Postawy jawne i utajone

Wykład 11

Plan

• współczesne rozumienie postaw
• koncepcja dualizmu postaw
• postawy utajone – wprowadzenie konstruktu
• pomiar postaw utajonych

Postawa

• sumaryczna ocena dowolnego obiektu, o którym

da się pomyśleć

• efektem - oceniająca reakcja wobec obiektu

– emocjonalna
– poznawcza
– behawioralna

• cechy definicyjne:

– znak
– natężenie

Eagly i Chaiken 1993; Petty, Wegener i Fabrigar, 1997; Bohner i Wanke, 2004

Podejścia

• Czy oceny muszą być stałe przez dłuższy czas?
• Czy muszą być przechowywane w pamięci długotrwałej?

• model „szuflady z aktami” - (Allport, 1935; Petty i wsp.

1994)

• postawa jako „tymczasowa konstrukcja” (Tesser, 1978)

Historia…

• lata 20.-30. XX wieku – pomiar i ustalanie związku

postaw z zachowaniem (korelacyjne) (Allport)

• lata 50.-60. XX wieku – zmiana postaw

(eksperymentalne) (Festinger, Aronson)

• lata 80. xx wieku – złożoność postaw, zawartość,

struktura, funkcjonowanie , automatyczność
(pomiar pośredni) (Petty i Cacioppo)

Postawy we współczesnym SC

• procesy a nie struktury:

– nie ważna treść a proces aktywizacji i aplikacji
– dostępność –Higgins (1996)

• osiągalność (availability)
• dostępność (accesibility) - szybkość i łatwość z jaką osoba może

przywoływać postawy z pamięci w procesie podejmowania decyzji

• aplikowalność (applicability)

• parcjalność
• nieświadomość źródeł postaw (Marphy i Zajonc, 1994)
• automatyczny charakter (Bargh, 1999)

– świadome i nieświadome komponenty postaw
– świadome i nieświadome procesy formowania i zmiany postaw
– automatyczne i „wysiłkowe” przetwarzanie informacji pod

wpływem aktywizacji postaw

• dualizm (Chaiken i Trope, 1999) – postawy jawne i utajone

Koncepcja dualizmu postaw

postawa utajona

postaw jawna

Reakcja:

„Nie mam nic

przeciwko

mieszkaniu obok

Czarnej

rodziny”

„Nigdy nie zamieszkam obok

Czarnej rodziny”

(Greenwald i Banaji, 1995)

postawy dualne to nie ambiwalentne

+

-

Koncepcja dualizmu postaw

Wilson, Lindsey i Schooler, 2000

procesy deliberacyjne

postawa utajona

postaw jawna

Postawy utajone

• zapis przeszłego doświadczenia
• wpływa ono na przychylne lub nie odczucia, myśli i

działania wobec obiektów społecznych

• zapis ten pozostaje introspekcyjnie niezidentyfikowany lub

identyfikowany nietrafnie

(Greenwald i Banaji, 1995)

Źródła rozbieżności między postawami

jawnymi utajonymi:

• z mniej lub bardziej intencjonalnego ukrywania

prawdziwej postawy (Greenwald i Banaji)

• ze złożoności postaw (Wilson i in. 2000)

Cztery typy relacji wynikających ze skrzyżowania dwóch wymiarów:
1. świadomości istnienia postawy pierwotnej (tej, która uległa utajnieniu)
2. możliwości i motywacji do jej zastępowania przez postawy jawne

świadomość postawy utajonej

możliwość i
motywacja
zastąpienia postawy
utajonej przez jawną

tak

tak

nie

nie

represja

świadome
zastąpienie

automatyczne
zastąpienie

niezależne
systemy

Wilson i in. 2000

geneza postaw utajonych

• w doświadczeniach (Greenwald i Banaji)
• w postawach jawnych (Wilson)

– od świadomego – do nieświadomego (automatyzacja)

• w różnych procesach przebiegających poza

świadomością i kontrolą podmiotu (Maison):

– efekt ekspozycji (Zajonc, 1985)
– oddziaływanie bodźców podprogowych i peryferycznych
– nieświadome uczenie

związek postawy jawnej z utajoną

• Greenwald i Banaji – brak związku
• Maison – jeżeli treści postaw są niezagrażające to

mogą być tożsame

• Wpływ postawy utajonej na jawną - uspójnianie

postaw – racjonalizacja (Laplanche) lub redukcja
dysonansu (Festinger)

• Wpływ postawy jawnej na utajoną – przy dużej

motywacji do ujawniania jedynie jawnej a
nieujawniania utajonej (Wilson)

badania

postawa jawna

postawa utajona

postawa

źródło

postawa

źródło

wysokokalor

yczne vs

niskokaloryc

zne

wymiar smaku

wymiar

zdrowia

biologiczne

(bodziec

apetytywny)

socjalizacja

negatywna

wobec

wysokokalory

cznych

socjalizacja –

proces uczenia, że

niezdrowe

polskie vs

zachodnie

papierosy

pozytywna

wobec

zachodnich

doświadczenie

negatywna

wobec

zachodnich

automatyczna

skłonność

faworyzowania

tego co „nasze”

polskie vs

zachodnie

produkty

pozytywna

wobec

zachodnich

doświadczenie

negatywna

wobec

zachodnich

automatyczna

skłonność

faworyzowania

tego co „nasze”

palenie

papierosów

negatywna u

niepalących,

pozytywna u

palących

u niepalących –

socjalizacja

u palących –

doświadczenie i

redukcja

niespójności z

zachowaniem,

przyjemność

palenia

negatywna w

obu grupach

socjalizacja

reklamy

erotyczne

pozytywna

(bardziej u M)

wpływ społeczny –

aktualna norma

obyczajowa

negatywna

(bardziej u K)

uwarunkowana

socjobiologicznie

(lęk przed

konsekwencjami)

socjalizacja –

powiązanie erotyki

z niemoralnością)

sytuacje sprzyjające
aktywizacji reakcji
automatycznych

-

ograniczanie możliwości

przetwarzania informacji (presja
czasu) (Wilson, Lindsay i Aronson,
1998)
- ograniczanie zasobów
poznawczych, przeciążenie
poznawcze (Gilbert i Hixon, 1991)
- przeciążenie uwagi (Pratto i
Bargh, 1991)

sytuacje sprzyjające

większej spójności

między postawą

utajoną i

zachowaniem

obserwowane zachowanie
ma charakter automatyczny

Specyfika postaw jawnych i utajonych

Cecha

Geneza

Poziom

świadomośc

i

Aktywizacja

Kontrola

Związek z

zachowanie

m

postawy jawne

•

Nowsze

•

Powstałe w wyniku dostarczania
racjonalnych argumentów

•

Powstałe w drodze centralnego
przetwarzania informacji

•

często uświadamiane źródło
postawy

•

świadomość samej postawy

•

gdy są możliwości i motywacja do
aktywizacji postaw jawnych

•

aktywizowane wolicjonalnie

•

łatwiejsze do kontroli

•

większy

•

związek z zachowaniem
kontrolowanym i deliberatywnym

postawy utajone

•

Starsze

•

Powstałe w wyniku „wyparcia”
przez jawne

•

Powstałe w wyniku oddziaływania
bodźców peryferycznych (utajony
afekt)

•

Powstałe w drodze
peryferycznego przetwarzania
informacji

•

często nieuświadamiane źródło

•

często postawa nieuświadamiana

•

gdy nie ma możliwości i
motywacji

•

aktywizowane automatycznie

•

trudniejsze do kontroli / lub
niemożliwa

•

mniejszy

•

związek z zachowaniem
niekontrolowanym,
automatycznym

Pomiar postaw utajonych

• Test Utajonych Skojarzeń (Implicite Association

Test)

(Greenwald i Banaji, 1998)

• Test Decyzji Leksykalnych (Lexical Decision Task)
• Prymowanie:

– afektywne (Affective Priming)
– „paradygmat broni”

Implicit Association Test

1

2

3

4

5

Seria 1: obiekty postawy, np. Biali - Czarni

Seria 2: atrybuty obiektów, np. pracowici – leniwi

Seria 3: połączone kategorie z serii 1 i 2 (warunek spójny) (Biali pracowici i
Czarni leniwi)

Seria 4: odwrócone położenie obiektów postawy

Seria 5: połączone serie 2 i 4 (warunek niespójny) (Biali leniwi i Czarni
pracowici)

efekt IAT – 5/3 > bardziej
negatywna postawa wobec
Czarnych

RT

4 ms / 1000 ms

2000 ms

reakcja

 

    .

 

    .

(Payne, 2006)

<RT

RT

4 ms / 1000 ms

2000 ms

reakcja

 

    .

Z
d
j

e
c

i
a

d

n
i

a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Z
d
j

e
c

i
a

d

n
i

a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

<RT

>RT