Wykład XII

Zaburzenia psychiczne związane

z nadużywaniem substancji

psychoaktywnych

Andrzej Czernikiewicz

Mity związane z

alkoholizmem

• Alkoholicy piją codziennie

• Alkoholicy łatwo się upijają

• Klin to zwykła rzecz

• Jeśli nie piję przez jakiś czas - nie jestem

alkoholikiem

• Tylko wódka uzależnia - piwo to nie alkohol

• Po leczeniu można pić w sposób kontrolowany

• Picie alkoholu jest korzystne dla zdrowia - w

niektórych sytuacjach

• Są grupy ludzi, zawody w których nie ma

alkoholików

2

Zespoły związane z używaniem i

nadużywaniem alkoholu:

• 1.    Intoksykacja alkoholowa (upicie proste)
• 2.    Upicie atypowe
• 3.    Zespół abstynencyjny po alkoholu
• 4.    Majaczenie drżenne (DT)
• 5.    Halucynoza alkoholowa
• 6.    Alkoholowe zaburzenie amnestyczne
• 7.    Otępienie alkoholowe
• 8.    Nadużywanie alkoholu
• 9.    Zespół uzależnienia od alkoholu (ZUA)

3

4

Związek stężenia alkoholu ze stanem psychicznym

0.1%

Łagodne upicie, pogorszenie zdolności do sądzenia,
opóźnienie czasu reakcji, relaksacja, odhamowanie

0.2%

Umiarkowana intoksykacja, bełkotliwa mowa,
rumień twarzy, oczopląs, nudności, zmiany nastroju,
wrogość, agresywność, ; poziom alkoholemii dobrze
tolerowany przez większość alkoholików

0.3%

Znacząca intoksykacja, rozkojarzenie mowy, stupor,
zaburzenia koordynacji ruchowej, wymioty
(większość osób funkcjonujących przy tym stężeniu
alkoholu to alkoholicy)

0.4%

Stupor, sen, lub śpiączka

> 0.5% Zagrożenie życia

Kryteria diagnostyczne

upicia alkoholowego

• A.   Wypicie alkoholu w ostatnim czasie.

• B.   Znaczące zaburzenia zachowania związane z

wypiciem alkoholu .

• C.   Co najmniej jeden z poniższych objawów

występujących bezpośrednio po wypiciu

alkoholu:

•  

1)   bełkotliwa mowa

• 2)   zaburzenia koordynacji ruchowej

• 3)   zaburzenia równowagi

• 4)   oczopląs

• 5)   zaburzenia uwagi lub pamięci

• 6)   stupor lub śpiączka

5

Kryteria diagnostyczne

upicia atypowego

• A.   Znaczące zmiany zachowania,

nietypowe dla ilości wypitego
alkoholu

• B.   Zachowanie nietypowe dla danej

osoby.

• C.   Brak innych zaburzeń

psychicznych.

6

Kryteria diagnostyczne

alkoholowego zespołu

abstynencyjnego

• A.   Zaprzestanie lub redukcja intensywnego i długiego

picia.

• B.   Dwa lub więcej z podanych niżej objawów w kilka godzin

lub dni po wystąpieniu kryterium A:

•  

• 1)   autonomiczna nadaktywność (pocenie się lub

tachykardia)

• 2)   drżenie rąk

• 3)   zaburzenia snu

• 4)   nudności lub wymioty

• 5)   przejściowe złudzenia

• 6)   pobudzenie

• 7)   lęk

• 8)   napady drgawkowe

7

Majaczenie drżenne

• Zwykle 1-3 doby po zaprzestaniu

picia

• Zwykle trwa do tygodnia
• Okres predeliryjny
• Nasilanie zaburzeń w nocy
• Żywe omamy wzrokowe
• Zaburzenia orientacji allopsychicznej

8

9

Cechy zespołów abstynencyjnych
 

1 6-8

godzi
n

drżenie

2 24

godzi
n

halucynoza

3 7-48

godzi
n

Alkoholowe napady
drgawkowe

4 3-5

dni

Majaczenie drżenne

Kryteria diagnostyczne

halucynozy alkoholowej

•  
• A.   Rozwój żywych halucynacji

słuchowych w ciągu pierwszych 48
godzin po zaprzestaniu lub redukcji
picia.

• B.   Reagowanie na groźby zawarte

w halucynacjach słuchowych.

• C.   Brak zaburzeń świadomości

10

Charakterystyka napadów

drgawkowych alkoholowych

•                  znane jako “rum fits”
•                  pojawiają się w odstępie 7-

48 godzin po redukcji lub

zaprzestaniu picia

•                  1/3 rozwija w następnej

dobie DT

•                  napady uogólnione, krótkie
•                 zaburzenia świadomości po

napadzie (nie mylić z DT)

11

Cechy encefalopatii

Wernicke’go:

• Oftalmoplegia
• Ataksja
• Zaburzenia świadomości lub pamięci
• Choroba rozwija się z powodu

niedoboru tiaminy

• Zaburzenia pamięci na pierwszym

tle > psychoza Korsakowa

12

Psychoza Korsakowa

• Niedobór tiaminy
• Obustronne uszkodzenie

hippokampa

• Konfabulacje
• Zaburzenia pamięci

krótkoterminowej

• Dezorientacja allopsychiczna
• Zaburzenia w identyfikacji osób

13

Czy w ciągu ostatnich dwu tygodni

cierpiałaś (eś)?

• 1.      Uwag bliskich Panu (i) osób o

Pana(i) nadmiernym piciu alkoholu.

• 2.      Picia alkoholu po to, aby dojść

do formy.

• 3.      Drżenia, pocenia się, lub

niepokoju w sytuacji trzeźwienia po

nadużyciu alkoholu.

• 4.      Nadmiernego , lub słabo

kontrolowanego picia alkoholu.

14

15

J. Uzależnienie od alkoholu. F.10.2.

Pacjent w okresie ostatniego roku miał co najmniej 3 sytuacje
w czasie których w ciągu 3 godzin wypił co najmniej 3 drinki

(J1)...

W okresie ostatniego roku (J2) ...

Pił po to, żeby dojść do formy...

W czasie trzeźwienia miał drżenie, pocił się, odczuwał niepokój, lub pił,

aby tego uniknąć ...
Gdy pił, wypijał więcej, niż początkowo planował ...

Usiłował zmniejszyć picie alkoholu, lub zaprzestać picia ...

W dnie, w które pił, sprawy związane z piciem i trzeźwieniem zajmowały

mu więcej, niż 2 godziny ...
Z powodu picia poświęcał innym sprawom mniej czasu ...

Kontynuował picie, pomimo świadomości, o jego negatywnych skutkach ...

Jeśli J1 tak i co najmniej z J2 3 razy tak to rozpoznanie – uzależnienie od

alkoholu...

CAGE

• 1)   Has you ever felt the need to

C

ut down on

his drinking?

• 2)   Is he

A

nnoyed by criticism of his drinking?

• 3)   Has he had

G

uilty feeling about drinking?

• 4)   Has he ever taken a morning

E

ye opener?

• Four yea – diagnosis = alcohol dependency

16

Diagnostyka uzależnienia od

alkoholu

• objawy abstynencyjne,

zaburzenia somatyczne,

ciągi, „przerwy w

życiorysie”

• niemożność zaprzestania

picia, picie poranne, picie

wynalazków

• konflikty z prawem, bójki,

kłopoty w pracy

• otoczenie badanego

uważa, iż pije on za dużo

* ZUA - > 2 pozytywne

odpowiedzi

•

Czy miałeś
kiedykolwiek potrzebę
zaprzestania picia?

•

Czy denerwuje cię gdy
inni mówią o twoim
piciu?

•

Czy masz poczucie
winy z powodu picia
alkoholu?

•

Czy stosujesz klina?

17

MAST

• Czy uważasz się za normalnie pijącego?
• Czy przyjaciele i rodzina uważają cię za takiego?
• Czy uczestniczyłeś w spotkaniu AA? (5)
• Czy straciłeś przyjaciela z powodu alkoholu?
• Czy z powodu alkoholu miałeś kłopoty w pracy?
• Czy opuściłeś dom lub pracę na co najmniej 2 dni z

powodu alkoholu?

• Czy miałeś objawy Dts, lub słyszałeś głosy? (5)
• Czy prosiłeś kogoś o pomoc z powodu nadmiernego picia?
• Czy byłeś kiedyś w szpitalu w stanie nietrzeźwości?
• Czy byłeś w IW lub prowadziłeś pod wpływem alkoholu?
Cut-off >5

18

Trzy fazy tolerancji na

alkohol

19

Złe i dobre pytania o problemy

alkoholowe

•Jak tam

u Pana z
alkohole
m?

•Jak

często
pije Pan
wódkę?

20

21

Złe i dobre pytania o
problemy alkoholowe



Jak

często
pije Pan
alkohol?



Jak długo

w ciągu
ostatnieg
o roku w
ogóle Pan
nie pił?

22

Złe i dobre pytania o
problemy alkoholowe



Jak leczy
Pan kaca?



Co
najlepsz
e na
klina?

23

Złe i dobre pytania o
problemy alkoholowe



Czy
uważa się
Pan za
osobę
nadmierni
e pijącą?



Czy Pana
żona
uważa ,
że za
dużo
Pan pije?

Dobre pytanie

•Czy

wymiotuje Pan
po alkoholu?

24

25

Dobre pytanie



Jak często

urywa się
Panu film?

Kim jest alkoholik?

•„Osobą, która nie ma

wyboru

•Z kim
•Gdzie
•Ile wypić”

26

Badania laboratoryjne

wskazujące na uzależnienie

od alkoholu

 
• > 30 j. GGT
• MCV podwyższony
• Podwyższony poziom SGOT
• Podwyższony poziom lipidów

27

28

Ilościowa utrata kontroli

Wzrost tolerancji

Głód alkoholu

Sytuacyjna utrata kontroli

Jakościowa utrata kontroli

Piciorys

• Pierwszy raz

• Pierwsze świadome

upicie

• Preferowane

alkohole

• Tolerancja

• Klinowanie

• Zespół abstynencyjny

• Urwania się filmu

• Utrata odruchu

wymiotnego

• Ciągi

• Suche okresy

• Utrata kontroli –

jakiej?

• Preferowane

sytuacje picia

• Konflikty z prawem

• Funkcjonowanie w

rolach

• Skutki somatyczne

• Psychozy

• Próby terapii

• Wgląd

29

Inne zaburzenia psychiczne

związane z ZUA

• Alkoholowy zespół urojeniowy
• Depresja alkoholowa
• Wtórny zespół lęku panicznego

30

31

Specyfika „lekarskich”
problemów alkoholowych



Początek problemów – okres studiów



Brak dostatecznych informacji w czasie

studiów



„Pomagacze”, „sprzątacze”



„Przeciwwskazania” do oceny

alkoholemii i jej właściwa ocena



Brak „świadczących”



Błędna diagnostyka



Brak form pomocy



Co z prawem wykonywania zawodu?

32

Specyfika „alkoholizmu

młodzieńczego”

• Szybkie przejście od nadużywania

do alkoholizmu

• Znaczące powikłania

psychiatryczne i neurologiczne

• Czynnik kryminogenny
• Mniejsza dostępność terapii

33

Mity związane z narkomanią



Jedno użycie to jeszcze nie uzależnienie



Miękkie lepsze od twardych



Każdy kiedyś brał

Czy w ciągu ostatnich dwu tygodni

cierpiałaś (eś)?

• 1.      Uwag bliskich Panu (i) osób o Pana

(i) nadmiernym przyjmowaniu leków.

Jakich?......................................................

................................................................

• 2.      Brania leków po to, aby dojść do

formy.

• 3.      Nadmiernego, słabo

kontrolowanego używania leków.

• 4.      Drżenia, pocenia się, lub niepokoju

w sytuacji po nadużyciu leku.

34

35

K. Uzależnienie od środków

psychoaktywnych. F.11-19.2. (BDA-F.13.2)

W okresie ostatniego roku pacjent użył

więcej niż raz środek z listy podanej niżej,

aby poczuć się lepiej, lub zmienić

nastrój ...

Lista: benzodiazepiny, barbiturany,
haszysz i pochodne, amfetamina i

pochodne, kokaina, opiaty,

psychodysleptyki, „kleje”, sterydy, inne

(zaznacz grupę, wyszczególnij środki i ich

zwykłe dawki):

36

W okresie ostatniego roku ...

Brał środki psychoaktywne po to, żeby dojść do formy...
W czasie abstynencji miał drżenie, pocił się, odczuwał

niepokój, lub brał środki psychoaktywne, aby tego

uniknąć ...
Gdy brał środki psychoaktywne, używał ich więcej, niż

początkowo planował ...
Usiłował zmniejszyć ich używanie, lub zaprzestać brania ...
W dnie, w które brał środki psychoaktywne, sprawy

związane z ich braniem i dochodzeniem do siebie

zajmowały mu więcej, niż 2 godziny ...
Z powodu używania środków poświęcał innym sprawom

mniej czasu ...
Kontynuował branie, pomimo świadomości, o jego

negatywnych skutkach ...
Brał środki psychoaktywne po to, żeby dojść do formy...

Benzodiazepiny: clonazepam,

lorafen, rudotel, signopam,

estazolam ...

• Najbardziej dostępne – po alkoholu
• Uzależnienie fizyczne i psychiczne
• Rosnąca tolerancja
• Odstawienie groźne dla życia
• Tolerancja krzyżowa z alkoholem
• Zamienniki dla innych substancji

psychoaktywnych

37

Barbiturany : cyklobarbital,

luminal ...

• Uzależnienie fizyczne i psychiczne
• Rosnąca tolerancja
• Odstawienie groźne dla życia
• Tolerancja krzyżowa z alkoholem

38

Haszysz i pochodne: marihuana,

hasz ...

• Uzależnienie psychiczne
• Zwykle traktowane jako niegroźne
• Czynniki kryminogenny
• W niektórych krajach traktowane

jako „dozwolone narkotyki”

• Dowiedzione uszkodzenie materiału

genetycznego

39

Amfetamina i pochodne

• Uzależnienie psychiczne
• Zachowania agresywne
• Objawy abstynencyjne - depresja

40

Kokaina

• Uzależnienie psychiczne
• Możliwość uzależnienia fizycznego
• Zachowania agresywne

41

Opiaty: kompot, brown sugar,

hera, crack ...

• Uzależnienie fizyczne i psychiczne
• Wzrost tolerancji
• Skutki pośrednie
• Najpopularniejsze

42

Psychodysleptyki: LSD, extase,

grzybki ...

• Uzależnienie psychiczne
• Stała tolerancja
• „złe odloty”

43

Kleje

• Uszkodzenie OUN
• Początek uzależnień
• Pierwsze i ostatnie użycie

44

Sterydy

• Zaburzenie rozwoju

psychobiologicznego

• Zachowania agresywne
• Psychozy

45

Inne uzależnienia

• Od hazardu
• Od seksu
• Od pracy
• Od terapeuty

46

Problem przemocy

• Fizycznej
• Seksualnej
• Psychicznej
• Instytucjonalnej

47

„Nadużywanie jakiejś

substancji

nie powinno być dowodem

przeciwko jej używaniu”

49

Historia X Tomka



Ksiądz Tomasz ma 37 lat i

trafił do Izby Przyjęć po tym

jak usiłował popełnić

samobójstwo przez przyjęcie

30 tabletek amitryptyliny po

25 mg.



Nie zostawił, żadnego listu

pożegnalnego, i jak się

okazało popił tabletki

alkoholem – alkoholemia w

Oddziale Leczenia Zatruć –

0,15%.



Leczony w OLZ przez dwa

dni, następnie odesłany do

Psychiatrycznej Izby Przyjęć.



W trakcie konsultacji w czystej

świadomości, bez objawów

wytwórczych i zaburzeń rytmu

serca. Nie zgodził się na

hospitalizację psychiatryczną,

ale został zobowiązany przez

towarzyszącego mu

proboszcza do konsultacji

psychiatrycznej.

50

Historia



Leczy się u psychiatry

od ok.. 2 lat z powodu

„depresji”. Pierwsze

jej objawy przed ok.. 3

laty: zaburzenia snu w

postaci snu

przerywanego, schudł

wtedy, miał kryzys

powołania, uważał się

za „niegodnego” bycia

duszpasterzem.

Usiłował wtedy

popełnić po raz

pierwszy samobójstwo

– przyjął relanium i

zapił to winem – ale

tylko usnął na ok.. 14

godzin.



Od ok.. roku w stanie

przygnębienia, ma

przerywany, krótki sen,

znowu schudł, mało dba o

siebie. Porzucił działalność

duszpasterską wśród

młodzieży, co sprawiało

mu dawniej przyjemność –

„realizował się w tym”.

Uważa się, za gorszego od

innych, w samotności

często płacze.

51

A. EPIZOD DEPRESJI – F.32;
F.33



Pacjent był stale

depresyjny lub smutny

przez większość dnia,

większość dni w

okresie ostatnich 2

tygodni...



W okresie ostatnich 2

tygodni mniej

interesował się

większością spraw lub

mniej cieszył się

sprawami, które

zwykle sprawiały mu

przyjemność ....



Jego apetyt zmienił się

istotnie, lub jego waga

wzrosła lub spadła o min. 4

kg, bez celowej diety ...



Miał kłopoty ze snem prawie

każdej nocy



Mówił lub poruszał się

wolniej niż zwykle, lub był

niespokojny, lub nie mógł

usiedzieć w miejscu ...



Był wyczerpany lub bez

zwykłej energii ...



Czuł się bezwartościowy lub

winny ...



Miał kłopoty w koncentracji

lub podejmowaniu decyzji ...



Rozważał samouszkodzenie,

samobójstwo, lub chciał

umrzeć ...

52

Historia - piciorys



Pierwsze w życiu upicie – 15 r.ż.



Pierwsza urwanie się filmu – 18 r.ż.



Wzrost tolerancji – pierwszy rok

Seminarium



Wyraźne objawy abstynencyjne i

klinowanie – drugi rok studiów w

Seminarium



Zapalenie trzustki – dwukrotnie



Picie poranne – od 3 lat



DT i napady drgawkowe – nigdy



Próby leczenia - nigdy

53

J. Uzależnienie od alkoholu. F.10.2.
Pacjent w okresie ostatniego roku miał co najmniej 3
sytuacje w czasie których w ciągu 3 godzin wypił co

najmniej 3 drinki (J1)...

W okresie ostatniego roku (J2) ...

Pił po to, żeby dojść do formy...

W czasie trzeźwienia miał drżenie, pocił się, odczuwał niepokój,

lub pił, aby tego uniknąć ...
Gdy pił, wypijał więcej, niż początkowo planował ...

Usiłował zmniejszyć picie alkoholu, lub zaprzestać picia ...

W dnie, w które pił, sprawy związane z piciem i trzeźwieniem

zajmowały mu więcej, niż 2 godziny ...

Z powodu picia poświęcał innym sprawom mniej czasu ...

Kontynuował picie, pomimo świadomości, o jego negatywnych

skutkach ...

Jeśli J1 tak i co najmniej z J2 3 razy tak to rozpoznanie –

uzależnienie od alkoholu...