2012-04-15

1

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Dr Lech Chojnowski

1

Teoria bezpiecze

ń

stwa

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

2

Układ wykładu

Bezpiecze

ń

stwo jako potrzeba

Bezpiecze

ń

stwo jako potrzeba

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa podmiotów

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa podmiotów

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stwa

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stwa

2012-04-15

2

3

Ogólne poj

ę

cie bezpiecze

ń

stwa

… stan pewno

ś

ci, spokoju, wolno

ś

ci od trosk, obaw, strachu

o najwa

ż

niejsze warto

ś

ci podmiotu (człowieka, pa

ń

stwa, narodu

etc.) – o to co cenimy sobie najbardziej, czyli…

… stan pewno

ś

ci, spokoju, wolno

ś

ci od trosk, obaw, strachu

o najwa

ż

niejsze warto

ś

ci podmiotu (człowieka, pa

ń

stwa, narodu

etc.) – o to co cenimy sobie najbardziej, czyli…

…

ż

ycie i zdrowie (przetrwanie, egzystencja), stan posiadania,

niezale

ż

no

ść

, to

ż

samo

ść

, integralno

ść

, mo

ż

liwo

ść

rozwoju,

standard

ż

ycia i inne = warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa, warto

ś

ci

chronione, składniki bezpiecze

ń

stwa

…

ż

ycie i zdrowie (przetrwanie, egzystencja), stan posiadania,

niezale

ż

no

ść

, to

ż

samo

ść

, integralno

ść

, mo

ż

liwo

ść

rozwoju,

standard

ż

ycia i inne = warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa, warto

ś

ci

chronione, składniki bezpiecze

ń

stwa

Bezpiecze

ń

stwo oznacza …

Bezpiecze

ń

stwo oznacza …

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

4

Bezpiecze

ń

stwo jest naczeln

ą

potrzeb

ą

i warto

ś

ci

ą

człowieka i grup społecznych, a zarazem ich

najwa

ż

niejszym celem

Bezpiecze

ń

stwo jest naczeln

ą

potrzeb

ą

i warto

ś

ci

ą

człowieka i grup społecznych, a zarazem ich

najwa

ż

niejszym celem

Ogólne poj

ę

cie bezpiecze

ń

stwa

Bezpiecze

ń

stwo jest potrzeb

ą

egzystencjaln

ą

– dotyczy

istnienia (egzystencji) danego podmiotu

Bezpiecze

ń

stwo jest potrzeb

ą

egzystencjaln

ą

– dotyczy

istnienia (egzystencji) danego podmiotu

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

2012-04-15

3

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

5

Bezpiecze

ń

stwo jako potrzeba

Dlaczego człowiek podejmuje okre

ś

lone działania? Jakie s

ą

ź

ródła aktywno

ś

ci człowieka? Co motywuje człowieka do

działania?

Dlaczego człowiek podejmuje okre

ś

lone działania? Jakie s

ą

ź

ródła aktywno

ś

ci człowieka? Co motywuje człowieka do

działania?

Pop

ę

d

Skłonno

ść

D

ąż

enie

Pobudka

Motyw

Pop

ę

d

Skłonno

ść

D

ąż

enie

Pobudka

Motyw

Potrzeba

Instynkt

Tendencja

Pragnienie

Siła kierunkowa

Cel

Potrzeba

Instynkt

Tendencja

Pragnienie

Siła kierunkowa

Cel

6

Potrzeba - definicja

w uj

ę

ciu przedmiotowym — zewn

ę

trzna wobec organizmu rzecz

lub jej cecha, której wyst

ą

pienie lub brak wpływa na popraw

ę

dobrostanu i funkcjonowania organizmu

w uj

ę

ciu przedmiotowym — zewn

ę

trzna wobec organizmu rzecz

lub jej cecha, której wyst

ą

pienie lub brak wpływa na popraw

ę

dobrostanu i funkcjonowania organizmu

Potrzeba oznacza …

Potrzeba oznacza …

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

w uj

ę

ciu podmiotowym — wewn

ę

trzny stan organizmu, który

odczuwa pewien brak lub nadmiar, powstały w wyniku zakłócenia
optimum

ż

yciowego

w uj

ę

ciu podmiotowym — wewn

ę

trzny stan organizmu, który

odczuwa pewien brak lub nadmiar, powstały w wyniku zakłócenia
optimum

ż

yciowego

2012-04-15

4

Samo-

realizacji

Szacunku

Przynale

ż

no

ś

ci

Bezpiecze

ń

stwa

Fizjologiczne

7

Piramida potrzeb ludzi wg A. Maslowa

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

8

Potrzeby fizjologiczne

Potrzeby fizjologiczne obejmuj

ą

takie czynno

ś

ci fizjologiczne

jak: …

Potrzeby fizjologiczne obejmuj

ą

takie czynno

ś

ci fizjologiczne

jak: …

oddychanie (potrzeba tlenu),

jedzenie, woda,

sen, potrzeby seksualne (potrzeba prokreacji,

odzwierciedlaj

ą

ca d

ąż

enie do przetrwania gatunku),

schronienie, odzie

ż

etc.

oddychanie (potrzeba tlenu),

jedzenie, woda,

sen, potrzeby seksualne (potrzeba prokreacji,

odzwierciedlaj

ą

ca d

ąż

enie do przetrwania gatunku),

schronienie, odzie

ż

etc.

2012-04-15

5

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

9

Gdy potrzeby fizjologiczne nie s

ą

zaspokojone, dominuj

ą

nad

wszystkimi innymi potrzebami, wypieraj

ą

je na dalszy plan

i decyduj

ą

o przebiegu zachowania człowieka

Gdy potrzeby fizjologiczne nie s

ą

zaspokojone, dominuj

ą

nad

wszystkimi innymi potrzebami, wypieraj

ą

je na dalszy plan

i decyduj

ą

o przebiegu zachowania człowieka

Wi

ę

kszo

ść

potrzeb fizjologicznych ma znaczenie

egzystencjalne (oddychanie, woda, jedzenie), gdy

ż

ich

zaspokojenie jest koniecznym warunkiem fizycznego
przetrwania

Wi

ę

kszo

ść

potrzeb fizjologicznych ma znaczenie

egzystencjalne (oddychanie, woda, jedzenie), gdy

ż

ich

zaspokojenie jest koniecznym warunkiem fizycznego
przetrwania

Potrzeby fizjologiczne

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

10

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa staje si

ę

dominuj

ą

c

ą

potrzeb

ą

,

a zatem determinuj

ą

c

ą

zachowanie człowieka, gdy zaspokojone

zostały (przynajmniej w pewnym zakresie) potrzeby fizjologiczne

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa staje si

ę

dominuj

ą

c

ą

potrzeb

ą

,

a zatem determinuj

ą

c

ą

zachowanie człowieka, gdy zaspokojone

zostały (przynajmniej w pewnym zakresie) potrzeby fizjologiczne

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa dotyczy d

ąż

e

ń

(pragnie

ń

) do

przewidywalnego i uporz

ą

dkowanego

ś

wiata, w którym

niesprawiedliwo

ść

i brak konsekwencji s

ą

pod kontrol

ą

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa dotyczy d

ąż

e

ń

(pragnie

ń

) do

przewidywalnego i uporz

ą

dkowanego

ś

wiata, w którym

niesprawiedliwo

ść

i brak konsekwencji s

ą

pod kontrol

ą

2012-04-15

6

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

11

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa osobistego obejmuje

bezpiecze

ń

stwo:

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa osobistego obejmuje

bezpiecze

ń

stwo:

fizyczne

prawne

finansowe

zdrowotne

dost

ę

pu do pracy

(ochron

ę

) przed wypadkami, chorobami, utrat

ą

stanu

posiadania etc

fizyczne

prawne

finansowe

zdrowotne

dost

ę

pu do pracy

(ochron

ę

) przed wypadkami, chorobami, utrat

ą

stanu

posiadania etc

Potrzeba bezpiecze

ń

stwa

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

12

Potrzeby człowieka wg Maslova -

kontrowersje

Zgoda z wyszczególnionymi przez Maslowa kategoriami potrzeb

Zgoda z wyszczególnionymi przez Maslowa kategoriami potrzeb

Niewielu psychologów przekonana jest o ich sekwencyjnym, czy
hierarchicznym charakterze

Niewielu psychologów przekonana jest o ich sekwencyjnym, czy
hierarchicznym charakterze

Jednak

ż

e uwaga ta nie dotyczy dwóch pierwszych kategorii:

potrzeb fizjologicznych i potrzeb bezpiecze

ń

stwa, co do

których raczej nie ma w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e zaspokajane s

ą

w pierwszej kolejno

ś

ci i warunkuj

ą

realizacj

ę

innych potrzeb,

niekoniecznie w układzie sekwencyjnym jak to twierdził Maslow

Jednak

ż

e uwaga ta nie dotyczy dwóch pierwszych kategorii:

potrzeb fizjologicznych i potrzeb bezpiecze

ń

stwa, co do

których raczej nie ma w

ą

tpliwo

ś

ci,

ż

e zaspokajane s

ą

w pierwszej kolejno

ś

ci i warunkuj

ą

realizacj

ę

innych potrzeb,

niekoniecznie w układzie sekwencyjnym jak to twierdził Maslow

2012-04-15

7

13

Podstawowe potrzeby ludzi wg C. Alderfera. Model ERG

Potrzeby

egzystencji

Potrzeby

stosunków

społecznych

Potrzeby rozwoju

- satysfakcja i progres

- frustracja i regres

- satysfakcja i wzmocnienie

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

14

Potrzeby człowieka wg Alderfer’a

Zakłada,

ż

e ludzie mog

ą

kierowa

ć

si

ę

kilkoma kategoriami

potrzeb na raz w swoim działaniu

Zakłada,

ż

e ludzie mog

ą

kierowa

ć

si

ę

kilkoma kategoriami

potrzeb na raz w swoim działaniu

Przykładowo mog

ą

by

ć

jednocze

ś

nie motywowani:

pragnieniem pieni

ę

dzy (potrzeba egzystencji),

pragnieniem przyja

ź

ni (potrzeba zwi

ą

zku) oraz

pragnieniem nabycia nowych umiej

ę

tno

ś

ci (potrzeba

wzrostu)

Przykładowo mog

ą

by

ć

jednocze

ś

nie motywowani:

pragnieniem pieni

ę

dzy (potrzeba egzystencji),

pragnieniem przyja

ź

ni (potrzeba zwi

ą

zku) oraz

pragnieniem nabycia nowych umiej

ę

tno

ś

ci (potrzeba

wzrostu)

2012-04-15

8

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

15

Potrzeby człowieka wg Alderfer’a

Człowiek mo

ż

e realizowa

ć

potrzeby wy

ż

szego rz

ę

du bez

zaspokojenia ni

ż

szych, jednak w tym przypadku towarzyszy

ć

mu

b

ę

dzie frustracja, która spowoduje:

zmian

ę

priorytetów i zaspokojenie w pierwszej kolejno

ś

ci

potrzeb ni

ż

szego rz

ę

du, b

ą

d

ź

te

ż

zaspokoi dan

ą

potrzeb

ę

w inny sposób

Człowiek mo

ż

e realizowa

ć

potrzeby wy

ż

szego rz

ę

du bez

zaspokojenia ni

ż

szych, jednak w tym przypadku towarzyszy

ć

mu

b

ę

dzie frustracja, która spowoduje:

zmian

ę

priorytetów i zaspokojenie w pierwszej kolejno

ś

ci

potrzeb ni

ż

szego rz

ę

du, b

ą

d

ź

te

ż

zaspokoi dan

ą

potrzeb

ę

w inny sposób

Rozwoju

osobowego

Stosunków

społecznych

Egzystencji

16

Podstawowe potrzeby ludzi wg C. Alderfera

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

2012-04-15

9

Rozwoju

osobowego

Samorealizacji

Stosunków

społecznych

Przynale

ż

no

ś

ci

i szacunku

Egzystencji

Fizjologiczne

i bezpiecze

ń

stwa

17

Potrzeby wg C. Alderfera a

Maslova

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

18

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

…

wszystko to, co cenne i godne po

żą

dania, co stanowi

cel ludzkich d

ąż

e

ń

…

wszystko to, co cenne i godne po

żą

dania, co stanowi

cel ludzkich d

ąż

e

ń

Warto

ść

oznacza …

Warto

ść

oznacza …

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Cel oznacza „stan rzeczy, ku któremu

ś

wiadomie

zmierza człowiek b

ą

d

ź

inne byty”

Cel oznacza „stan rzeczy, ku któremu

ś

wiadomie

zmierza człowiek b

ą

d

ź

inne byty”

2012-04-15

10

19

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

Z definicji terminu „potrzeby” wynika,

ż

e je

ś

li w organizmie

powstaje jaki

ś

brak, to tworzy si

ę

informacja o tym braku, a wraz

z ni

ą

napi

ę

cie inicjuj

ą

ce aktywno

ść

w celu osi

ą

gni

ę

cia

korzystnego stanu

Z definicji terminu „potrzeby” wynika,

ż

e je

ś

li w organizmie

powstaje jaki

ś

brak, to tworzy si

ę

informacja o tym braku, a wraz

z ni

ą

napi

ę

cie inicjuj

ą

ce aktywno

ść

w celu osi

ą

gni

ę

cia

korzystnego stanu

Potrzeba a warto

ść

Potrzeba a warto

ść

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Tak a wi

ę

c zaspokojenie potrzeby staje si

ę

celem ludzkich d

ąż

e

ń

,

czyli warto

ś

ci

ą

Tak a wi

ę

c zaspokojenie potrzeby staje si

ę

celem ludzkich d

ąż

e

ń

,

czyli warto

ś

ci

ą

Po

żą

dany stan, ku któremu

ś

wiadomie zmierza człowiek – cel jego

d

ąż

e

ń

- zaspokajaj

ą

c potrzeb

ę

(y) staje si

ę

jego warto

ś

ci

ą

Po

żą

dany stan, ku któremu

ś

wiadomie zmierza człowiek – cel jego

d

ąż

e

ń

- zaspokajaj

ą

c potrzeb

ę

(y) staje si

ę

jego warto

ś

ci

ą

20

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

Je

ś

li bezpiecze

ń

stwo jest naczeln

ą

potrzeb

ą

człowieka, to

jednocze

ś

nie jest jego naczeln

ą

Je

ś

li bezpiecze

ń

stwo jest naczeln

ą

potrzeb

ą

człowieka, to

jednocze

ś

nie jest jego naczeln

ą

Z relacji pomi

ę

dzy potrzebami i warto

ś

ciami wynika …

Z relacji pomi

ę

dzy potrzebami i warto

ś

ciami wynika …

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

warto

ś

ci

ą

warto

ś

ci

ą

2012-04-15

11

21

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa podmiotów

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

jest poj

ę

ciem ogólnym i zawiera

w sobie szczegółowe warto

ś

ci, okre

ś

lane cz

ę

sto mianem:

Bezpiecze

ń

stwo jako warto

ść

jest poj

ę

ciem ogólnym i zawiera

w sobie szczegółowe warto

ś

ci, okre

ś

lane cz

ę

sto mianem:

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

warto

ś

ci chronionych

składników bezpiecze

ń

stwa, czy te

ż

warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

warto

ś

ci chronionych

składników bezpiecze

ń

stwa, czy te

ż

warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

22

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa podmiotów

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Ka

ż

dy podmiot w trosce o własne bezpiecze

ń

stwo ustala wi

ę

c

zbiór wewn

ę

trznych warto

ś

ci, które powinny by

ć

chronione przed

zagro

ż

eniami oraz przyjmuje zespół

ś

rodków zabezpieczaj

ą

cych,

aby ochrona ta była skuteczna

Ka

ż

dy podmiot w trosce o własne bezpiecze

ń

stwo ustala wi

ę

c

zbiór wewn

ę

trznych warto

ś

ci, które powinny by

ć

chronione przed

zagro

ż

eniami oraz przyjmuje zespół

ś

rodków zabezpieczaj

ą

cych,

aby ochrona ta była skuteczna

2012-04-15

12

23

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa podmiotów

kategorii (rodzaju) podmiotu oraz

zazwyczaj ró

ż

ni si

ę

mi

ę

dzy podmiotami tej samej kategorii,

w zale

ż

no

ś

ci od ich:

indywidualnej charakterystyki (preferencji, wra

ż

liwo

ś

ci

etc.)

uwarunkowa

ń

funkcjonowania

kategorii (rodzaju) podmiotu oraz

zazwyczaj ró

ż

ni si

ę

mi

ę

dzy podmiotami tej samej kategorii,

w zale

ż

no

ś

ci od ich:

indywidualnej charakterystyki (preferencji, wra

ż

liwo

ś

ci

etc.)

uwarunkowa

ń

funkcjonowania

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Katalog warto

ś

ci chronionych jest zró

ż

nicowany w zale

ż

no

ś

ci od:

Katalog warto

ś

ci chronionych jest zró

ż

nicowany w zale

ż

no

ś

ci od:

24

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa podmiotów

Przetrwanie (fizyczne, biologiczne, polityczne), istnienie,
egzystencja

Niezale

ż

no

ść

Mo

ż

liwo

ść

swobodnego (bez narzuconych ogranicze

ń

)

rozwoju

Przetrwanie (fizyczne, biologiczne, polityczne), istnienie,
egzystencja

Niezale

ż

no

ść

Mo

ż

liwo

ść

swobodnego (bez narzuconych ogranicze

ń

)

rozwoju

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

Uniwersalne warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa:

Uniwersalne warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa:

2012-04-15

13

25

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa pa

ń

stwa

o

przetrwanie:

o

pa

ń

stwa jako niezale

ż

nej jednostki politycznej

o

narodu jako wyró

ż

nionej grupy etnicznej

o

biologiczne prze

ż

ycie ludno

ś

ci

o

przetrwanie:

o

pa

ń

stwa jako niezale

ż

nej jednostki politycznej

o

narodu jako wyró

ż

nionej grupy etnicznej

o

biologiczne prze

ż

ycie ludno

ś

ci

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stw obejmuj

ą

:

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stw obejmuj

ą

:

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

26

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa pa

ń

stwa

o

integralno

ść

terytorialna - w potocznym rozumieniu uwa

ż

ana

za główny wyznacznik bezpiecze

ń

stwa

o

niezale

ż

no

ść

polityczna: suwerenno

ść

, niepodległo

ść

,

w sensie:

o

ustrojowym

o

samowładno

ś

ci

o

swobody afiliacji (stowarzyszania);

o

integralno

ść

terytorialna - w potocznym rozumieniu uwa

ż

ana

za główny wyznacznik bezpiecze

ń

stwa

o

niezale

ż

no

ść

polityczna: suwerenno

ść

, niepodległo

ść

,

w sensie:

o

ustrojowym

o

samowładno

ś

ci

o

swobody afiliacji (stowarzyszania);

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stw obejmuj

ą

:

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stw obejmuj

ą

:

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

2012-04-15

14

27

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa pa

ń

stwa

o

rozwój społeczno-gospodarczy - mo

ż

liwo

ś

ci i perspektywy

dalszego rozwoju

o

jako

ść

ż

ycia, któr

ą

obejmuje takie warto

ś

ci szczegółowe jak:

o

standard

ż

ycia

o

zakres praw i swobód obywatelskich

o

system kulturalny

o

„narodowy styl

ż

ycia”

o

stan

ś

rodowiska naturalnego

o

rozwój społeczno-gospodarczy - mo

ż

liwo

ś

ci i perspektywy

dalszego rozwoju

o

jako

ść

ż

ycia, któr

ą

obejmuje takie warto

ś

ci szczegółowe jak:

o

standard

ż

ycia

o

zakres praw i swobód obywatelskich

o

system kulturalny

o

„narodowy styl

ż

ycia”

o

stan

ś

rodowiska naturalnego

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stw obejmuj

ą

:

Warto

ś

ci bezpiecze

ń

stwa współczesnych pa

ń

stw obejmuj

ą

:

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa

28

Pytania ?

Pytania ?

Cele i tre

ś

ci bezpiecze

ń

stwa