Rezerwuary

Rezerwuary

chorobotwórczych

chorobotwórczych

czynników biotycznych

czynników biotycznych

w aerosferze,

w aerosferze,

hydrosferze

hydrosferze

i litosferze

i litosferze

- wstęp

- wstęp

W biosferze wyróżnia się środowisko:



powietrzne (aerosfera),



wodne (hydrosfera)



lądowe (litosfera).

Homo sapiens i wiele gatunków zwierząt

żyje na pograniczu aerosfery i
litosfery.

Środowisko, które stanowią istoty żywe

dla innych organizmów, nazywa się

ontosferą (ontohabitat, mikrohabitat).

Czynniki środowiska działające na ustroje

żywe dzieli się na:



nieożywione (abiotyczne)



ożywione (biotyczne)

W odniesieniu do populacji człowieka

uwzględnia się też odrębnie czynniki
technosfery i socjosfery;

Model środowiska człowieka (wg

Kadłubowskiego)

b - biosfera, s - socjosfera, t - technosfera,

H - populacja człowieka; strzałki oznaczają

wzajemne oddziaływanie populacji i środowiska.

Części biosfery

- naturalne środowisko

życia
(biotop, makrohabitat) wielu gatunków
z różnych grup systematycznych –
obejmują z medycznego punktu
widzenia rezerwuary czynników
biotycznych (zarazki) o dużym
znaczeniu
w etiologii chorób człowieka i zwierząt.

Źródłami zakażenia dla
środowiskowych rezerwuarów we
wszystkich częściach biosfery są:
nosiciele i ludzie chorzy,
zakażeni lub zarażeni określonym
wirusem, bakterią, grzybem,
pierwotniakiem lub helmintem.

Pojęcie

„nosiciel"

obejmuje taką osobę,

u której przebieg zakażenia lub
zarażenia jest bezobjawowy, jak
również taką,
u której nosicielstwo poprzedza
wystąpienie objawów choroby (okres
wylęgania) lub utrzymuje się po jej
zakończeniu (okres zdrowienia).

Zarazki dostają się do ustroju

żywiciela różnymi drogami:



drogą inhalacyjną, tj. wziewną
(powietrzno-kropelkową,



powietrzno-pyłową),
pokarmową (per os),



płciową (seksualna)



przez uszkodzoną błonę śluzową
jamy ustnej, skórę lub rogówkę,
spojówkę,

W szczególnych okolicznościach

zarazki przedostają się do
ustroju żywiciela:
- w czasie zabiegów
kateteryzacji, dializy otrzewnej
lub operacji chirurgicznych -
bezpośrednio do krwi i
narządów wewnętrznych.

Drogi bezpośrednie zakażeń
(wirusy, bakterie) i zarażeń
(grzyby, pasożyty) prowadzą do
zetknięcia się czynnika
etiologicznego choroby z
wrażliwym osobnikiem (człowiek,
zwierzę).

Wrota zakażenia lub inwazji, tj.
wnikanie drobnoustrojów lub postaci
inwazyjnych pasożytów do ustroju
człowieka stanowią otwory naturalne:
jamy nosa, jama ustna, ujście
zewnętrzne cewki moczowej, pochwa,
rectum;

W warunkach szpitalnych mogą to być
kaniule żylne (venflon) do
wielokrotnego podawania leków drogą
dożylną, różnego rodzaju dreny itp.

Transmisja międzyosobnicza

obejmuje kolejno następujące
procesy:



uwalniania z ustroju żywiciela
zarazka,



jego rozmnażania lub tylko
przeży- wania w środowisku
zewnętrznym,



przenoszenia i penetracji w
nowym żywicielu.

Krążenie zarazka we krwi lub innych
płynach ustrojowych żywiciela
(transmisja wewnątrzosobnicza), w
zależności od rozpoznanego czynnika
etiologicznego choroby nazywa się:



wirusemią (wiremia),



bakteriemią,



fungemią



parazytemią.

Uwalnianie zarazków z ustroju
żywiciela odbywa się wraz z jego
wydzielinami i wydalinami,
a w szczególnych przypadkach
uczestniczy w tym przenosiciel, np.
owad.

W niektórych infekcjach zarazki
przenoszą się bezpośrednio ze skóry
lub błon śluzowych żywiciela do
ustroju nowego żywiciela.