Europejski Bank Centralny

European Central Bank

www.ecb.int

Poprzednikiem EBC był

Europejski Instytut

Walutowy

, który funkcjonował jedynie

jako ciało doradcze krajowych banków

centralnych, a jego głównym zadaniem

było przygotowanie wprowadzenia

wspólnej waluty na obszarze Unii.

EBC powstał w

1998 r.

Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.

EBC

jest to bank centralny Unii Europejskiej, a

także bank emisyjny w odniesieniu do

waluty euro, przyjętej przez 16 krajów

Unii.

Przy realizacji tych zadań EBC posługuje

się

Europejskim Systemem Banków

Centralnych

(ESBC), grupującym EBC

oraz 27 banków centralnych krajów Unii

Europejskiej (w tym NBP).

SEKCJA 6 TFUE

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

Artykuł 282

1. Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne

stanowią

Europejski System Banków Centralnych

(ESBC).

Europejski Bank Centralny i krajowe banki

centralne Państw Członkowskich, których walutą jest

euro, tworzące

Eurosystem,

prowadzą politykę

pieniężną Unii.

2. ESBC jest kierowany przez organy decyzyjne

Europejskiego Banku Centralnego. Głównym celem

ESBC jest

utrzymywanie stabilności cen

. Bez

uszczerbku dla tego celu, wspiera on ogólne polityki

gospodarcze w Unii, mając na względzie

przyczynianie się do osiągnięcia celów Unii.

3. Europejski Bank Centralny ma osobowość prawną.

Ma

wyłączne prawo do upoważniania do emisji euro.

Jest niezależny w wykonywaniu swoich uprawnień

oraz w zarządzaniu swoimi finansami. Instytucje,

organy i jednostki organizacyjne Unii oraz rządy

Państw Członkowskich szanują tę niezależność.

EBC + 27 banków centralnych

↓

Europejski System Banków

Centralnych

EBC + banki centralne państw euro

↓

Eurosystem

Dwie główne funkcje EBC:
1)

zarządzanie wspólną walutą euro

(emisja

banknotów, centralne banki krajowe – emisja

tylko monet),

2)

zapewnienie stabilności cen w strefie euro

,

ochrona przed nadmierną inflacją – utrzymanie

rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich

poniżej 2%:
- kontroluje podaż pieniądza, ustalając stopy

procentowe obowiązujące w całym obszarze euro,
- monitoruje tendencje cen i ocenia ich ryzyko dla

strefy euro.

Organy EBC

• Zarząd

(prezes EBC, wiceprezes i czterech

członków), mianowany przez RE po

konsultacji z PE;

• Rada Prezesów

(prezesi banków

centralnych państw euro), wytycza

kierunki polityki pieniężnej strefy euro,

ustala stopy procentowe dla strefy euro,

• Rada Ogólna

(prezesi banków

centralnych wszystkich państw UE), pomoc

w dalszym rozszerzeniu strefy euro

Prawo walutowe UE

Etapy ustroju walutowego

UE

•

do 1999 r. dla potrzeb wewnętrzych rozliczeń oraz

eurostatystyki posługiwano się

walutą rozliczeniową – ECU;

•

w Traktacie z Maastricht, 1992 wprowadzono Unię

Gospodarczą i Walutową:

1) pełna i nieodwracalna wymienialność walut,
2) całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych i pełna

integracja rynku finansowego,

3) eliminacja wahań kursów walutowych;

utworzono Europejski Instytut Walutowy; sformułowano

tzw.

kryteria zbieżności (konwergencji)

, na podstawie których

ocenia się możliwość wstąpienia państw członkowskich do

strefy euro;

•

w grudniu 1995 r. w Madrycie wspólnej walucie nadano

nazwę euro. Ustanowiono też system TARGET – system

automatycznych przeliczeń walut narodowych na euro.

•

w maju 1998 r. – RE dokonała pierwszej kwalifikacji

państw ówczesnej WE do integracji walutowej;

zakwalifikowała

11

spośród 15 krajów członkowskich.

Dania i UK

nie wyraziły woli wejścia do unii walutowej i

zostały objęte

tzw. trwałą derogacją

;

Szwecja

nie została zakwalifikowana ze względu na

krótki okres uczestniczenia w Mechanizmie Kursowym

Europejskiego Systemu Walutowego (ERMII),

Grecja

nie została zakwalifikowana ze względu na zbyt

wysoką inflację, lecz kryteria konwergencji spełniła

później i przystąpiła do unii w 2001 r. (olimpiada!);

Ekonomiczny projekt wspólnej

waluty wyprzedził proces

polityczny integracji europejskiej

- to legło u podstaw kryzysu.

Joseph Stiglitz

laureat Nagrody Nobla z ekonomii w 2001 r.

World Economic Forum, Praga 2010

• 1 stycznia 2002 r. nastąpiło zastąpienie walut

państw członkowskich strefy euro monetami i

banknotami euro, co było największą

przeprowadzoną dotąd na świecie

jednorazową operacją walutową. Cała akcja

wymiany walut zakończyła się

1 lipca 2002 r.

,

kiedy to waluty narodowe państw strefy euro

zostały całkowicie wycofane.

• po rozszerzeniu UE do 27 państw do strefy

euro została zakwalifikowana Słowenia, w

2008 r. - Cypr, Malta, w 2009 r. – Słowacja.

16 państw członkowskich UE,

których walutą jest euro:

Grecja (2001)

Słowenia (2006)

Cypr (2008)

Malta (2008)

Słowacja (2009)

Estonia (od

1.01.2011)

Niemcy

Austria

Francja

Włochy

Hiszpania

Portugalia

Belgia

Holandia

Finlandia

Irlandia

Luksemburg

Waluta euro używana jest także w 11

krajach i terytoriach nienależących
do UE (

Watykanie, Monako, San

Marino, Andorze, Kosowie,

Czarnogórze

) oraz we francuskich

posiadłościach na

Atlantyku i

Oceanie Indyjskim

oraz w brytyjskich

bazach wojskowych na Cyprze

.

Euro jest

walutą obowiązującą w UE

niezależnie od tego, że nie wszystkie

jej państwa członkowskie uczestniczą

w strefie euro (art. 119 TFUE).

W euro prowadzi się finanse UE oraz

dokonuje rozliczeń z państwami

członkowskimi.

Euro zaczęło pełnić

rolę pieniądza

światowego

, powodując spadek

znaczenia dolara USA.

TFUE traktuje wejście do strefy euro

jako obowiązek każdego państwa

członkowskiego.

Do państw strefy euro –

przepisy

rozdziału 4 Postanowienia szczególne

(art. 136-138 TFUE)

Do państw objętych derogacją –

przepisy rozdziału 5 Postanowienia

przejściowe

(art. 139-144 TFUE).

Warunkiem przystąpienia krajów do

strefy euro jest

utrzymanie przez

dwa kolejne lata

swojej waluty w

systemie

ERM II.

Konieczne jest

ponadto spełnienie pozostałych

czterech kryteriów konwergencji.

Etapy drogi do euro

1) przed włączeniem waluty narodowej do

ERM II,

2) od momentu włączenia waluty narodowej

do ERM II do wydania decyzji Rady UE o
uchyleniu derogacji,

3) od wydania decyzji o uchyleniu derogacji do

momentu przystąpienia do strefy euro,

4) przystąpienie do strefy euro (wycofanie z

obiegu waluty narodowej i wprowadzenie
euro do obiegu)

ERM II

Mechanizm Kursów Walutowych (European

Exchange Rate Mechanism) został wprowadzony przez

Wspólnotę Europejską w marcu 1979 r. w celu redukcji

wahań kursowych walut państw członkowskich UE.

Oparty jest na powiązaniu i usztywnieniu kursów

wymiany walut państw członkowskich. Dopuszczane

są jedynie tzw. wahania normalne.

Wąż walutowy, czyli

maksymalny dopuszczalny zakres

wahań kursowych w stosunku do kursu centralnego

,

ustalany był dla wszystkich walut. W pierwszym

okresie wahania te nie mogły przekraczać

±

2,25%

(Włochy - korzystały z możliwości rozszerzenia wahań

do

±6%

)

W 1993 r. zakres wahań kursowych został

zwiększony do

±

15%

w związku z dużymi

transakcjami spekulacyjnymi, których

ofiarą padł frank francuski oraz inne waluty.

Obecnie maksymalne dopuszczalne

odchylenia kursów walut w ERM II wynoszą

±15%

w stosunku do kursu centralnego

euro.

Bank Centralny Danii ograniczył "węża

walutowego" do pierwotnych 2,25%.

Mechanizm

ERM II

został przyjęty przez

następujące państwa:

• Dania

(od 1999 r.)

• Estonia

(od 2004 r.- w ERM II do 1

stycznia 2011)

• Litwa

(od 2004 r.)

•

Łotwa

(od 2005 r.)

Polska zobowiązała się w traktacie

akcesyjnym do przyjęcia euro, nie

określając jednakże, kiedy ma to nastąpić.

Polska jeszcze poza ERM

II

Pierwotne zakładano, iż złoty stanie się częścią

systemu ERM II w 2007 roku, aby w styczniu

2009 roku można było wprowadzić euro. Plan

ten, ze względu na deficyt sektora General

Government (sektor Rządowy i Samorządowy),

nie został zrealizowany. Termin zastąpienia

złotego przez euro został przesunięty

na 2012 rok.

Usztywnienie krajowej waluty w stosunku do

euro znacznie ograniczyłoby "kreatywność",

zwłaszcza po stronie wydatków, przy tworzeniu

ustawy budżetowej w kolejnych latach.

Na mocy § 11 rozporządzenia Ministra

Finansów z dnia 4 września 2007

roku w sprawie ogólnych zezwoleń

dewizowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 168,

poz. 1178) również w Polsce

można

używać euro do rozliczeń, w których

jedną stroną jest konsument i

odbiorca usług

(np. w sklepie, u

fryzjera).

Wielka Brytania

przystąpiła do ERM w

1990 r., lecz została zmuszona do

wystąpienia z systemu już w 1992 r., po

tym gdy funt szterling podlegał

znacznym wahaniom kursowym na

skutek wielkich transakcji

spekulacyjnych. Funtem szterlingiem

spekulował m.in. George Soros

(załamanie kursu z 16 września 1992 r.

zostało nazwane "Czarną Środą").

Kryteria konwergencji, zbieżności

(convergence criteria)

(art. 140 TFUE)

konwergencja

prawna

zobowiązanie państw

członkowskich do

zapewnienia zgodności

prawodawstwa

krajowego z regulacjami

art. 129-130 TFUE (dot.

niezależności ESBC i

EBC)

konwergencja

ekonomiczna

(monetarna i fiskalna)

konwergencja prawna w

Polsce

Ponieważ UGiW wiąże się z przekazaniem

przez państwa na rzecz organu

ponadnarodowego wykonywania praw

suwerennych w zakresie kreowania polityki

pieniężnej, w tym emisji pieniądza,

wraz z przystąpieniem Polski do strefy euro

zajdzie

konieczność zmiany art. 227

Konstytucji RP.

Przepis ten ustanawia NBP

jako organ tworzący politykę pieniężną i

emitujący pieniądze. Rolę tę po wejściu do

strefy euro przejmie EBC.

Kryteria konwergencji

ekonomicznej

monetarne

1) inflacja

nie wyższa niż o

1,5 pkt proc.

od średniej

stopy inflacji w trzech państwach UE, gdzie inflacja

jest najniższa (w 2001r. przyjęto 3% w stosunku

rocznym);

2) długoterminowa stopa procentowa

nie może

być wyższa niż o

2 pkt proc.

od stopy procentowej

trzech państw członkowskich o najniższym poziomie

inflacji (w 2001r. przyjęto 7,8% dla 10-letnich

obligacji skarbowych lub instrumentów pochodnych;

3) stabilny kurs wymiany waluty

w ciągu ostatnich

2 lat – wahania kursów walut nie mogą przekroczyć

±15%

do ustalonej początkowo wartości

(wprowadzenie waluty do Mechanizmu Kursów

Walutowych ERM II).

Kryteria konwergencji

ekonomicznej

fiskalne (budżetowe)

4)

dług publiczny

państwa

nieprzekraczający 60% PKB;

5)

deficyt budżetowy

nie wyższy niż

3% PKB

Istnieją pewne okoliczności, które

subiektywnie wpływają na

występowanie różnic w poziomie

deficytu budżetowego i długu

publicznego w poszczególnych

państwach.

W Polsce (inaczej niż w UE):

• nie zalicza się do sektora finansów

publicznych otwartych funduszy

emerytalnych, co sprawia, iż poziom deficytu

budżetowego jest niższy o ok. 1,5%;

• stosuje się odmienną niż w UE metodologię

obliczania deficytu budżetowego: w

metodologii UE, opartej na ESA’95, wszystkie

transakcje są prezentowane

memoriałowo

,

czyli w momencie powstania, natomiast w

Polsce są ujmowane

metodą kasową

, czyli w

momencie faktycznego transferu środków. W

rezultacie więc:

1) powstałe w danym roku

zobowiązania

wymagalne

sektora publicznego zwiększają

deficyt obliczany w UE, odwrotnie niż w Polsce;

2) przyrost

należności wymagalnych

sektora

publicznego zmniejsza deficyt sektora

publicznego w UE, zaś w Polsce niekoniecznie;

3) umorzenie długu

jednostkom należącym do

sektora przez jednostki spoza sektora zmniejsza

deficyt sektora publicznego w UE, natomiast nie

ma to wpływu na deficyt w Polsce;

4) przejęcie długu

jednostki spoza sektora przez

jednostkę należącą do sektora wpływa na

zwiększenie deficytu sektora publicznego w UE,

a nie ma wpływu na deficyt kasowy w Polsce.

Metodologia obliczania

deficytu i długu publicznego

w Polsce

w UE

OFE

nie zalicza się do
SFP (deficyt

mniejszy o ok.
1,5%)

zalicza się do
SFP

metodologia
obliczania

kasowo

memoriałow
o

zobowiązania

wymagalne SFP

nie mają

wpływu na
deficyt

zwiększają

deficyt

Metodologia obliczania

deficytu i długu publicznego

w Polsce

w UE

należności

wymagalne SFP

nie mają
wpływu na

deficyt

zmniejszają
deficyt

umorzenie długu

jednostkom SFP

przez jednostki

spoza SFP

nie ma

wpływu na
deficyt

zmniejszają

deficyt

przejęcie długu

jednostki spoza SFP

przez jednostkę SFP

nie ma

wpływu na
deficyt

zwiększa

deficyt