Wychowanie

Bibliografia:

Kunowski S.,

Podstawy współczesnej

pedagogiki

. Warszawa 1993, rozdz. 1. Pojecie

wychowania s.164-180.

Autor prezentacji: mgr Tomasz
Prymak

ETYM

OLOG

IA PO

JĘCIA

WYCH

OWAN

IE

Pierwotnie wychowanie w języku polskim oznaczało – żywienie,
utrzymywanie kogoś przez dostarczanie mu środków do życia.
Dobrze kogoś hodować – to dobrze go odżywiać. Rozszerzenie zakresu
oddziaływań do formowania umysłowego, moralnego chłopca, dziecka –
od czasów starożytnej Grecji – nosi miano pedagogia (od gr. pais –
chłopiec; ago – prowadzę).

Na przełomie V w. sofiści utworzyli pochodne pojęcie paideia dla
określenia czynności związanych z szerokim wykształceniem osoby,
które było podstawą wprowadzenia wychowawczego w określoną
cywilizację i kulturę. Dla człowieka antyku życie było zadaniem, zaś
środkiem do jego wypełnienia paideia (kształcenie).

Dopiero w XIX w. zaczęto nadawać wychowaniu znaczenie wychodzące
od łacińskiego e-ducare, czyli wyciąganie, wydobywanie,
wyprowadzanie czegoś ku górze. Pojęcie to do dnia dzisiejszego jest
wieloznaczne

.

POJĘC

IE WY

CHOW

ANIA

Nie sposób wymienić ich wszystkich, można je jednakże podzielić na
grupy ze względu na poznawane elementy, występujące w zjawisku
wychowania. S. Kunowski wyróżnia cztery grypy definicji wychowania:

• Definicje wysuwające działania wychowawców, dotyczą problemu
metody, jak działać, by wychowywać, mają więc charakter
prakseologiczny, np. Kerschensteiner

• Przeciwstawna grupa definicji podkreśla nie celowe urabianie
wychowanka przez wychowujące społeczeństwo, lecz swobodny wzrost
dziecka, określając wychowanie jako proces samorzutnego
rozwoju, charakter pajdocentryczny, np. Dewey

• Trzecia grupa określeń wychowania zwraca uwagę na warunki i
bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka, np. O. Decroly,
charakter sytuacyjny

• Czwarta grupa definicji skupia uwagę na wytworach i osiąganych
skutkach działania wychowawczego. W tej grupie definicji wychowanie
utożsamia się z jego wynikiem, którym ma być dobre przystosowanie do
społeczeństwa – są to definicje o charakterze adaptacyjnym, np.
Durkheim

Wychowanie a rozwój

Bibliografia:
Dewey J., Demokracja i wychowanie.
Warszawa 1972

Wychowanie a rozwój



„Rozwijać się” to przejść od stanu
mniej doskonałego do bardziej
doskonałego



My postrzegamy rozwój w toku
ontogenezy – osobniczy rozwój
człowieka od zapłodnionej komórki
jajowej do osiągnięcia postaci
dojrzałej

Tezy Johna Dewey’a



Pierwszym warunkiem rozwoju jest zdolność rozwoju
– niedojrzałość, która nie oznacza braku uzdolnień,
a wręcz przeciwnie istnienie talentów, uzdolnień,
siły rozwojowej



Dewey proponuje inaczej spojrzeć na dzieciństwo,
którego nie należy porównywać z dorosłością



Istota dzieciństwa – niedojrzałość oznacza wówczas
pozytywną siłę albo zdolność – własność rozwoju



Dzieciństwo to pozytywna i twórcza faza możliwości,
która daje klucz do zrozumienia dwóch głównych
cech niedojrzałości: zależności i plastyczności

Tezy Johna Dewey’a

Życie jest rozwojem. Rozwijanie się,

wzrastanie jest życiem.

Co z tego wynika dla rozumienia

wychowania?

1. Proces wychowawczy nie ma celu poza

sobą, sam jest celem.

2. Rozwój nie zmierza do czegoś (celu

zewnętrznie określonego) zmierza do
dalszego rozwoju

Wychowanie jest procesem

ciągłego reorganizowania,

przebudowywania i przekształcania.

Wychowanie jako rozwój:



uwzględnia instynktowne, wrodzone zdolności
młodych istot



rozwija inicjatywy w kierunku radzenia sobie z
nowymi sytuacjami,



przeciwstawia się tresurze, zapewnieniu
automatycznej przyjmowaniu środowiska biegłości
kosztem postrzegania osobowego,



neguje przyjmowanie środowiska dorosłych jako
wzoru dla rozwoju dziecka.

Aksjologiczne

podstawy wychowania

Bibliografia:

1. Nawroczyński B., Przymuszać czy wyzwalać? [w:] Tegoż, Dzieła wybrane. Tom
1, Warszawa 1987, Wyd. SiP, s.269-280
2. Ostrowska U., Przesłanki wychowania w wartościach i ku wartościom. W:
Pedagogika, Podstawy nauk o wychowaniu, T. 1, B. Śliwerski (red.) 2006r.
3. Rutkowiak J., Wielość języków pedagogiki a problem jej tożsamości, [w:]
Wprowadzenie do pedagogiki. Wybór tekstów. T. Jaworska, R. Leppert (red.)

Co to są wartości?



Wartość to to wszystko, co uchodzi
za ważne i cenne dla jednostki i
społeczeństwa,



Co jest godne pożądania,



To ważność i znaczenie kogoś,
czegoś

Wartości- fundamentem
wychowania



We współczesnym świecie, pełnym sprzecznych ze

sobą teorii i światopoglądów, młodzi ludzie

szczególnie potrzebują wartości, aby życie ich i

innych ludzi nie straciło ludzkiego charakteru.



Wartości chronią człowieka przed iluzją łatwego

szczęścia, łatwego życia



Dają wskazówki, co robić, by nie wpaść w pułapkę

zagrażającą rozwojowi i prawidłowemu

funkcjonowaniu (uzależnienia, sekty itp..)



Wychowanie musi mieć wymiar aksjologiczny, gdyż

tylko on umożliwia konstruowanie pewnych,

solidnych fundamentów człowieka

wartości

Dynamizmy, siły wychowania
(Kunowski, „Podstawy
współczesnej pedagogiki)



ETOS – społeczne działanie
wychowawcze stara się pokierować



BIOS – naturalnym rozwoje wychowanka,
przez:



AGOS – wychowawcze zbliżenie
wychowanka do ideału nowego człowieka



LOS – ukształtowanie jego postawy
wobec przyszłego, nieznanego jeszcze
życia

Istota sporu o swobodę
i przymus w
wychowaniu



W każdym wychowaniu istnieją momenty swobody i przymusu



Istnieją najrozmaitsze, często wykluczające się nawzajem, rodzaje swobody i
przymusu w wychowaniu.



W KAŻDYM TYPIE WYCHOWANIA MUSI BYĆ BOWIEM PRZYMUS I
SWOBODA.



W antytezie tej nie chodzi o różność ilościową (między przymusem zewn. i
swobodą od tego przymusu) ale JAKOŚCIOWĄ – dla różnych typów
wychowania charakterystyczne są bowiem różne rodzaje przymusu i swobody.



W typie zwalczanym przez pionierów nowego wychowania panuje przymus
zewnętrzny i negatywna swoboda. W typie natomiast, który oni propagują –
przymus wewnętrzny i swoboda pozytywna – wolność będąca przejawem
dojrzewającej osobowości wychowanka.

Zatem nie chodzi o to, by zwalczać wszelkiego rodzaju przymus. Pytanie

jest inne: „Jak zastąpić w wychowaniu rodzaje przymusu i swobody

posiadające niższą wartość wychowawczą przez inne ich rodzaje, o

wartości wychowawczej możliwie najwyższej?”

Wychowanie jako zadanie



aktywność której głównym kryterium definicyjnym
jest intencjonalność



wyraża się w kryterium intencjonalności; realizuje,
wypełnia pewne intencje;



celem jest projektowanie działań wychowawczych
a nie samo działanie;



sprostanie określonym celom, zadaniom odgórnym;



przełożenie odgórnych dyrektyw i wymogów;

Wychowanie jako fakt



Składnik życia człowieka ukierunkowany na
niebiologiczne zachowanie ciągłości



nie wyklucza działań celowych;



ważniejsze jest samo dochodzenie do celu, sama droga
a właściwie wielość dróg;



elastyczność, twórczość w myśleniu;



krytyczny namysł, analiza;



dociekanie sensu wychowania;



język typu filozoficznego; dialektyka;



człowiek w perspektywie historii