Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wyk
wyk
ł
ł
ad 5
ad 5
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wyk
wyk
ł
ł
ad 5
ad 5
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Skąd biorą się pomysły nowych
Skąd biorą się pomysły nowych
badań?
badań?
Teoria
Teoria
Wcześniejsze badania
Wcześniejsze badania
Własna intuicja i doświadczenia
Własna intuicja i doświadczenia
Wcześniejsze badania jako
Wcześniejsze badania jako
źródło hipotez do nowych
źródło hipotez do nowych
badań: Skąd brać informacje?
badań: Skąd brać informacje?
Podręczniki psychologii
Podręczniki psychologii
Psychlit or Psychinfo
Psychlit or Psychinfo
Social Sciences Citation Index
Social Sciences Citation Index
Przeglądanie bieżących numerów
Przeglądanie bieżących numerów
czasopism
czasopism
Przechodzenie od istniejących
Przechodzenie od istniejących
badań do projektu nowych
badań do projektu nowych
badań
badań
Replikacja
Replikacja
Poprawienie trafności konstruktów
Poprawienie trafności konstruktów
Poprawienie trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Uwzględnienie dodatkowych
Uwzględnienie dodatkowych
zmiennych niezależnych
zmiennych niezależnych
Po co replikować badania?
Po co replikować badania?
Jeśli wyniki wcześniejszego
Jeśli wyniki wcześniejszego
badania były statystycznie
badania były statystycznie
istotne
istotne
Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd
Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd
pierwszego rodzaju
pierwszego rodzaju
Błąd pierwszego rodzaju: uzyskanie
Błąd pierwszego rodzaju: uzyskanie
przez przypadek wyników statystycznie
przez przypadek wyników statystycznie
istotnych (np. statystycznie istotnej
istotnych (np. statystycznie istotnej
różnicy miedzy średnimi) gdy w
różnicy miedzy średnimi) gdy w
rzeczywistości zależność nie występuje
rzeczywistości zależność nie występuje
Po co replikować badania?
Po co replikować badania?
Jeśli wyniki wcześniejszego
Jeśli wyniki wcześniejszego
badania nie były statystycznie
badania nie były statystycznie
istotne
istotne
Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd
Sprawdzenie czy nie zaszedł błąd
drugiego rodzaju
drugiego rodzaju
Błąd drugiego rodzaju: nie
Błąd drugiego rodzaju: nie
uzyskanie wyników statystycznie
uzyskanie wyników statystycznie
istotnych gdy w rzeczywistości
istotnych gdy w rzeczywistości
zależność występuje
zależność występuje
Przechodzenie od istniejących
Przechodzenie od istniejących
badań do projektu nowych
badań do projektu nowych
badań
badań
Replikacja
Replikacja
Poprawienie trafności konstruktów i
Poprawienie trafności konstruktów i
trafności zewnętrznej
trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Uwzględnienie dodatkowych
Uwzględnienie dodatkowych
zmiennych niezależnych
zmiennych niezależnych
Poprawienie trafności
Poprawienie trafności
konstruktów i trafności
konstruktów i trafności
zewnętrznej
zewnętrznej
Często wiąże się ze zmniejszeniem
Często wiąże się ze zmniejszeniem
trafności wewnętrznej!
trafności wewnętrznej!
Przechodzenie od istniejących
Przechodzenie od istniejących
badań do projektu nowych
badań do projektu nowych
badań
badań
Replikacja
Replikacja
Poprawienie trafności konstruktów
Poprawienie trafności konstruktów
Poprawienie trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Uwzględnienie dodatkowych
Uwzględnienie dodatkowych
zmiennych niezależnych
zmiennych niezależnych
Próba poprawienia
Próba poprawienia
trafności wewnętrznej
trafności wewnętrznej
Gdy oryginalne badanie nie było
Gdy oryginalne badanie nie było
eksperymentem
eksperymentem
Gdy sądzimy, że oryginalne badanie
Gdy sądzimy, że oryginalne badanie
eksperymentalne było w sposób
eksperymentalne było w sposób
systematyczny „zanieczyszczone”
systematyczny „zanieczyszczone”
dodatkowymi zmiennymi (pokrywanie się
dodatkowymi zmiennymi (pokrywanie się
zmiennych)
zmiennych)
Zwykle wiąże się ze zmniejszeniem
Zwykle wiąże się ze zmniejszeniem
trafności zewnętrznej lub/i trafności
trafności zewnętrznej lub/i trafności
konstruktów
konstruktów
Próba poprawienia
Próba poprawienia
trafności wewnętrznej-przykład
trafności wewnętrznej-przykład
Eksperyment Aronsona nad wpływem
Eksperyment Aronsona nad wpływem
stresującej inicjacji na atrakcyjność
stresującej inicjacji na atrakcyjność
grupy
grupy
Przechodzenie od istniejących
Przechodzenie od istniejących
badań do projektu nowych
badań do projektu nowych
badań
badań
Replikacja
Replikacja
Poprawienie trafności konstruktów
Poprawienie trafności konstruktów
Poprawienie trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności zewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Poprawienie trafności wewnętrznej
Uwzględnienie dodatkowych
Uwzględnienie dodatkowych
zmiennych niezależnych
zmiennych niezależnych
Uwzględnienie dodatkowych
Uwzględnienie dodatkowych
zmiennych niezależnych
zmiennych niezależnych
Zmienne modyfikujące (n.p. Poziom
Zmienne modyfikujące (n.p. Poziom
lęku może modyfikować związek
lęku może modyfikować związek
między frustracją a agresją)
między frustracją a agresją)
Własna intuicja i
Własna intuicja i
doświadczenie jako źródło
doświadczenie jako źródło
hipotez badawczych
hipotez badawczych
Kwestionowanie powszechnie
Kwestionowanie powszechnie
uznanych przekonań
uznanych przekonań
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
paradoksów i złudzeń
paradoksów i złudzeń
Szukanie rozwiązań praktycznych
Szukanie rozwiązań praktycznych
problemów
problemów
Samoanaliza i analiza doświadczenia
Samoanaliza i analiza doświadczenia
z innymi ludźmi
z innymi ludźmi
Kwestionowanie powszechnie
Kwestionowanie powszechnie
uznanych przekonań
uznanych przekonań
Czy to prawda?
Czy to prawda?
Czemu ludzie wierzą, że to prawda?
Czemu ludzie wierzą, że to prawda?
W jakich warunkach to prawda a w
W jakich warunkach to prawda a w
jakich nie?
jakich nie?
Gdzie szukać informacji o
Gdzie szukać informacji o
powszechnie uznawanych
powszechnie uznawanych
przekonaniach?
przekonaniach?
Przysłowia i „złote myśli”
Przysłowia i „złote myśli”
Poradniki (self-help books)
Poradniki (self-help books)
Prasa, radio i telewizja
Prasa, radio i telewizja
Przykład badania
Przykład badania
empirycznego inspirowanego
empirycznego inspirowanego
złotą myślą
złotą myślą
Prawdziwa cnota nie polega na tym by
Prawdziwa cnota nie polega na tym by
wyrzec się pokusy lecz na tym by jej
wyrzec się pokusy lecz na tym by jej
nie pragnąć
nie pragnąć
. (G.B. Shaw)
. (G.B. Shaw)
Badanie Johnsona i Rusbulta (1989) –
Badanie Johnsona i Rusbulta (1989) –
osoby badane, które były zakochane
osoby badane, które były zakochane
miały tendencję do negatywnego
miały tendencję do negatywnego
oceniania (dewaluowania)
oceniania (dewaluowania)
potencjalnych alternatywnych
potencjalnych alternatywnych
partnerów, szczególnie gdy byli oni
partnerów, szczególnie gdy byli oni
atrakcyjni
atrakcyjni
Przykład badań empirycznych
Przykład badań empirycznych
inspirowanych przysłowiem
inspirowanych przysłowiem
Gdzie kucharek sześć tam nie ma co
Gdzie kucharek sześć tam nie ma co
jeść (Too many cooks spoil the broth)
jeść (Too many cooks spoil the broth)
Badania Bibba Latane nad
Badania Bibba Latane nad
„zbiorowym leniuchowaniem”
„zbiorowym leniuchowaniem”
(„social loafing”)
(„social loafing”)
Rady z popularnego
Rady z popularnego
amerykańskiego poradnika
amerykańskiego poradnika
Life’s Little Instruction Book
Life’s Little Instruction Book
Potwierdzone
Potwierdzone
empirycznie
empirycznie
Miej psa
Miej psa
Nie oczekuj, że
Nie oczekuj, że
pieniądze
pieniądze
przyniosą ci
przyniosą ci
szczęście
szczęście
Nie potwierdzone
Nie potwierdzone
empirycznie
empirycznie
Nie obwiniaj innych
Nie obwiniaj innych
za własne porażki
za własne porażki
Nakłaniaj swoje
Nakłaniaj swoje
(nastoletnie) dzieci
(nastoletnie) dzieci
do zarabiania na
do zarabiania na
drobne wydatki
drobne wydatki
Własna intuicja i
Własna intuicja i
doświadczenie jako źródło
doświadczenie jako źródło
hipotez badawczych
hipotez badawczych
Kwestionowanie powszechnie
Kwestionowanie powszechnie
uznanych przekonań
uznanych przekonań
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
paradoksów i złudzeń
paradoksów i złudzeń
Szukanie rozwiązań praktycznych
Szukanie rozwiązań praktycznych
problemów
problemów
Samoanaliza i analiza doświadczeń z
Samoanaliza i analiza doświadczeń z
innymi ludźmi
innymi ludźmi
Szukanie wyjaśnień dla
Szukanie wyjaśnień dla
sprzeczności i paradoksów jako
sprzeczności i paradoksów jako
źródło hipotez empirycznych
źródło hipotez empirycznych
Przykład: Dzieci z okręgu szkolnego o
Przykład: Dzieci z okręgu szkolnego o
najniższym poziomie nauczania
najniższym poziomie nauczania
matematyki mają wyższa
matematyki mają wyższa
samoocenę w zakresie znajomości
samoocenę w zakresie znajomości
matematyki niż dzieci z innych
matematyki niż dzieci z innych
okręgów.
okręgów.
Własna intuicja i
Własna intuicja i
doświadczenie jako źródło
doświadczenie jako źródło
hipotez badawczych
hipotez badawczych
Kwestionowanie powszechnie
Kwestionowanie powszechnie
uznanych przekonań
uznanych przekonań
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
paradoksów i złudzeń
paradoksów i złudzeń
Szukanie rozwiązań praktycznych
Szukanie rozwiązań praktycznych
problemów
problemów
Samoanaliza i analiza doświadczeń z
Samoanaliza i analiza doświadczeń z
innymi ludźmi
innymi ludźmi
Przykłady problemów
Przykłady problemów
praktycznych inspirujących
praktycznych inspirujących
badania
badania
Ściąganie przez uczniów i studentów
Ściąganie przez uczniów i studentów
Nieużywanie pojemników na
Nieużywanie pojemników na
makulaturę, puszki, szkło, itp
makulaturę, puszki, szkło, itp
Niestosowanie się chorych do
Niestosowanie się chorych do
zaleceń lekarza
zaleceń lekarza
Marnowanie wody i energii
Marnowanie wody i energii
elektrycznej
elektrycznej
Śmiecenie na ulicy
Śmiecenie na ulicy
Własna intuicja i
Własna intuicja i
doświadczenie jako źródło
doświadczenie jako źródło
hipotez badawczych
hipotez badawczych
Kwestionowanie powszechnie
Kwestionowanie powszechnie
uznanych przekonań
uznanych przekonań
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
Szukanie wyjaśnień dla sprzeczności,
paradoksów i złudzeń
paradoksów i złudzeń
Szukanie rozwiązań praktycznych
Szukanie rozwiązań praktycznych
problemów
problemów
Samoanaliza i analiza doświadczeń z
Samoanaliza i analiza doświadczeń z
innymi ludźmi
innymi ludźmi
Samoanaliza i analiza
Samoanaliza i analiza
doświadczeń z innymi ludźmi
doświadczeń z innymi ludźmi
jako źródło hipotez
jako źródło hipotez
Jakie czynniki wpływają na:
Jakie czynniki wpływają na:
Nastrój
Nastrój
Nudę
Nudę
Udzielanie pomocy
Udzielanie pomocy
Odkładanie pracy na ostatnią chwilę
Odkładanie pracy na ostatnią chwilę
Nawiązywanie i kończenie rozmowy
Nawiązywanie i kończenie rozmowy
Spełnianie prośby
Spełnianie prośby
Ocena hipotezy
Ocena hipotezy
Uzasadniona?
Uzasadniona?
Testowalna?
Testowalna?
Warta testowania?
Warta testowania?
Testowalna w sposób etycznie
Testowalna w sposób etycznie
akceptowalny?
akceptowalny?
Uzasadniona?
Uzasadniona?
Hipoteza może okazać się
Hipoteza może okazać się
nieprawdziwa ale badacz powinien
nieprawdziwa ale badacz powinien
potrafić ją uzasadnić w oparciu o
potrafić ją uzasadnić w oparciu o
potoczne obserwacje, wcześniejsze
potoczne obserwacje, wcześniejsze
badania, teorię, itp
badania, teorię, itp
Testowalna?
Testowalna?
Hipotezie dotyczy zmiennych, które
Hipotezie dotyczy zmiennych, które
są manipulowalne lub/i mierzalne
są manipulowalne lub/i mierzalne
Hipoteza postuluje istnienie związku
Hipoteza postuluje istnienie związku
miedzy zmiennymi (nie jest hipotezą
miedzy zmiennymi (nie jest hipotezą
zerową)
zerową)
Uwaga: hipoteza o braku związku –
Uwaga: hipoteza o braku związku –
(hipoteza zerowa) może być jedynie
(hipoteza zerowa) może być jedynie
odrzucona, nie może zaś być
odrzucona, nie może zaś być
empirycznie potwierdzona
empirycznie potwierdzona
Warta testowania?
Warta testowania?
Związek z innymi badaniami
Związek z innymi badaniami
Implikacje teoretyczne
Implikacje teoretyczne
Implikacje praktyczne
Implikacje praktyczne
Testowalna w sposób etycznie
Testowalna w sposób etycznie
akceptowalny?
akceptowalny?
Czy badanie nie wyrządza badanym
Czy badanie nie wyrządza badanym
szkody lub nie przysparza im cierpienia?
szkody lub nie przysparza im cierpienia?
Zagrożenia fizyczne, psychiczne i
Zagrożenia fizyczne, psychiczne i
społeczne
społeczne
Zagrożenia chwilowe i długoterminowe
Zagrożenia chwilowe i długoterminowe
Pojęcie zagrożenia minimalnego
Pojęcie zagrożenia minimalnego
Dyskrecja (privacy). Implikacje prawne.
Dyskrecja (privacy). Implikacje prawne.
Testowalna w sposób etycznie
Testowalna w sposób etycznie
akceptowalny?
akceptowalny?
Czy badacz postępuje w sposób
Czy badacz postępuje w sposób
otwarty i uczciwy?
otwarty i uczciwy?
Maskowanie (deception)
Maskowanie (deception)
Odkłamanie (debriefing)
Odkłamanie (debriefing)
Testowalna w sposób etycznie
Testowalna w sposób etycznie
akceptowalny?
akceptowalny?
Czy udział w badaniu jest
Czy udział w badaniu jest
dobrowolny?
dobrowolny?
Świadoma zgoda na udział w badaniu
Świadoma zgoda na udział w badaniu
(informed consent)
(informed consent)
Możliwość wycofania zgody w trakcie
Możliwość wycofania zgody w trakcie
badania
badania
Stosowanie zachęt do udziału w
Stosowanie zachęt do udziału w
badaniu
badaniu
Testowalna w sposób etycznie
Testowalna w sposób etycznie
akceptowalny?
akceptowalny?
Bilans zagrożeń i korzyści
Bilans zagrożeń i korzyści
(risk/benefit ratio)
(risk/benefit ratio)
Wiele (większość?) badań w
Wiele (większość?) badań w
psychologii łamie w jakiś sposób
psychologii łamie w jakiś sposób
postulaty etyczne
postulaty etyczne