Fitoterapia schorzeń obwodowego

układu nerwowego

Obwodowy układ nerwowy

 Układ somatyczny- odpowiada za kontakty ze światem zewnętrznym; układ

szybkiej, świadomej reakcji; kieruje czynnościami zależnymi od naszej woli
i pozwala szybko odpowiedzieć na odebrane bodźce

 Układ autonomiczny (wegetatywny)- kontroluje i reguluje funkcje narządów

wewnętrznych; nie podlega naszej woli:

1. Układ sympatyczny (współczulny, adrenergiczny)

-

neuroprzekaźnikiem jest noradrenalina

2. Układ parasympatyczny (przywspółczulny, cholinergiczny)

-

neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina

układ przywspółczulny

układ współczulny

zwęża źrenicę

rozszerza źrenicę

hamuje wydzielanie łez

pobudza gruczoł łzowy

hamuje wydzielanie śliny

pobudza ślinianki

hamuje pracę serca

przyspiesza pracę serca

zwęża drogi oddechowe

rozszerza drogi oddechowe

pobudza ruchy żołądka

zwalnia ruchy żołądka

pobudza wydzielanie soku

trzustkowego

hamuje wydzielanie soku

trzustkowego

hamuje nadnercze

pobudza nadnercze

pobudza perystaltykę jelit

hamuje ruchy jelit

powoduje skurcz pęcherza

moczowego

rozszerza ściany pęcherza

moczowego

rozszerza naczynia narządów

płciowych

zwęża naczynia narządów płciowych

Substancje i surowce pobudzające układ

współczulny

• Ziele przęśli (Herba Ephedrae), przęśl dwukłosowa (skrzypowata)

(Ephedra distachya):

-

krzew z rodziny Przęślowatych (Ephedraceae) występujący na suchych,

stepowych i pustynnych obszarach Azji

-

surowiec zawiera efedrynę i norefedrynę

-

działanie: podwyższa objętość minutową serca, podnosi ciśnienie krwi,

obkurcza naczynia krwionośne błon śluzowych nosa, pobudza OUN,

rozszerza oskrzela, zmniejsza skurcz mięśni przewodu pokarmowego i

pęcherza moczowego, zwiększa zdolność koncentracji, usuwa objawy:

zmęczenia, senności i łaknienia,

efedryna

stosowana jest doustnie i

domięśniowo w stanach spastycznych oskrzeli jako spasmolyticum i w celu

zwężenia naczyń krwionośnych w stanach zapalnych śluzówki nosa

-

preparaty: Rubital compositum, syrop prawoślazowy złożony, Tussipect,

Efrinol

Surowce porażające układ współczulny

• Sporysz (Secale cornutum), buławinka czerwona (Claviceps purpurea):

-

buławinka czerwona to grzyb z rodziny Buławinkowatych (Clavicipitaceae)

pasożytujący na zbożach- zwłaszcza na życie, wytwarza przetrwalniki

(sclerotium) zwane sporyszem

-

przetrwalniki zawierają alkaloidy (ergometrynę, ergotaminy, ergotoksyny),

histaminę, tyraminę, fitosterole

-

działanie:

 Ergometryna

:ma silny wpływ kurczący na mięsień macicy (uterotonicum),

wzmaga skurcze macicy podczas porodu, zmniejsza krwawienia i przyspiesza

zwijanie macicy po porodzie, hamuje wydzielanie prolaktyny

 Ergotamina:

zwalnia tętno, działa kurcząco na mięśnie gładkie naczyń

krwionośnych (macicy po porodzie- oxytocicum), zwiększa napięcie ścian

naczyń mózgowych i obwodowych, stosowana jest jako uterotonicum w

krwawieniach macicznych, w położnictwie po wydaleniu łożyska, w

krwawieniach połogowych, w niedostatecznym zwijaniu się macicy, po

poronieniu i wyłyżeczkowaniu, stosowana jest w migrenach

 Ergotoksyny (ergokrystyna, ergokryptyna, ergokornina):

ergokrystyna i ergokryptyna hamują wydzielanie prolaktyny, przez co
wpływają hamująco na rozwój nowotworów sutka, stosowane są w
zaburzeniach miesiączkowania, w leczeniu niepłodności, mlekotoku, a u
mężczyzn stosowane są w impotencji i ginekomastii; stosowane są również
w chorobie Parkinsona

- preparaty: Parlodel, Pravidel, Bellergot, Retard, Coffecorn forte, Coffecorn

mitte, Gynergene Cafeine, Ergotamini tartratis tabulettae obductae

• Korzeń rauwolfii (Radix Rauwolfiae), rauwolfia żmijowa (Rauwolfia

serpentina):

-

roślina z rodziny Toinowatych (Apocynaceae) występująca w tropikalnej Azji

-

surowiec zawiera alkaloidy pochodne indolu: rezerpina, rescynamina,
ajmalina, ajmalizyna, raubazyna

-

działanie: obniża ciśnienie krwi, zwalnia akcję serca, zwalnia przemianę
materii, obniża ciepłotę ciała, zwiększa wydzielanie prolaktyny, hamuje
prawidłową owulację, zmniejsza libido, działa uspokajająco na OUN

• Kora johimby (Cortex Yohimbe), johimba (Yohimba lekarska)

(Pausinystalia yohimbe):

-

wysuszona kora pni i gałęzi johimby z rodziny Marzanowatych (Rubiaceae)

-

surowiec zawiera alkaloid johimbinę

-

działanie:

johimbina

działa pobudzająco na OUN i na ośrodki rdzenia

kręgowego, rozszerza naczynia krwionośne jamy brzusznej, stosowana w
zaburzeniach seksualnych z powodu braku erekcji oraz w stanach
wyczerpania

Surowce i substancje pobudzające układ

parasympatyczny

• Liście potoślinu (Folium Jaborandi), potoślin jaborandi (Pilocarpus

jaborandi):

-

krzew z rodziny Rutowatych (Rutaceae)

-

surowiec zawiera alkaloid pilokarpinę

 Pilokarpina

- silnie pobudza czynność wydzielniczą ślinianek, gruczołów

potowych skóry, śluzu w oskrzelach, zwęża źrenicę oka, obniża ciśnienie
śródgałkowe przez ułatwienie odpływu płynu śródocznego, wzmaga
perystaltykę jelit

• Arekolina:

-

alkaloid występujący w owocach palmy katechowej (Areca catechu);
wykazuje

działanie nikotynopodobne, pobudza OUN

• Muskaryna:

- alkaloid występujący w muchomorze czerwonym, strzępiaku ceglastym,

lejkówce i krowiaku (olszówce)

-

objawy zatrucia występują po 30 min.: nudności, wymioty, zaczerwienienie
twarzy, bóle i zawroty głowy, wzmożone wydzielanie gruczołów potowych,
ślinowych i łzowych, zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, biegunki, bóle
pęcherza moczowego

• Korzeń tojadu (Tubero- radix Aconiti), tojad mocny (tojad

mordownik) (Aconitum napellus):

-

bylina z rodziny Jaskrowatych (Ranunculaceae)

-

surowiec zawiera alkaloidy: akonitynę, hipokonitynę, mezoakonitynę,
napelinę, benzyloakoninę

-

działanie: wywołuje miejscowe znieczulenie, gdyż działa porażająco na
zakończenia nerwów czuciowych, działa porażająco na OUN

Surowce i substancje porażające układ

parasympatyczny

• Liść i nasiona bielunia dziędzierzawy, bieluń dziędzierzawa

(cygańskie ziele, dendera, durna rzepa) (Datura stramonium):

-

roślina ruderalna z rodziny Psiankowatych (Solanaceae)

-

surowiec zawiera alkaloidy tropanowe (atropinę, hioscyjaminę,
skopolaminę, apotropinę, beladoninę), garbniki oraz flawonoidy

-

działanie: halucynogenne, sedatywne, rozszerza źrenicę oka, hamuje
wydzielanie: śliny, potu, soku żołądkowego, działa rozkurczająco na
mięśnie gładkie, rozszerza oskrzela, ma działanie depresyjne

 Skopolamina (hioscyna)

- działa rozkurczowo, hamuje wydzielanie śliny,

zwalnia czynność serca, działa depresyjnie na OUN, powoduje senność i
niepamięć

 Hioscyjamina

- działa silnie rozkurczowo, rozszerza źrenicę, poraża mięśnie

oka

 Hioscyjamina i atropina-

pobudzają OUN (wesołość, chęć mówienia-

logorrhoea, wybuchy śmiechu, pobudzenie psychoruchowe, halucynacje
wzrokowe i słuchowe), powodują zaburzenia oddechowe, wzrost ciepłoty ciała,
zaczerwienienie skóry)

 Działanie porażające układ parasympatyczny

: rozszerzenie źrenic,

zwiększenie ciśnienia śródgałkowego, zaburzenia akomodacji, zahamowanie
wydzielania gruczołów zewnętrznego wydzielania: potowych, łzowych,
ślinowych, śluzowych (nosa, gardła, krtani, oskrzeli, żołądka, trzustki),
gruczołów mlecznych, rozkurcz mięśni gładkich (oskrzeli, przewodu
pokarmowego, dróg żółciowych, przewodów moczowych, pęcherza moczowego,
macicy), przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi

- preparaty: Scopolan, Scopolan compositum, Buscopan, Buscolysin, Cystospaz,

Levsin, Levisinex, Tinctura Stramonii

• Liść i korzeń pokrzyku wilczej jagody (Folium Belladonnae) i (Radix

Belladonnae), pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna):

- roślina z rodziny Psiankowatych (Solanaceae)

-

liść zawiera alkaloidy tropanowe (atropinę, L- hioscyjaminę, skopolaminę),
kumaryny (skopoletynę), flawonoidy, garbniki i sole mineralne

-

korzeń zawiera alkaloidy tropanowe (atropinę, L- hioscyjaminę,
skopolaminę) oraz kumaryny

 Atropina

- działa silnie na serce, mięśnie gładkie oskrzeli, układ

pokarmowy; reguluje wydzielanie śliny i śluzu w oskrzelach, sercu, oku, w
mięśniach gładkich przewodu pokarmowego i układu moczowo- płciowego,
wydzielanie jonów wodorowych w żołądku; ma słabe działanie
znieczulające

-

działanie: poraża układ parasympatyczny (powoduje zwiotczenie mięśni
gładkich przewodu pokarmowego i dróg żółciowych, zmniejsza drżenie
mięśni i usztywnienie mięśni), działa depresyjnie na OUN, stosuje się go w
stanach skurczowych żołądka, jelit, w zaparciach, kolce żółciowej
(spasmolyticum), w skurczach oskrzeli

-

Preparaty: Biospasmil, Spazmogen, Hemorol, Capsiplex, Apipulmol,
Bellergot, Retard, Tolargin, Atropinum sulfuricum, Alax

• Liść lulka czarnego (Folium Hyoscyami), lulek czarny (Hyoscyamus

niger):

-

roślina z rodziny Psiankowatych (Solanaceae)

-

surowiec zawiera alkaloidy tropanowe (atropinę, apotropinę, hioscyjaminę,
skopolaminę)

-

działanie: porażające na układ parasympatyczny, rozkurczające, Oleum
Hyoscyami używany jest zewnętrznie do nacierania w nerwobólach i bólach
reumatycznych

-

preparaty: Capsiplex

• Liść i nasiona bielunia indiańskiego (Folium Daturae) i (Semen

Daturae), bieluń indiański (Datura innoxia):

-

roślina z rodziny Psiankowatych (Solanaceae)

-

surowiec zawiera alkaloidy tropanowe (skopolaminę i atropinę)

-

działanie: porażające układ parasympatyczny

Fitoterapia migreny

• Ziele maruny (Herba Chrysantemi) (Herba Partenii), złocień

maruna (wrotycz maruna) (Chrysantemum parthenium)
(Tanacetum parthenium):

-

bylina z rodziny Astrowatych (Asteraceae)

-

surowiec zawiera partenolid, kaninę, partolid, magnolialid, olejek
eteryczny, flawonoidy, poliacetyleny, kumaryny

-

działanie: hamuje agregację płytek krwi, hamuje wydzielanie serotoniny (to
zapobiega bólom migrenowym)

 podczas migreny w osoczu i płytkach krwi narasta ilość serotoniny i

znacząco wzrasta zdolność do samorzutnej agregacji płytek krwi

• Liść i korzeń lepiężnika (Folium Petasitidis) (Radix Petasitidis),

lepiężnik różowy (lekarski) (Petasites hybridus) (Petasites
officinalis):

- roślina z rodziny Astrowatych (Asteraceae)

-

surowiec zawiera alkohole seskwiterpenowe (petazynę, petazol), garbniki,
flawonoidy, związki mineralne, inulinę, alkaloidy pyrolizydynowe

 Petazyna

- działa rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu

pokarmowego i dróg moczowych, przeciwbólowo, przeciwmigrenowo
(hamuje wydzielanie serotoniny)

• Kłącze żółtego jaśminu (Rhizoma Gelsemii), jaśmin żółty

(Gelsemium sempervirens):

-

roślina z rodziny Loganiowatych (Loganiaceae)

-

surowiec zawiera alkaloidy indolowe (gelseminę, semperwirynę)

-

działanie: przeciwreumatyczne, przeciwmigrenowe, stosowane w zapaleniu
nerwu twarzowego

 Preparaty przeciwmigrenowe

: Mariomigran, Migrenol, Bellergot,

Coffecorn Forte, Coffecorn Mitte, Gynergene Cafeine, Cafergot- PB,
Dihydroergocristine, Dihydroergocryptine, Klosterfrau Franzbranntwein- Gel