CZYNNIKI BIOTYCZNE - PRELEKCJA

Antybioza - pojęcia tego po raz pierwszy użył Vuillemin. Oznacza ono interakcję, w której mikroorganizmy (bakterie, grzyby) produkują związki chemiczne o działaniu bakteriobójczym bądź bakteriostatycznym.

Pierwszy odkryty antybiotyk to penicylina (Sir Aleksander Flemming 1929). Kolonia grzyba Penicillium notatum wytwarza do podłoża związek hamujący wzrost Staphylococcus aureus. Po raz pierwszy w lecznictwie zastosowano penicylinę w roku 1940.

Streptomycyna - produkowana przez Streptomyces griseus, należący do promieniowców. Jest drugim, po penicylinie, odkrytym antybiotykiem.

Przed rozpoczęciem antybiotykoterapii:

• Należy wykonać antybiogram (uzyskujemy szczep bakterii od pacjenta, następnie należy go posiać na płytkę w formie murawki i działać różnymi antybiotykami. Do leczenia wybiera się ten najsilniejszy)

• Próby uczuleniowe (często alergie wywołuje m.in. penicylina)

Mikotoksyny

Są to drugorzędowe metabolity produkowane przez grzyby mikroskopowe.

• Aflatoksyny - produkowane przez Aspergillus flavus

• Aflatoksyna B1, B2, G1, G2, M1. Obecne w produktach zbożowych, orzeszkach ziemnych, ryżu i fasoli. Zarodniki grzybów zarażają rośliny lub produkty źle przechowywane. Aflatoksyny powodują m.in. raka wątroby; mają działanie mutagenne, karcynogenne, teratogenne.

• Ochratoksyna - Produkowana przez grzyby Penicillium sp. i Aspergillus sp. Uszkadza nerki, prawdopodobnie ma działanie rakotwórcze

• Trichocetyna (T2 toxin) - Produkowana przez grzyby z rodzaju Fusarium. Ma działanie rakotwórcze

• Zearalenon - Również produkowane przez Fusarium. Silnie oddziałowuje na układ rozrodczy, jego działanie jest takie samo jak estrogenu.

• Fumonizyny - mają bardzo duże znaczenie w weterynarii. Produkowane przez Fusarium występują w ziarnach i produktach zbożowych. Powodują zatrucia u świń i koni. U ludzi większe dawki mogą powodować nowotwory przełyku.

• Cytrynina - Produkowana przez Penicillium i Aspergillus. Uszkadza nerki; ma działanie rozkurczowe.

Fitoncydy:

Są to lotne związki o charakterze olejków eterycznych pochodzenia roślinnego. Działają grzybo- i baktriobójczo a także bakteriostatycznie.

Uzywane są w leczeniu chorób górnych dróg oddechowych metodą doustną i inhalacyjną.

Przykłady: rumianek, tymianek, mięta, bergamot, lawenda, goździk, eukaliptus.

Wykazują działanie synergiczne (wspomagające) z antybiotykami.

• Czosnek - obniża poziom cholesterolu, zapobiega chorobom serca, obniża ciśnienie, zwalcza infekcje (głównie układu oddechowego), działa immunostymulująco. Zabija bakterie Gram+ i Gram-.

• Chrzan

• Cebula

Phytoftora infestans (zaraza ziemniaczana)

Zaraża bulwy i liście, atakuje nie tylko ziemniaki, ale i pomidory. Jest to grzyb z klasy Oomycetes. Wytwarza teratogenne mitotoksyny (działają one zwłaszcza na ośrodkowy układ nerwowy)

W częściach zielonych ziemniaka znajduje się alkaloid solanina. Zatrucie nią powoduje u ludzi:

• Bóle głowy

• Wymioty

• Nudności

• Biegunkę

• Krwawienie

Entomophtora muscae

Jest to grzyb z klasy Zygomycota. Wywołuje u much epizocję - zarodnik tworzy w musze strzępkę, która wnika do ciała muchy rozwijając tam grzybnię, co powoduje śmierć owada. Mucha otoczona jest wtedy białym nalotem, a z jej ciała masowo wystają trzonki z gonidiami. Na skrzydłach widoczne są półprzeźroczyste okrągławe zarodniki.

Porosty

Są one przykładem interakcji protekcjonistycznej - mutualizmu. Organizmy pionierskie; nie występują w duzych miastach z powodu zbyt wielu zanieczyszczeń.

• Tarczownica (płucnica) islandzka (Cetraria islandica)

Stosuje się ją w gruźlicy, nieżytach żołądka i chorobie wrzodowej. Otrzymuje się z niej kwas cetrarowy, który pobudza perystaltykę jelit i ma działanie bakteriostatyczne.

• Porost płucny (Lichen pulnmonarius)

Stosowany w chorobach płuc.

inny przykład mutualizmu

Rhizobium i np. łubin

Bakterie te wchodzą w oddziaływania mutualistyczne z roślinami motylkowymi.

• Forma glebowa - pałeczkowata, wnika do włośników korzeni

• Forma bakterioidów - komórki rozgałęzione 10x większe niż forma glebowa. Mają własnośc przyswajania(asymilacji) azotu atmosferycznego, co ma duże znaczenie przy glebach o małym nasyceniu azotem.

Regeneracja

Jest to swoista interakcja pomiędzy komórkami i tkankami w obrębie jednego organizmu

Bezkręgowce: wirki, stułbiopławy, pierścienice, raki -to świetni regeneratorzy

Ssaki mają nikłe zdolności regeneracji (u człowieka wątroba, nerki, kości, płuca)

Typy regeneracji:

• Fizjologiczna

Przykładem jest ciągła wymiana erytrocytów czy komórek nabłonka; odrastające włosy, paznokcie

• Traumatyczna (reparatywna)

Regeneracja tkanki po uszkodzeniu lub odtwarzanie utraconych narządów

etap I - faza procesów doraźnych. Zasklepienie rany. U wyższych organizmów wytwarzanie skrzepu i podział komórek nabłonka.

faza odróżnicowania - napływ komórek wędrownych totipotencjalnych i powstaje pączek blastemy regeneracyjnej

faza różnicowania - odtwarzanie utraconych organów

---