Leki stosowane we

wstrząsie

anafilaktycznym,

kardiogennym,

hipowolemicznym.

Katarzyna Buszman

I pielęgniarstwo

(stacjonarne)

Wstrząs:

•

Zespół patogenetyczny i
symptomatologiczny, trudny do
jednoznacznego określenia;

•

Zespół objawów klinicznych, występujący
gdy homeostatyczne mechanizmy ustroju
nie są w stanie zapewnić prawidłowego
przepływu krwi przez ważne dla życia
narządy, a tym samym dostatecznego
dopływu do nich tlenu.

Postacie wstrząsu:

•

Wstrząs z hipowolemią – jest to
zmniejszenie objętości krwi krążącej
( wstrząs krwotoczny, urazowy, po
oparzeniu, septyczny i inne);

•

Wstrząs z normowolemią – jest to
wstrząs pochodzenia secowego, w
urazach czaszkowo-mózgowych i inne;

•

Wstrząs anafilaktyczny – uczuleniowy.

Dla każdego z rodzajów wstrząsu

istotnym elementem jest

gwałtowne upośledzenie

przepływu krwi przez naczynia

włosowate, co powoduje

tkankowy niedobór tlenu z

kwasicą i wtórnymi

czynnościami organizmu

Zaburzenia biochemiczne

w organizmie:

•

Kwasica metaboliczna

•

Hiperkalmia

•

Hiperglikemia

•

Kwasica oddechowa

•

Hiperkapnia.

Przyczyny wstrząsu:

•

Krwotok

•

Znaczna utrata płynów spowodowana licznymi

oparzeniami, wymiotów, biegunek,

•

Zablokowanie płynów w porażonych lub niedrożnych

jelitach

•

Zator tętnicy płucnej

•

Zawał serca

•

Znaczne zaburzenia rytmu serca

•

Uraz

•

Przetoczenie niezgodnej grupowo krwi

•

Utrata tonusu naczyniowego na skutek działania

czynników toksycznych, bakteryjnych, alergicznych

Przyczyny bezpośrednie

wstrząsu:

•

Zwiększenie pojemności łożyska
naczyniowego

•

Zmniejszenie objętości krwi
krążącej

•

Niedostateczna siła tłocząca serca

Leki stosowane w leczeniu

wstrząsu bez względu na

rodzaj, postać wstrząsu.

Leki kurczące naczynia:

•

Powodują wzrost ciśnienia
tętniczego;

•

Zwiększają przepływ krwi przez
mięsień sercowy i mózg;

•

Zmniejszają przepływ krwi przez
nerki;

•

Zwiększają niedotlenienie na
obwodzie.

Stosowane one są we wstrząsie:

•

Kargiogennym;

•

Septycznym

•

Endotoksycznym

•

Anafilaktycznym.

1. Epinefryna (Epinephrine,Adrenalinum)

– 0,2 mg dożylnie lub 0,3-0,5 mg
domięśniowo co 15-30 min.

2. Norepinefryna (Levartenol, Levonor)

wlewy dożylne 4, 8, 16, 32 mg rozp. w
250-1000 ml 5% rozt. glukozy z prędkością
20-40 kropli/min

3. Efedryna (Ephedrinum) – 12,3-25 mg

dożylnie lub domięśniowo co
2-3 h.

4.

Angiotensynamid (Angiotensinamide,

Angiotensin) – wlew kropelkowy0,1-1,15
μm/min

5. Izoprenalina (Isoprenaline, Isuprel)

6. Mefentermina (Mephentermine,

Wyamine) – dożylnie 15-50 mg w ciągu 2-
3 min lub we wlewie kropelkowym w
stężeniu 0,3-1,2 mg/ml 5% rozt. glukozy.

7. Metaraminol (Aramine) – 2-10 mg

domięśniowo co 60 min.

Leki rozszerzające

naczynia:

•

Zastosowanie α-adrenolityków
(dwubenzylina, fentolamina) w celu
przywrócenia przepływu krwi w
tkankach

•

Warunkiem ich skutecznego
działania jest uzupełnienie w
nadmiarze objętości krwi krążącej.

Hormony kory nadnerczy:

Stosowane są we wstrząsie:

•

Anafilaktycznym;

•

Septycznym.

1. Hydrokortyzon

(Hydrocortisonum hemisuccinatum) –

dożylnie 100-500 mg

Leki objawowe:

•

Narkotyczne leki przeciwbólowe:

1.

Morfina;

2.

Peptydyny (Dolargan);

3.

Preparat Thalamonal (fentanyl +
droperydol)

Podawane dożylnie w 10-20 ml 0,9% rozt.

chlorku sodowego. Progowe dawki można
powtarzać co 1-2 h. Po opanowaniu bólu
dalsze ich stosowanie jest przeciwskazane.

•

Leki uspakajające;

•

Tlen – podawany do chwili
wyprowadzenia chorego ze
wstrząsu.

Wstrząs anafilaktyczny:

•

Ostra niewydolność krążenia pochodzenia
naczyniowego spowodowana reakcją
przeciwciał z antygenami;

•

Wystąpić może po:

-

wstrzyknięciu surowic leczniczych;

-

po lekach;

-

środkach cieniujących ( np.. zawierających jod);

-

innych substancjach egzogennych.

Objawy wstrząsu

anafilaktycznego:

•

Zmniejszenie minutowej objętości
wyrzutowej serca

•

Zmniejszenie przepływu krwi przez
tkanki;

•

Objawy podmiotowe:

-

niepokój, duszności,

-

uczucie osłabienia,

-

świąd skóry

•

Objawy przedmiotowe:

-

sinica,

-

bladość,

-

spadek ciśnienia tętniczego,

-

skurcz oskrzeli z objawami
dychawicy.

Pierwsza pomoc we

wstrząsie

anafilaktycznym:

•

Hydrokortyzon – dożylnie 100-
200 mg lub Epinefryna –
podskórnie lub domięśniowo 0,3-
1,0 mg

•

Preparaty odczulające z wapniem
np.. Calcium gluconicum 10%
amp. dożylnie.

Leczenie wstrząsu

anafilaktycznego

występującego po podaniu

penicyliny:

•

Leki zwężające naczynia
(epinefryna, wazopresyna,
angiotensynamid)

•

Glikokortykoidy

•

Leki przeciwhistaminowe.

1. Epinefryne – 0,5-1 mg podskórnie, domięśniowo i

dożylnie w groźnych przypadkach w izotonicznym
roztw. chlorku sodowego. Jeśli zapaść nie ustępuje
wstrzyknięcia co 5-10 min., wlewy dożylne:
epinefryny, lewonoronu, angipotendsynogenu z
prednizolonem.

2. Prednizolon – 50-100 mg dożylnie, Hydrokortyzon –

100-200 mg dożylnie, potem we wlewie
kropelkowym.

3. Glukonian wapniowy – dożylnie 10 ml 10% roztw.

4. Leki przeciwhistaminowe – np. Antazolina

5. Leki analeptyczne – lobelina, najlepiej sztuczne

oddychanie aparatem Ambu.

Wstrząs kardiogenny:

•

Czyli pochodzenia sercowego;

•

Najczęstszą jego przyczyną jest zawał serca.

•

Zasady postępowania leczniczego:

-

wypełnienie łożyska naczyniowego

-

zmniejszenie oporu obwodowego

-

zwiększenie ciśnienia perfuzyjnego, szczególnie

wieńcowego

-

poprawa zaopatrzenia serca w tlen przez zmniejszenia

pracy serca

-

zwiększenie siły skurczu serca, bez zwiększania jego

pobudliwości i zapotrzebowania na tlen.

Leki i stosowane środki

we wstrząsie

kardiogennym:

•

Tlen

•

Płyny wypełniające łożysko naczyniowe dekstran

40

•

Leki alkalizujące, stosowane do wyrównania

kwasowości metabolicznej (wodorowęglan

sodowy, trometamol)

•

Leki zwiększające kurczliwość serca

•

Leki zmniejszające napięcie ukł. adrenergicznego

•

Hormony kory nadnerczy

•

Leki przeciwbólowe i uspakajające.

1. Dekstran 40 – 10% roztw. izotonicznyw roztw.

chlorku sodu, szybki dożylny wlew nie więcej niż
2g/kg m. c./24h (1400 ml) lub albumina ludzka
(flakony: 50 ml, 100ml, 200ml – 5% roztw.,
dorosłym do 1,5 / 24h.

2. Wodorowęglan sodowy – 8,4% roztw. we wlwie

dożylnym z prędkością 40-60 kropel/min. lub we
wstrzyknięciach

3. Trometamol – 3,6% roztw. wodny 8,3 ml/kg m. c. z

prędkością 80-120 kropel/min.

Ciśnienie poniżej 70-80

mmHg

•

Dopamina:

-

zwiększenie kurczliwości serca bez

proporcjonalnego przyspieszenia jego

czynności

-

nie zwiększa oporów obwodowych

-

poprawia przepływ nerkowy

•

Podawana przez pompę infuzyjną 200-400

mg/500 ml z prędkością 5-10μg/kg m.c. / min.

W większych dawkach 10μg/kg m.c. / min

działa kurcząco na naczynia i podwyższa RR

•

Dobutamina

-

silnie wybiórczo zwiększa kurczliwość

mięśnia sercowego

-

nie przyspiesza częstości rytmu serca

-

zmniejsza opory obwodowe

-

nie podwyższa ciśnieni9a krwi

•

Podawana: wlew dożylny 2,5-15μg/kg

m.c./ min

•

Przy objawach niewydolności
krążenia: obrzęku płuc - podawane
są leki moczopędne

•

W niewydolności nerek – roztwory
hiperosmotyczne, np.. Mannitol
500 mg/kg m.c. 20% roztw.

•

Furosemid nasila hipowolemię!

Ciśnienie tętnicze powyżej 90
mmHg

•

Leczenie odciążające

-

dożylne leki rozszerzające naczynia

1.

Fentolaminy

2.

Nitroprusydek

3.

Nitrogliceryna

+ dopamina- zapobieganie

hipotonii i zapewnienie odpowiedniej
perfuzji

•

Hormony steroidowe:

-

zwiększają wrażliwość tętniczek na
presyjne działanie amin
katecholowych

-

stabilizuja błony lizosomalne

1.

Hydrokortyzon do 100 mg/kg m.c.

2.

Metyloprednizolon do 30 mg/ kg m.c.

3.

Deksametazon do 8 mg/kg m.c.

•

Podwyższenie ciśnienia tętniczego
krwi może spowodować
antagonista receptorów
opioidowych – nalokson – 0,4mg
podawany dożylnie domięśniowo
lub podskórnie.

Opanowanie bólu i

niepokoju:

•

Leki przeciwbólowe:

-

morfina – 2-5 mg dożylnie

-

mieszanka neuroleptanangetyczna:



5 mg droperidolu



0,1 mg fentanylu



1mg nalorfiny (dożylnie)- zapobiega ujemnemu wpływowi

fentanylu na ośrodek oddechowy

-

pentazocyna- 60 mg co 4-6 hy domięśniowo (max 180mg)

lub 30 mg dożylnie.

•

Uspakajające:

-

diazepam 2-5mg dożylnie lub domięśniowo

-

hydroksyzyna 10mg domięśniowo.

Wstrząs hipowolemiczny:

•

Występuje podczas dużej utraty
ilości krwi

•

Jest to szybka utrata ok.. 1/3 ilości
krwi, granicząca z ilością
powodującą zejście śmiertelne
(40-48%).

Farmakologia we

wstrząsie

hipowolemicznym:

•

W wyprowadzaniu chorego z tego wstrząsu
podstawowe znaczenie ma przywrócenie
prawidłowej objętości krwi krążącej;

•

Stosuje się:

-

przetaczanie krwi konserwowanej

-

preparaty krwi lub środków zastępczych

•

Straty elektrolitów i wody wyrównuje się
wlewami kroplowymi roztworów
elektolitowych

•

Straty elektrolitów i wody wyrównuje się
wlewami kroplowymi roztworów
elektolitowych:

-

0,9% roztwqór NaCl

-

roztwór Ringera

-

płyn Locka

-

inne roztwory wieloelektrolitowe

•

W hiperkaliemii stosuje się:

-

roztwór Elkintona nr1 lub nr2

•

Środek krwiotwórczy:

-

dekstran m.cz. 70 000 – wlew
kropelkowy w roztw.6%

-

dekstran m.cz. 40 000 – roztw.10%

Leczenie przyczynowe

wstrząs

hipowolemicznego:

•

Tamowanie krwawienia

•

Zaopatrzenie rany w przypadkach
urazowych

•

Zastosowanie
chemioterapeutyków we wstrząsie
septycznym.

Dekstran

•

Wielocukier wytwarzany przez
paciorkowce Leuconostoe mesenteroides,
wchodzący w skład ich otoczki

•

Naturalny dekstran składa się z 30 000 –
200 000 cząsteczek glukozy

•

Preparat dekstran otrzymuje się na
drodze hydrolizy i frakcjonowania, jest to
biały proszek dobrze rozpuszczalny w
wodzie – roztwór koloidalny.

•

Wyróżniamy dekstran:

-

wielkocząsteczkowy

-

małocząsteczkowy

•

Wpływ dekstranu:

-

zwiększa objętość krwi

-

zwiększa pracę serca

-

podwyższa ciśnienie w prawym przedsionku

-

podwyższa RR

•

Działania niepożądane dekstranu:

-

objawy alergiczne – pokrzywki,
obrzęki, duszność, bóle głowy

-

zmniejsza krzepliwość – duże
dawki

•

Zastosowanie dekstranu:

1.

Wstrząsy

2.

Dekstran wielkocząsteczkowy:

-

w znacznym odwodnieniu

-

biegunki toksyczne

-

zatrucia

-

hipo- i dysproteinemia

3.

Dekstran małocząsteczkowy:

-

w upośleczeniu krążenia w
naczyniach włosowatych

-

zapobieganiu zakrzepom

-

w świeżym zawale mięśnia
sercowego

Prawidłowe postępowanie

w każdym wstrząsie

wymaga:

•

Stałej kontroli podstawowych parametrów

życiowych

•

Parametrów klinicznych i biochemicznych

•

Ciśnienia krwi

•

Ośrodkowego ciśnienia żylnego ( jeśli to

możliwe ciśnienia w tętnicy płucnej)

•

Elektrokardiogramu

•

Bilansu płynów (podaż płynów, diureza)

•

Czynności oddechowych

•

Równowagi kwasowo zasadowej i zasadowej.