Metodologia badań

Metodologia badań

psychologicznych

psychologicznych

25 lutego 2004

25 lutego 2004



E-mail:

E-mail:

[e-mail]

[e-mail]



Homepage: www.unf.edu/~jurek

Homepage: www.unf.edu/~jurek

Prof. Jerzy Karylowski

Prof. Jerzy Karylowski

Zdrowy rozsądek,

Zdrowy rozsądek,

intuicja i

intuicja i

doświadczenie:

doświadczenie:

alternatywa dla badań

alternatywa dla badań

naukowych w psychologii?

naukowych w psychologii?

Zdrowy rozsądek a

Zdrowy rozsądek a

empiryczna psychologia

empiryczna psychologia



Demonstracja: „Przysłowia mądrością

Demonstracja: „Przysłowia mądrością

narodów?”

narodów?”

Przysłowia mądrością

Przysłowia mądrością

narodów?

narodów?



1. Każdy jest kowalem własnego losu.

1. Każdy jest kowalem własnego losu.



2. Dobrymi chęciami piekło jest

2. Dobrymi chęciami piekło jest

wybrukowane.

wybrukowane.



3. Szczodry nie traci.

3. Szczodry nie traci.



4. Praca zawsze popłaca.

4. Praca zawsze popłaca.



5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie.

5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie.



6. Jak ty komu tak on tobie.

6. Jak ty komu tak on tobie.



7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż

7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż

pieniądze w garści.

pieniądze w garści.

Przysłowia mądrością

Przysłowia mądrością

narodów?

narodów?



8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy.

8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy.



9. Po przegranej często wygrana chodzi.

9. Po przegranej często wygrana chodzi.



10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma.

10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma.



11. Wszystko przeminie, sława nie zginie.

11. Wszystko przeminie, sława nie zginie.



12. Co komu smakuje, tym się nie otruje.

12. Co komu smakuje, tym się nie otruje.



13. Pozory mylą.

13. Pozory mylą.



14. Słuchaj starego, a unikniesz złego.

14. Słuchaj starego, a unikniesz złego.

Przysłowia mądrością

Przysłowia mądrością

narodów?

narodów?



15. Póki rozum, póty szczęście.

15. Póki rozum, póty szczęście.



16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w

16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w

parze idą.

parze idą.



17. Dosyć jedno umieć, a dobrze.

17. Dosyć jedno umieć, a dobrze.



18. Kto się waha nie ma nic.

18. Kto się waha nie ma nic.



19. Niemiło wspominać, czego żałować

19. Niemiło wspominać, czego żałować

trzeba.

trzeba.



20. Cnota bez nagrody słabnie.

20. Cnota bez nagrody słabnie.



21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają.

21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają.

Przysłowia mądrością

Przysłowia mądrością

narodów?

narodów?



1. Każdy jest kowalem własnego losu. Człowiek

1. Każdy jest kowalem własnego losu. Człowiek

strzela a Pan Bóg kule nosi.

strzela a Pan Bóg kule nosi.



2. Dobrymi chęciami piekło jest wybrukowane. Dla

2. Dobrymi chęciami piekło jest wybrukowane. Dla

chcącego nie ma nic trudnego.

chcącego nie ma nic trudnego.



3. Szczodry nie traci. Kto się hojnością unosi, sam

3. Szczodry nie traci. Kto się hojnością unosi, sam

potem często o jałmużnę prosi.

potem często o jałmużnę prosi.



4. Praca zawsze popłaca. Praca lat skraca.

4. Praca zawsze popłaca. Praca lat skraca.



5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie. Słowa są

5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie. Słowa są

po to, aby ukryć myśli.

po to, aby ukryć myśli.



6. Jak ty komu tak on tobie. Zrób komu dobrze a da

6. Jak ty komu tak on tobie. Zrób komu dobrze a da

ci po ziobrze.

ci po ziobrze.



7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż pieniądze w

7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż pieniądze w

garści. Gdy nieszczęście tłoczy, przyjaciel odskoczy

garści. Gdy nieszczęście tłoczy, przyjaciel odskoczy

Przysłowia mądrością

Przysłowia mądrością

narodów?

narodów?



8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy. U końca cierpliwości

8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy. U końca cierpliwości

wyje wściekłość.

wyje wściekłość.



9. Po przegranej często wygrana chodzi.

9. Po przegranej często wygrana chodzi.

Nieszczęścia chodzą parami

Nieszczęścia chodzą parami



10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma. Kto nie ryzykuje,

10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma. Kto nie ryzykuje,

ten w kozie nie siedzi.

ten w kozie nie siedzi.



11. Wszystko przeminie, sława nie zginie. Trudniej

11. Wszystko przeminie, sława nie zginie. Trudniej

utrzymać sławę, niż ja pozyskać.

utrzymać sławę, niż ja pozyskać.



12. Co komu smakuje, tym się nie otruje. Smak -

12. Co komu smakuje, tym się nie otruje. Smak -

zdrowia nieprzyjaciel.

zdrowia nieprzyjaciel.



13. Pozory mylą. Patrz na wierzch, jakim kto

13. Pozory mylą. Patrz na wierzch, jakim kto

wewnątrz.

wewnątrz.



14. Słuchaj starego, a unikniesz złego. Sama starość

14. Słuchaj starego, a unikniesz złego. Sama starość

rozumu nie daje.

rozumu nie daje.

Przysłowia mądrością

Przysłowia mądrością

narodów?

narodów?



15. Póki rozum, póty szczęście. Szczęście głupim

15. Póki rozum, póty szczęście. Szczęście głupim

sprzyja.

sprzyja.



16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w parze idą.

16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w parze idą.

Śmiech i grzech niedaleko od siebie chodzą.

Śmiech i grzech niedaleko od siebie chodzą.



17. Dosyć jedno umieć, a dobrze. Kto przestaje na

17. Dosyć jedno umieć, a dobrze. Kto przestaje na

tym, co umie, wielki jest nieuk.

tym, co umie, wielki jest nieuk.



18. Kto się waha nie ma nic. Co nagle to po diable.

18. Kto się waha nie ma nic. Co nagle to po diable.



19. Niemiło wspominać, czego żałować trzeba.

19. Niemiło wspominać, czego żałować trzeba.

Wspominać milo, co przedtem trapiło.

Wspominać milo, co przedtem trapiło.



20. Cnota bez nagrody słabnie. Cnota cudzej chwały

20. Cnota bez nagrody słabnie. Cnota cudzej chwały

nie potrzebuje.

nie potrzebuje.



21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają. Z głupiej

21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają. Z głupiej

głowy mądre włosy uciekają.

głowy mądre włosy uciekają.

Demonstracja „Litery i

Demonstracja „Litery i

cyfry”

cyfry”

Którą kartkę (lub które kartki)

Którą kartkę (lub które kartki)

trzeba odwrócić by sprawdzić

trzeba odwrócić by sprawdzić

prawdziwość następującego

prawdziwość następującego

twierdzenia?

twierdzenia?



Jeśli po jednej stronie jakiejś kartki

Jeśli po jednej stronie jakiejś kartki

znajduje się „D” to po drugiej stronie

znajduje się „D” to po drugiej stronie

tej kartki znajduje się „3”.

tej kartki znajduje się „3”.



Cztery kartki:

Cztery kartki:



B

B

D

D

3

3

7

7

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(confirmatory bias):

(confirmatory bias):



Ludzie maj

Ludzie maj

ą

ą

tendencj

tendencj

ę

ę

do

do

poszukiwania argument

poszukiwania argument

ó

ó

w

w

potwierdzaj

potwierdzaj

ą

ą

cych hipotez

cych hipotez

ę

ę

i do

i do

unikania argument

unikania argument

ó

ó

w podwa

w podwa

ż

ż

aj

aj

ą

ą

cych

cych

hipotez

hipotez

ę

ę

.

.



Odwrocenie karty

Odwrocenie karty

„

„

D

D

”

”

to szukanie

to szukanie

danych potwierdzajacych hipotez

danych potwierdzajacych hipotez

ę

ę

,

,

odwrocenie karty

odwrocenie karty

„

„

7" to szukanie

7" to szukanie

danych

danych

p

p

odwa

odwa

ż

ż

aj

aj

ą

ą

cych hipotez

cych hipotez

ę

ę

.)

.)

Tendencja do potwierdzania w

Tendencja do potwierdzania w

szacowaniu introwersji/ e

szacowaniu introwersji/ e

ks

ks

trawersji

trawersji



Snyder i Swann (1978)

Snyder i Swann (1978)



Badani proszeni byli o

Badani proszeni byli o

przeprowadzenie wywiadu z

przeprowadzenie wywiadu z

nieznajomą osobą celem

nieznajomą osobą celem

stwierdzenia stopnia jej ekstrawersji

stwierdzenia stopnia jej ekstrawersji

lub stopnia jej introwersji.

lub stopnia jej introwersji.

Tendencja do potwierdzania w

Tendencja do potwierdzania w

szacowaniu introwersji/

szacowaniu introwersji/

e

e

ks

ks

trawersji

trawersji

(wyniki)

(wyniki)



Osoby proszone o oszacowanie

Osoby proszone o oszacowanie

stopnia ekstrawersji częsciej

stopnia ekstrawersji częsciej

zadawały pytania w rodzaju

zadawały pytania w rodzaju

sugerujące zachowania

sugerujące zachowania

ekstrawertywne.

ekstrawertywne.



Osoby proszone o oszacowanie

Osoby proszone o oszacowanie

stopnia introwersji częsciej zadawały

stopnia introwersji częsciej zadawały

pytania sugerujące zachowania

pytania sugerujące zachowania

introwertywne.

introwertywne.

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(badania dodatkowe)

(badania dodatkowe)



Snyder, 1981; Snyder 1982; Copeland & Snyder, 1996

Snyder, 1981; Snyder 1982; Copeland & Snyder, 1996



Efekt występuje nawet gdy badani

Efekt występuje nawet gdy badani

spodziewają się nagrody za dobry

spodziewają się nagrody za dobry

dobór pytań.

dobór pytań.



Efekt występuje zarówno gdy

Efekt występuje zarówno gdy

osobami badanymi są studenci jak i

osobami badanymi są studenci jak i

gdy osobami badanymi są

gdy osobami badanymi są

psychologowie.

psychologowie.

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(wpływ na osoby udzielające

(wpływ na osoby udzielające

wywiadu)

wywiadu)



Fazio, 1981

Fazio, 1981



Osoby, którym zadawano pytania

Osoby, którym zadawano pytania

sugerujące ekstrawersje oceniały się

sugerujące ekstrawersje oceniały się

następnie jako bardziej

następnie jako bardziej

ekstrawertywne.

ekstrawertywne.



Osoby te zachowywały się też

Osoby te zachowywały się też

bardziej ekstrawertywnie (krótka

bardziej ekstrawertywnie (krótka

interakcja z osobą nieznajomą po

interakcja z osobą nieznajomą po

zakończeniu wywiadu).

zakończeniu wywiadu).

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(implikacje dla rozwoju

(implikacje dla rozwoju

uprzedzeń)

uprzedzeń)



Przykład: osoba żywiąca przekonanie,

Przykład: osoba żywiąca przekonanie,

że osoby rude mają zły charakter

że osoby rude mają zły charakter

łatwo znajdzie poparcie dla takiego

łatwo znajdzie poparcie dla takiego

przekonania.

przekonania.

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(implikacje kliniczne)

(implikacje kliniczne)



Przykład: psycholog, który (błędnie)

Przykład: psycholog, który (błędnie)

mniema, że homoseksualni

mniema, że homoseksualni

mężczyźni mieli w dzieciństwie złe

mężczyźni mieli w dzieciństwie złe

relacje ze swymi matkami łatwo

relacje ze swymi matkami łatwo

znajdzie potwierdzenie swoich

znajdzie potwierdzenie swoich

przekonań.

przekonań.

Czy obliczenia statystyczne da

Czy obliczenia statystyczne da

się zastąpić statystyczną

się zastąpić statystyczną

intuicją?

intuicją?

Pytanie:

Pytanie:



Czy ogólne wrażenie z rozmowy

Czy ogólne wrażenie z rozmowy

wstępnej z kandydatem do pracy

wstępnej z kandydatem do pracy

pomaga przewidzieć późniejszą

pomaga przewidzieć późniejszą

jakość pracy kandydata?

jakość pracy kandydata?

Kandydat 1

Kandydat 1

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 2

Kandydat 2

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 3

Kandydat 3

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Negatywny (-)

Negatywny (-)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 4

Kandydat 4

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 5

Kandydat 5

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 6

Kandydat 6

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 7

Kandydat 7

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Negatywny (-)

Negatywny (-)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 8

Kandydat 8

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Negatywny (-)

Negatywny (-)

Niska (-)

Niska (-)

Kandydat 9

Kandydat 9

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 10

Kandydat 10

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Niska (-)

Niska (-)

Kandydat 11

Kandydat 11

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 12

Kandydat 12

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 13

Kandydat 13

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Negatywny (-)

Negatywny (-)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 14

Kandydat 14

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Niska (-)

Niska (-)

Kandydat 15

Kandydat 15

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 16

Kandydat 16

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Niska (-)

Niska (-)

Kandydat 17

Kandydat 17

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 18

Kandydat 18

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Kandydat 19

Kandydat 19

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Niska (-)

Niska (-)

Kandydat 20

Kandydat 20

Wynik rozmowy

Wynik rozmowy

wstępnej

wstępnej

Jakość pracy

Jakość pracy

Pozytywny (+)

Pozytywny (+)

Wysoka (+)

Wysoka (+)

Czy dane 20 kandydatów wskazują, że

Czy dane 20 kandydatów wskazują, że

warto używać wyników rozmowy

warto używać wyników rozmowy

kwalifikacyjnej przy przyjmowaniu do

kwalifikacyjnej przy przyjmowaniu do

pracy?

pracy?



Jak silny związek?

Jak silny związek?



0,0 – zupełny brak związku

0,0 – zupełny brak związku



0,2 - słaby związek

0,2 - słaby związek



0,5 – średni związek

0,5 – średni związek



0,8 – silny związek

0,8 – silny związek



1,0 – pełny związek

1,0 – pełny związek