Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
25 lutego 2004
25 lutego 2004
Homepage: www.unf.edu/~jurek
Homepage: www.unf.edu/~jurek
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
25 lutego 2004
25 lutego 2004
Homepage: www.unf.edu/~jurek
Homepage: www.unf.edu/~jurek
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Zdrowy rozsądek,
Zdrowy rozsądek,
intuicja i
intuicja i
doświadczenie:
doświadczenie:
alternatywa dla badań
alternatywa dla badań
naukowych w psychologii?
naukowych w psychologii?
Zdrowy rozsądek a
Zdrowy rozsądek a
empiryczna psychologia
empiryczna psychologia
Demonstracja: „Przysłowia mądrością
Demonstracja: „Przysłowia mądrością
narodów?”
narodów?”
Przysłowia mądrością
Przysłowia mądrością
narodów?
narodów?
1. Każdy jest kowalem własnego losu.
1. Każdy jest kowalem własnego losu.
2. Dobrymi chęciami piekło jest
2. Dobrymi chęciami piekło jest
wybrukowane.
wybrukowane.
3. Szczodry nie traci.
3. Szczodry nie traci.
4. Praca zawsze popłaca.
4. Praca zawsze popłaca.
5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie.
5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie.
6. Jak ty komu tak on tobie.
6. Jak ty komu tak on tobie.
7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż
7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż
pieniądze w garści.
pieniądze w garści.
Przysłowia mądrością
Przysłowia mądrością
narodów?
narodów?
8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy.
8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy.
9. Po przegranej często wygrana chodzi.
9. Po przegranej często wygrana chodzi.
10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma.
10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma.
11. Wszystko przeminie, sława nie zginie.
11. Wszystko przeminie, sława nie zginie.
12. Co komu smakuje, tym się nie otruje.
12. Co komu smakuje, tym się nie otruje.
13. Pozory mylą.
13. Pozory mylą.
14. Słuchaj starego, a unikniesz złego.
14. Słuchaj starego, a unikniesz złego.
Przysłowia mądrością
Przysłowia mądrością
narodów?
narodów?
15. Póki rozum, póty szczęście.
15. Póki rozum, póty szczęście.
16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w
16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w
parze idą.
parze idą.
17. Dosyć jedno umieć, a dobrze.
17. Dosyć jedno umieć, a dobrze.
18. Kto się waha nie ma nic.
18. Kto się waha nie ma nic.
19. Niemiło wspominać, czego żałować
19. Niemiło wspominać, czego żałować
trzeba.
trzeba.
20. Cnota bez nagrody słabnie.
20. Cnota bez nagrody słabnie.
21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają.
21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają.
Przysłowia mądrością
Przysłowia mądrością
narodów?
narodów?
1. Każdy jest kowalem własnego losu. Człowiek
1. Każdy jest kowalem własnego losu. Człowiek
strzela a Pan Bóg kule nosi.
strzela a Pan Bóg kule nosi.
2. Dobrymi chęciami piekło jest wybrukowane. Dla
2. Dobrymi chęciami piekło jest wybrukowane. Dla
chcącego nie ma nic trudnego.
chcącego nie ma nic trudnego.
3. Szczodry nie traci. Kto się hojnością unosi, sam
3. Szczodry nie traci. Kto się hojnością unosi, sam
potem często o jałmużnę prosi.
potem często o jałmużnę prosi.
4. Praca zawsze popłaca. Praca lat skraca.
4. Praca zawsze popłaca. Praca lat skraca.
5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie. Słowa są
5. Poznać po słowie, co kto ma w głowie. Słowa są
po to, aby ukryć myśli.
po to, aby ukryć myśli.
6. Jak ty komu tak on tobie. Zrób komu dobrze a da
6. Jak ty komu tak on tobie. Zrób komu dobrze a da
ci po ziobrze.
ci po ziobrze.
7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż pieniądze w
7. Lepszy przyjaciel w potrzebie, niż pieniądze w
garści. Gdy nieszczęście tłoczy, przyjaciel odskoczy
garści. Gdy nieszczęście tłoczy, przyjaciel odskoczy
Przysłowia mądrością
Przysłowia mądrością
narodów?
narodów?
8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy. U końca cierpliwości
8. Kto cierpliwy, ten szczęśliwy. U końca cierpliwości
wyje wściekłość.
wyje wściekłość.
9. Po przegranej często wygrana chodzi.
9. Po przegranej często wygrana chodzi.
Nieszczęścia chodzą parami
Nieszczęścia chodzą parami
10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma. Kto nie ryzykuje,
10. Kto nie ryzykuje, ten nie ma. Kto nie ryzykuje,
ten w kozie nie siedzi.
ten w kozie nie siedzi.
11. Wszystko przeminie, sława nie zginie. Trudniej
11. Wszystko przeminie, sława nie zginie. Trudniej
utrzymać sławę, niż ja pozyskać.
utrzymać sławę, niż ja pozyskać.
12. Co komu smakuje, tym się nie otruje. Smak -
12. Co komu smakuje, tym się nie otruje. Smak -
zdrowia nieprzyjaciel.
zdrowia nieprzyjaciel.
13. Pozory mylą. Patrz na wierzch, jakim kto
13. Pozory mylą. Patrz na wierzch, jakim kto
wewnątrz.
wewnątrz.
14. Słuchaj starego, a unikniesz złego. Sama starość
14. Słuchaj starego, a unikniesz złego. Sama starość
rozumu nie daje.
rozumu nie daje.
Przysłowia mądrością
Przysłowia mądrością
narodów?
narodów?
15. Póki rozum, póty szczęście. Szczęście głupim
15. Póki rozum, póty szczęście. Szczęście głupim
sprzyja.
sprzyja.
16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w parze idą.
16. Śmiech i dobre sumienie zawsze w parze idą.
Śmiech i grzech niedaleko od siebie chodzą.
Śmiech i grzech niedaleko od siebie chodzą.
17. Dosyć jedno umieć, a dobrze. Kto przestaje na
17. Dosyć jedno umieć, a dobrze. Kto przestaje na
tym, co umie, wielki jest nieuk.
tym, co umie, wielki jest nieuk.
18. Kto się waha nie ma nic. Co nagle to po diable.
18. Kto się waha nie ma nic. Co nagle to po diable.
19. Niemiło wspominać, czego żałować trzeba.
19. Niemiło wspominać, czego żałować trzeba.
Wspominać milo, co przedtem trapiło.
Wspominać milo, co przedtem trapiło.
20. Cnota bez nagrody słabnie. Cnota cudzej chwały
20. Cnota bez nagrody słabnie. Cnota cudzej chwały
nie potrzebuje.
nie potrzebuje.
21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają. Z głupiej
21. Mądrej głowy włosy się nie trzymają. Z głupiej
głowy mądre włosy uciekają.
głowy mądre włosy uciekają.
Demonstracja „Litery i
Demonstracja „Litery i
cyfry”
cyfry”
Którą kartkę (lub które kartki)
Którą kartkę (lub które kartki)
trzeba odwrócić by sprawdzić
trzeba odwrócić by sprawdzić
prawdziwość następującego
prawdziwość następującego
twierdzenia?
twierdzenia?
Jeśli po jednej stronie jakiejś kartki
Jeśli po jednej stronie jakiejś kartki
znajduje się „D” to po drugiej stronie
znajduje się „D” to po drugiej stronie
tej kartki znajduje się „3”.
tej kartki znajduje się „3”.
Cztery kartki:
Cztery kartki:
B
B
D
D
3
3
7
7
Tendencja do potwierdzania
Tendencja do potwierdzania
(confirmatory bias):
(confirmatory bias):
Ludzie maj
Ludzie maj
ą
ą
tendencj
tendencj
ę
ę
do
do
poszukiwania argument
poszukiwania argument
ó
ó
w
w
potwierdzaj
potwierdzaj
ą
ą
cych hipotez
cych hipotez
ę
ę
i do
i do
unikania argument
unikania argument
ó
ó
w podwa
w podwa
ż
ż
aj
aj
ą
ą
cych
cych
hipotez
hipotez
ę
ę
.
.
Odwrocenie karty
Odwrocenie karty
„
„
D
D
”
”
to szukanie
to szukanie
danych potwierdzajacych hipotez
danych potwierdzajacych hipotez
ę
ę
,
,
odwrocenie karty
odwrocenie karty
„
„
7" to szukanie
7" to szukanie
danych
danych
p
p
odwa
odwa
ż
ż
aj
aj
ą
ą
cych hipotez
cych hipotez
ę
ę
.)
.)
Tendencja do potwierdzania w
Tendencja do potwierdzania w
szacowaniu introwersji/ e
szacowaniu introwersji/ e
ks
ks
trawersji
trawersji
Snyder i Swann (1978)
Snyder i Swann (1978)
Badani proszeni byli o
Badani proszeni byli o
przeprowadzenie wywiadu z
przeprowadzenie wywiadu z
nieznajomą osobą celem
nieznajomą osobą celem
stwierdzenia stopnia jej ekstrawersji
stwierdzenia stopnia jej ekstrawersji
lub stopnia jej introwersji.
lub stopnia jej introwersji.
Tendencja do potwierdzania w
Tendencja do potwierdzania w
szacowaniu introwersji/
szacowaniu introwersji/
e
e
ks
ks
trawersji
trawersji
(wyniki)
(wyniki)
Osoby proszone o oszacowanie
Osoby proszone o oszacowanie
stopnia ekstrawersji częsciej
stopnia ekstrawersji częsciej
zadawały pytania w rodzaju
zadawały pytania w rodzaju
sugerujące zachowania
sugerujące zachowania
ekstrawertywne.
ekstrawertywne.
Osoby proszone o oszacowanie
Osoby proszone o oszacowanie
stopnia introwersji częsciej zadawały
stopnia introwersji częsciej zadawały
pytania sugerujące zachowania
pytania sugerujące zachowania
introwertywne.
introwertywne.
Tendencja do potwierdzania
Tendencja do potwierdzania
(badania dodatkowe)
(badania dodatkowe)
Snyder, 1981; Snyder 1982; Copeland & Snyder, 1996
Snyder, 1981; Snyder 1982; Copeland & Snyder, 1996
Efekt występuje nawet gdy badani
Efekt występuje nawet gdy badani
spodziewają się nagrody za dobry
spodziewają się nagrody za dobry
dobór pytań.
dobór pytań.
Efekt występuje zarówno gdy
Efekt występuje zarówno gdy
osobami badanymi są studenci jak i
osobami badanymi są studenci jak i
gdy osobami badanymi są
gdy osobami badanymi są
psychologowie.
psychologowie.
Tendencja do potwierdzania
Tendencja do potwierdzania
(wpływ na osoby udzielające
(wpływ na osoby udzielające
wywiadu)
wywiadu)
Fazio, 1981
Fazio, 1981
Osoby, którym zadawano pytania
Osoby, którym zadawano pytania
sugerujące ekstrawersje oceniały się
sugerujące ekstrawersje oceniały się
następnie jako bardziej
następnie jako bardziej
ekstrawertywne.
ekstrawertywne.
Osoby te zachowywały się też
Osoby te zachowywały się też
bardziej ekstrawertywnie (krótka
bardziej ekstrawertywnie (krótka
interakcja z osobą nieznajomą po
interakcja z osobą nieznajomą po
zakończeniu wywiadu).
zakończeniu wywiadu).
Tendencja do potwierdzania
Tendencja do potwierdzania
(implikacje dla rozwoju
(implikacje dla rozwoju
uprzedzeń)
uprzedzeń)
Przykład: osoba żywiąca przekonanie,
Przykład: osoba żywiąca przekonanie,
że osoby rude mają zły charakter
że osoby rude mają zły charakter
łatwo znajdzie poparcie dla takiego
łatwo znajdzie poparcie dla takiego
przekonania.
przekonania.
Tendencja do potwierdzania
Tendencja do potwierdzania
(implikacje kliniczne)
(implikacje kliniczne)
Przykład: psycholog, który (błędnie)
Przykład: psycholog, który (błędnie)
mniema, że homoseksualni
mniema, że homoseksualni
mężczyźni mieli w dzieciństwie złe
mężczyźni mieli w dzieciństwie złe
relacje ze swymi matkami łatwo
relacje ze swymi matkami łatwo
znajdzie potwierdzenie swoich
znajdzie potwierdzenie swoich
przekonań.
przekonań.
Czy obliczenia statystyczne da
Czy obliczenia statystyczne da
się zastąpić statystyczną
się zastąpić statystyczną
intuicją?
intuicją?
Pytanie:
Pytanie:
Czy ogólne wrażenie z rozmowy
Czy ogólne wrażenie z rozmowy
wstępnej z kandydatem do pracy
wstępnej z kandydatem do pracy
pomaga przewidzieć późniejszą
pomaga przewidzieć późniejszą
jakość pracy kandydata?
jakość pracy kandydata?
Kandydat 1
Kandydat 1
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 2
Kandydat 2
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 3
Kandydat 3
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Negatywny (-)
Negatywny (-)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 4
Kandydat 4
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 5
Kandydat 5
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 6
Kandydat 6
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 7
Kandydat 7
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Negatywny (-)
Negatywny (-)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 8
Kandydat 8
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Negatywny (-)
Negatywny (-)
Niska (-)
Niska (-)
Kandydat 9
Kandydat 9
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 10
Kandydat 10
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Niska (-)
Niska (-)
Kandydat 11
Kandydat 11
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 12
Kandydat 12
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 13
Kandydat 13
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Negatywny (-)
Negatywny (-)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 14
Kandydat 14
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Niska (-)
Niska (-)
Kandydat 15
Kandydat 15
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 16
Kandydat 16
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Niska (-)
Niska (-)
Kandydat 17
Kandydat 17
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 18
Kandydat 18
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Kandydat 19
Kandydat 19
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Niska (-)
Niska (-)
Kandydat 20
Kandydat 20
Wynik rozmowy
Wynik rozmowy
wstępnej
wstępnej
Jakość pracy
Jakość pracy
Pozytywny (+)
Pozytywny (+)
Wysoka (+)
Wysoka (+)
Czy dane 20 kandydatów wskazują, że
Czy dane 20 kandydatów wskazują, że
warto używać wyników rozmowy
warto używać wyników rozmowy
kwalifikacyjnej przy przyjmowaniu do
kwalifikacyjnej przy przyjmowaniu do
pracy?
pracy?
Jak silny związek?
Jak silny związek?
0,0 – zupełny brak związku
0,0 – zupełny brak związku
0,2 - słaby związek
0,2 - słaby związek
0,5 – średni związek
0,5 – średni związek
0,8 – silny związek
0,8 – silny związek
1,0 – pełny związek
1,0 – pełny związek