy UTW

Podział ze względu na kryterium
siły związku z uczelniami
wyższymi:
-model francuski - UTW ściśle
związane z ośrodkami akademickimi,
cechuje je wysoki poziom działalności
dydaktycznej i naukowo-badawczej,
zróżnicowane pod względem form
organizacyjnych (pełna integracja z
uczelnią, ścisła współpraca lub
niezależność od uczelni)
-model brytyjski - oparty na
samokształceniu i samopomocy
seniorów, bez wsparcia ze strony
uczelni wyższych

Oferta programowa

wykłady, seminaria, konwersatoria
lektoraty języków obcych
sekcje lub koła zainteresowań
kluby i zespoły tematyczne
warsztaty artystyczne
zajęcia ruchowe, rekreacyjne, rehabilitacyjne
imprezy kulturalne, turystyczne i okolicznościowe
kursy, szkolenia, poradnictwo
w niektórych uniwersytetach wprowadzono zajęcia
wakacyjne: wyjazdy, wczasy, rekreacja seniorów
podczas lata.

Potrzeba tworzenia UTW



Obecnie osoby starsze stanowią prawie 13%
polskiego społeczeństwa, a liczy się, że za 15 lat
będą już stanowić 17% ogółu ludności w Polsce.
Przemiany ekonomiczne, gospodarcze, postęp
techniczny i ekonomiczny sprawiły, że to właśnie
ta grupa polskiego społeczeństwa najmniej
zyskała na tych przeobrażeniach jakie dokonywały
się na świecie i w Polsce w ostatnich latach.
Często osoby te musiały rezygnować z dalszej
edukacji, z przyczyn ekonomicznych czy losowych.



W efekcie tego pozostają niezaspokojone takie
potrzeby jak: potrzeba samokształcenia, potrzeba
poznawania środowiska, potrzeba poszerzania
wiedzy i umiejętności.

Początki powstania UTW



Początki ruchu uniwersytetów trzeciego wieku
sięgają roku 1972. W tym też czasie profesor
Uniwersytetu w Tuluzie Pierre Vellas
zorganizował spotkanie 40 seniorów, aby
zorientować się czego oczekują od
uniwersytetu.

UTW w Polsce



W wyniku współpracy i kontaktów naukowych
profesor Haliny Szwarc z profesorem Pierrem
Vellasem utworzyli uniwersytet trzeciego
wieku w Warszawie. Pod nazwą Studium III
Wieku, 12 listopada 1975 roku, inaugurowano
pierwszy rok akademicki UTW.



UTW W Poznaniu powstał w 1979 r. Początkowo
działał on na zasadzie afiliowania przy różnych
instytucjach związanych z opieką społeczną, a
jego organizatorem był Wojewódzki Ośrodek
Opiekuna Społecznego przy Wojewódzkim
Szpitalu Zespolonym. Potem uzyskał możliwość
włączenia się w działalność Studiów Otwartych
Uniwersytetów.



Obecnie w Polsce działa blisko 110 Uniwersytetów
Trzeciego Wieku, które łącznie zrzeszają 25
tysięcy słuchaczy. Na stronie internetowej
poświęconej uniwersytetom trzeciego wieku
możemy zapoznać się z ich działalnością.

Przykładowe UTW w Polsce



Uniwersytet Trzeciego Wieku Państwowej
Wyższej Szkoły Zawodowej im. Papieża Jana
Pawła II w Białej Podlaskiej ,Gnieźnieński
Uniwersytet Trzeciego Wieku



Elbląski UTW ,Płocki Uniwersytet Trzeciego
Wieku, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Opolu

Słuchacze



uczestniczą na zasadzie dobrowolności



przeważają kobiety



mają wykształcenie formalne na średnim lub
wyższym poziomie



określani jako studenci UTW



stanowią swoistą elitę osób starszych, dla
których ważny jest indywidualny rozwój
poprzez edukacje, mimo osiągniętego wieku



reprezentowani przez Samorządy Słuchaczy.

Zasadnicze zadania UTW



dążenie do utrzymania indywidualnego dobrostanu
psychofizycznego seniora



osiągnięcie należytej i godnej pozycji człowieka
starszego w społeczeństwie

Drogą do realizacji tych zadań jest edukacja, która może

spełniać wiele funkcji:

o

ćwiczyć umysł dla podtrzymania ogólnej sprawności
organizmu

o

integrować środowisko osób starszych ze sobą, jak
również z innymi pokoleniami

o

przeciwdziałać osamotnieniu

o

przekazywać, upowszechniać i aktualizować wiedzę

o

zapobiegać marginalizacji i wykluczaniu ludzi
starszych

Cele



upowszechnianie inicjatyw edukacyjnych,



aktywizacja intelektualna, psychiczna,
społeczna i fizyczna osób starszych,



poszerzanie wiedzy i umiejętności seniorów,



ułatwianie kontaktów z instytucjami takimi
jak służba zdrowia, ośrodki kultury,
ośrodkami rehabilitacyjnymi i innymi,



angażowanie słuchaczy w aktywność na
rzecz otaczającego ich środowiska,



podtrzymywanie więzi społecznych i
komunikacji międzyludzkiej wśród seniorów.

Wymagania, które muszą spełnić
uniwersytety, aby móc określać się jako
Uniwersytety Trzeciego Wieku to:



lokalizacja placówki przy uczelni wyższej
(najlepiej humanistycznej) jako jej część, w
ramach zawartej z uczelnią umowy, czy też
ścisłej współpracy z nią, bądź bezpośredniego
patronatu uczelni. Mogą to być także placówki
utworzone przy filiach tychże uczelni;



wykładowcami tego typu uniwersytetów winni
być wyłącznie pracownicy naukowi uczelni
wyższych;



dodatkowym wymogiem formalnym ma być
dogodna, pod względem komunikacji,
lokalizacja, umożliwiająca dojazd pracowników
naukowych danej uczelni na wykłady

Kluby seniora

“ ...Nieważna jest metryka ani
pesel, lecz przyjaźń, która łączy nas od
lat Seniora szanuj więc i zapamiętaj, że
bez niego całkiem inny byłby świat...”

Fragment hymnu Klubu Seniora AZS w Poznaniu

Kluby seniora w ramach których osoby w
starszym wieku mogą ciekawie i aktywnie
spędzać czas, organizując wyjścia/wyjazdy
do teatru czy opery, wycieczki i wyjazdy
turystyczno-plenerowe, a także
uczestnicząc w różnych szkoleniach (np.
kursach obsługi i korzystania z komputera
i Internetu).
Klub Seniora to miejsce spotkań osób
starszych. Seniorzy spotykają się
najczęściej raz w tygodniu, spędzają razem
czas, rozwijają zainteresowania.

Najistotniejsze cele klubów seniora to:
→ umożliwienie ludziom starszym
korzystnego dla nich i przyjemnego
spędzenia wolnego czasu,
→ stworzenie możliwość zaspokojenia
różnorodnych potrzeb kulturalno-
oświatowych,
→ budzenie nowych zainteresowań
→ ułatwienie nawiązywania kontaktów
towarzyskich społecznych.

Placówki te powinny świadczyć osobom
starszym określone usługi, pomoc, porady
i zapewniać rozrywkę. Dla najbardziej
aktywnych jednostek winny stać się
miejscem czynnej działalności, użytecznej i
cenionej.

Osoby starsze chętnie uczestniczą w
różnych formach zajęć wypoczynkowych,
rozrywkowych. Należą do nich: gry
stolikowe, rozwiązywania krzyżówek,
słuchanie radia, oglądanie telewizji,
przeglądanie czasopism oraz prowadzenia
przyjacielskich rozmów. Te formy
spędzania czasu wolnego pełnią ważną
funkcję w życiu zbiorowości klubowej,
gdyż integrują poszczególne jednostki w
społeczność życzliwych sobie i wzajemnie
zainteresowanych osób, przeciwdziałającą
uczuciu pustki osamotnienia.

W każdym klubie seniora uprawia się jakąś
formę robót ręcznych i majsterkowania.
Może to być: modelarstwo, stolarstwo,
tkactwo, krawiectwo, metaloplastyka,
dziewiarstwo, hafciarstwo, rymarstwo,
fotografika, ogrodnictwo itp. W klubach
przyjął się tez zwyczaj organizowania
uroczystych imprez z okazji świąt
państwowych, religijnych lub rodzinnych.
Wspólnie obchodzi się Wielkanoc, Wigilię,
organizuje się choinkę, sylwestra, urodziny
poszczególnych członków.

Istotnym elementem pomyślnego starzenia
się jest
aktywność fizyczna. Niestety u większości
osób
w starszym wieku obserwuje się wyraźny
spadek aktywności fizycznej, która
ogranicza się do codziennych czynności,
takich jak: zakupy, gotowanie, sprzątanie,
praca. Tymczasem zachowanie wysokiej
aktywności fizycznej w wieku starszym
stanowi jeden
z czynników prognozujących dłuższe
trwanie życia,
umożliwia ludziom starszym zachowanie
autonomii
i niezależności, a tym samym przyczynia
się do poprawy jakości ich życia.

PODSUMOWANIE

Zauważalne od wielu lat starzenie się
społeczeństwa polskiego zmusza instytucje
państwowe i organizacje samorządowe do
podejmowania działań na rzecz poprawy
jakości życia osób w starszym wieku. Do
ważniejszych form takiej działalności
powinny należeć zadania związane z
szeroko rozumianą aktywizacją seniorów i
przyszłych seniorów. Celem niniejszej
pracy było przedstawienie różnych form
aktywności wpływających na proces
pomyślnego starzenia. Zwrócono uwagę
na fakt, że zwiększenie aktywności osób w
starszym wieku zapobiega
samotności i izolacji społecznej, a także
umożliwia utrzymanie niezależności do
późnych lat.

Bibliografia:

Aleksander Tadeusz „Teoretyczne i
praktyczne aspekty edukacji kulturalnej
oraz oświaty dorosłych” Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Pakuła Magdalena „Postawy osób
starszych wobec edukacji” Wydawnictwo
Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej”,
Lublin 2007

Ziębińska Beata „Uniwersytety
Trzeciego Wieku jako instytucje
przeciwdziałające marginalizacji osób
starszych.” Wydawnictwo: Profesjonalny
Pracownik Socjalny.