Aerozoloterapia w

chorobach układu

oddechowego.

Zakład Alergologii i Rehabilitacji

Oddechowej UM w Łodzi.

Dr

n.med

.

Hanna

Zielińska-

Bliźniewska

Aerozoloterapia.

• Metoda lecznicza polegająca na

wprowadzeniu leków do układu
oddechowego dzięki zastosowaniu
urządzeń wytwarzających aerozole o
różnym stopniu rozproszenia.

Definicja aerozolu.

• Aerozol – zawiesina cieczy lub

substancji stałej na nośniku gazowym
( powietrze, freon, tlen)

Właściwości fizyczne

aerozoli.

• Rozproszenie ciał stałych lub cieczy

w gazie powoduje powstanie układu
dyspersyjnego, a powierzchnia tych
substancji ulega znacznemu
zwiększeniu, przez co potęguje się
ich działanie fizykochemiczne i
farmakologiczne.

W zależności od średnicy

kropelek aerozole dzielimy na:

• Aerozole prawdziwe ( suche) od 0,1

do 5 mikrometrów

• Aerozole wilgotne od 5 do 20

mikrometrów

• Mokra mgła , czyli spray – powyżej

20 mikrometrów

Podział aerozoli na frakcje.

• 100-300 (

i

więcej

)

mikrometrów-

jama

nosowa i gardło;

• 30- 100

mikrometrów

– tchawica i główne

oskrzela;

• 5- 30

mikrometrów –

oskrzela

i

oskrzeliki;

• 3-6

mikrometrów

– oskrzeliki

• 1-2

mikrometrów

– pęcherzyki

• poniżej 1

mikrometra-

ponownie

wydychane z płuc

Charakterystyka aerozoli.

• Wielkość cząstek warunkuje zdolność

do utrzymywania się ich w
poszczególnych odcinkach dróg
oddechowych.

Aerozol podawany do układu oddechowego

nie powinien zaburzać parametrów

środowiska naturalnego.

• Optymalna temperatura aerozolu to

27-30 stopni C.

• Aerozole zimne poniżej 27 C mogą

drażnić błonę śluzową oskrzeli , a
nawet powodować skurcz oskrzeli.

W leczniczym oddziaływaniu aerozoli

odgrywają rolę następujące czynniki:

• 1. głębokość wnikania w drogi

oddechowe

• 2.szybkość prądu powietrza w

drogach oddechowych

• 3.wielkość kropelek aerozolu
• 4.częstość oddychania
• 5. temperatura aerozolu

Podstawowe mechanizmy

prowadzące do depozycji

cząstek:

• 1. Bezpośrednie zaczepienie

• 2. Bezwładność

• 3. Sedymentacja

• 4. Dyfuzja brownowska.

Bezpośrednie zaczepienie

Cząstka poruszająca się wzdłuż linii

prądu w pewnym momencie znajduje
się w odległości nie większej niż jej
promień od ścianki przewodu
oddechowego i pozostaje na niej.

Bezwładność

• Cząstka o skończonej masie i

wymiarach zmienia trajektorię ruchu
w stosunku do pierwotnej na skutek
zmiany kierunku przepływu gazu
nośnego.

Sedymentacja

• Osadzanie się cząstek pod wpływem

siły ciężkości.

Dyfuzja brownowska

• Cząstki przemieszczają się w

kierunku ścianki przewodu ( bariery
absorpcyjnej) wskutek
bombardowania cząsteczkami gazu
nośnego.

Wskazania do aerozoloterapii w

chorobach górnych dróg oddechowych

• 1.przewlekły nieżyt nosa i gardła : zanikowy, naczynioruchowy,

przerostowy ( w początkowej fazie.)

• 2. alergiczny nieżyt nosa

• 3. nawracające i przewlekłe stany zapalne zatok przynosowych

• 4. przewlekłe nieswoiste stany zapalne nosa, gardła i krtani.

• 5.przewlekły nieżyt krtani: zanikowy, przerostowy, dysphonia

• 6. grzybice gardła, krtani

• 7. stany po operacji przegrody nosa, polipów nosa, operacjach

zatok

Wskazania do aerozoloterapii w

chorobach

oskrzeli i płuc

• 1. zapalenia oskrzeli nawracające przewlekłe oraz rostrzenie

oskrzeli

• 2. mukowiscydoza

• 3. astma oskrzelowa

• 4. zespół zatokowo-oskrzelowy

• 5. stany po zapaleniu płuc odoskrzelowym

• 6. zakażenia grzybicze układu oddechowego

• 7. stany przed i po zabiegach operacyjnych

• 8. stany po tracheotomii

Przeciwwskazania do aerozoloterapii

• Ostre stany zapalne dróg oddechowych
• Choroby zakaźne
• Stany upośledzonej drożności wymagające

leczenia operacyjnego

• Niewydolność krążeniowo- oddechowa
• Nowotwory
• Krwawienia z dróg oddechowych.

Urządzenia służące do wytwarzania

aerozolu i podawania wziewnego leków

• Indywidualny inhalator dozujący

(pMDI)- wprowadzony w 1956 r.
(wielokrotnie modyfikowany)

• Budowa:
• metalowy pojemnik
• plastikowa obudowa zakończona

ustnikiem

Zawartość metalowego

pojemnika pMDI.

• 1. lek w postaci proszku lub roztworu
• 2. gazy nośnikowe ( freony,

tetrafluoroetan);

• 3. substancje zmniejszające

napięcie powierzchniowe

• 4. tzw. substancje smarujące

Wada freonów.

• 1.Stosowanie freonów

(

chlorofluorokarbony

)

jest krytykowane od wielu lat ( dziura

ozonowa), Protokół Montrealski z 1987
r nakazał wyeliminowanie freonów.

2. problem: freony stosowane w pMDI

powodowały niekorzystne , drażniące
działanie tzw.” efekt zimnego gazu”.

Ruch aerozolu z pMDI

• Cząsteczki aerozolu po opuszczeniu

inhalatora poruszają się ruchem
turbulencyjnym i w związku z tym
znaczna część leku osadza się w
g.d.o.

• Do dolnych dróg dociera mniej niż

10% leku, 90% osadza się na
ściankach inhalatora, w gardle, jamie
ustnej, tchawicy.

Aby prawidłowo zainhalować

lek do oskrzeli należy:

• 1. zdjąć nasadkę z ustnika i wstrząsnąć

inhalatorem

• 2. wykonać głęboki wydech,
• 3. umieścić ustnik między wargami,
• 4. wykonać głęboki wdech i na jego

szczycie nacisnąć pojemnik z lekiem

uwalniając dawkę leku

• 5. zatrzymać oddech na kilka sekund (10)
• 6. wykonać wydech przez nos
• 7. wyjąć aparat z ust.

Wady inhalatora pMDI.

• Niestety tylko 30-50% dorosłych

pacjentów potrafi wykonać

prawidłowo inhalacje.

• Im młodsze dziecko tym problemy są

większe.

• Brak wstrząśnięcia leku powoduje

redukcję uwolnionej dawki o 25-38%

• Końcowe dawki leku nie są

równoważne( są mniejsze)

Autohaler

• W aparatach tego typu wyrzut

aerozolu jest wyzwalany wraz z
początkiem wdechu pacjenta.

Przedłużacze, komory

powietrzne („spejsery”)

• Przyrządy takie nie wymagają

koordynacji naciśnięcia dozownika
pMDI z wdechem.

• Pacjenci mają możliwość spokojnego

pobierania aerozolu w ciągu kilku
spokojnych wdechów.

Spejsery - zalety

• W komorze spejsera przepływ

turbulentny aerozolu uwolnionego z
pMDI zostaje zamieniony na
uporządkowany przepływ laminarny
- to pozwala zwiększyć depozycję
płucną leku o 80-100% w porównaniu
z podawaniem leku bezpośrednio z
pMDI.

Spejsery- zalety

• Znaczne zredukowanie leku

zdeponowanego w gardle i na

błonach śluzowych jamy ustnej ( ten

nadmiar osadza się na ściankach

spejsera), a tym samym zmniejsza

się ilość leku połykana do żołądka.

• Przeciwdziała to powstawaniu

powikłań miejscowych ( grzybica

gardła, jamy ustnej) i ogólnych.

Spejsery - zalety

• Zastosowanie spejserów znosi także

drażniące działanie freonów na tylną
ścianę gardła , czyli tzw. „ efekt
zimnego freonu”.

Rodzaje spejserów

• Najbardziej przydatne są spejsery o

pojemności 500-750ml, wykonywane
z tworzywa o niewielkim ładunku
elektrostatycznym i zaopatrzone w
zastawkę zwrotną.

Rodzaje komór

powietrznych.

• Volumatic,
• Aeroscopic,
• Fisonair,
• Aerochamber,
• Rondo,
• Babyhaler,
• Nebuhaler.

Inhalatory proszkowe ( DPI)

• Wprowadzone w 1969 r.

• Początkowo były jednodawkowe,

potem wielodawkowe,

Inhalatory proszkowe (DPI)

Zalety :
• - są proekologiczne, bo nie zawierają

freonów

• - porcja leku jest uwalniana samoistnie

w czasie wdechu pacjenta.

• - nośnik ( glukoza, laktoza) poza

preparatami Pulmicort (turbuhaler)
,który nie ma nośnika.

Inhalatory proszkowe (DPI)

• Lek jest rozbijany na cząsteczki o

średnicy 5 mikrometrów i może
penetrować do dolnych pięter układu
oddechowego, natomiast nośnik
tworzy cząsteczki o średnicy 50-90
mikrometrów i osiada w jamie
ustnej , dając uczucie słodkiego
smaku ( będąc świadectwem
zainhalowania leku ).

Turbuhaler

• Brak nośnika sprawia ,że inhalowana

niewielka ilość leku nie daje
pacjentowi wrażenia przyjęcia leku
( należy o tym poinformować
pacjenta).

In - CHECK miernik do pomiaru

PIF

• Różne inhalatory proszkowe cechują

się różnymi wartościami depozycji
płucnej przy tzw. optymalnym
przepływie wdechowym.

Trzy podstawowe metody

rozpraszania inhalacyjnego

leków:

• 1. Za pomocą sprężonego powietrza

• 2. Energii ultradźwiękowej

• 3. Siły odśrodkowej ( turbinowej)

Nebulizatory.

• To urządzenia , w których do

wytworzenia aerozolu
wykorzystywane jest działanie siły
odśrodkowej, sprężonego powietrza
(nebulizatory ciśnieniowe lub
dyszowe) lub ultradźwięki.

Zastosowanie

nebulizatorów.

• W placówkach leczniczych ( oddziały

szpitalne, przychodnie, sanatoria )

• Nowsze -stosowane w domu u

pacjentów,

• Stosuje się je głównie u dzieci poniżej

2-3 roku życia, u dzieci upośledzonych,
z ciężką astmą ,niedostatecznie
reagujących na standardowe leczenie.

Technika nebulizacji.

• Zaleca się spokojne oddychanie

przez szczelnie przylegającą maskę
twarzową lub ustnik.

• Wykazano , że odsunięcie maski o 2-

3 cm od twarzy dziecka , zmniejsza
zainhalowaną dawkę leku o około
50%.

Nebulizatory

ultradźwiękowe

• Nie należy stosować u pacjentów z

astmą oskrzelową

• Stosuje się w schorzeniach z

zaleganiem dużej ilości gęstej i lepkiej

wydzieliny oskrzelowej np..

mukowiscydozy, zespołów

nieruchomych rzęsek czy

rozstrzenia oskrzeli.

• Rozprasza się leki mukolityczne,

naturalne solanki, antybiotyki.

Mechanizm działania

nebulizatora ultradźwiękowego

• Wykorzystano fale dźwiękowe o wysokich

częstotliwościach wytwarzane przez przetwornik

piezoelektryczny drgający z częstotliwością 1-2

MHz.

• Kryształ piezoelektryczny przetwarza napięcie

elektryczne o wysokiej częstotliwości na drgania

mechaniczne.

• Powstająca w ten sposób fala akustyczna

przepływa przez roztwór i na granicy faz ciecz-

powietrze, wskutek powstania gradientu ciśnienia

dochodzi do rozrywania warstwy powierzchownej

cieczy i tworzenia cząstek aerozolu.( poniżej 5

mikrometrów)

Nebulizatory

ultradźwiękowe

• Wytwarzają aerozol o znacznej

gęstości .

• Znaczna gęstość i duża ilość aerozolu

produkowanego w aparatach
ultradźwiękowych może działać
drażniąco na drogi oddechowe ,
szczególnie u chorych ze znaczną ich
nadreaktywnością.

Nebulizatory ciśnieniowe

• Mają 100-letnią tradycję.

• W metodzie tej do wytwarzania

aerozolu używana jest siła
sprężonego powietrza ( 1-3
atmosfer) lub tlenu ( nebulizacja
tlenowa)

Za pomocą sprężonego

powietrza.

• Klastyczna metoda pneumatyczna jest

najstarsza.

• Polega na przepływie sprężonego powietrza

pod ciśn.1-3 atm. przez dyszę lub zespoły
dysz umieszczone w pobliżu , prostopadle
do niej ustawionej rurki zanurzonej w leku.
Wytworzone w rurce podciśnienie powoduje
zassanie leku , który przechodząc przez jej
przewężenie ulega gwałtownemu
rozprężeniu i rozbiciu na aerozol.

Metoda pneumatyczna

• Wytworzony strumień aerozolu, skierowany

na specjalny ekran bądź ścianki
nebulizatora , ulega wtórnemu rozbiciu i
poprzez ustnik lub maskę trafia do układu
oddechowego chorego.

• Jako gazy służące do rozpraszania leków

stosuje się powietrze, tlen lub parę wodną

• Sprężone powietrze uzyskuje się z butli ,

sprężarek elek., sieci centralnej w
szpitalach.

Metoda pneumatyczna

• W starszych typach-uzyskuje się

frakcje wielko i średnio-cząsteczkowe i

stosuje się w chorobach górnych dróg

oddechowych.

• Nowsze modele – aerozol

małocząsteczkowy stosowany w

leczeniu astmy oskrzelowej, zapalenia

oskrzeli, mukowiscydozy. ( MEDBRYT

D1- dwa nebulizatory do dolnych i

górnych dróg oddechowych)

Nebulizatory ciśnieniowe

• Ciśnienie gazu oraz wielkość otworu

dyszy decydują o wielkości cząstek
generowanego w ten sposób
aerozolu.

• Urządzenia nowej generacji

produkują aerozol
drobnocząsteczkowy ( ale o mniejszej
gęstości niż ultradźwiękowe)

Zalety nebulizatorów

dyszowych

• Możliwość ich podłączenia do

różnych źródeł energii- sprężarek
elektrycznych zasilanych z sieci,
akumulatorów, baterii, czy butli lub
reduktorów tlenu.

• Np. nebulizacja domowa,

przyłóżkowa, w czasie podróży.

Nebulizacja (rozpraszanie)

pneumatyczna

• Jest metodą uniwersalną , przydatną

do podawania w przypadku wszystkich
leków , ponieważ nie wpływa na
zmianę jego konfiguracji i właściwości
chemicznych.

• Mała gęstość produkowanego aerozolu

sprawia , że nebulizatory dyszowe
mogą być stosowane u chorych z
nadreaktywnością ( astma oskrzelowa).

Dodatkowe techniki

inhalacyjne

• Wibroaerozole ( aerozole o

zwiększonej ruchliwości cząstek)

• Termoaerozole ( aerozole o wyższej

temperaturze 28-37 stopni Celsjusza)
– u noworodków, niemowląt, chorych
z nadreaktywnością oskrzelową )

• Elektoaerozole .

Elektoinhalacja.

• Gdy inhaluje się aerodyspersoid

mający znaczną liczbę naładowanych

elektrycznie kropelek lub inhaluje

powietrze zawierające jony.

• Aerozole biologiczne , powstające w

okolicach wodospadów, fontann,

morskiej bryzy, naładowane ujemnym

ładunkiem elektrycznym ( aktywizacja

transportu rzęskowego).

Technika inhalacji u dzieci

• 1. Zabiegi inhalacyjne są

wykonywane na zlecenie lekarza
( zawierające nazwę środka
leczniczego, jego dawkę, rodzaj
aparatury, czas trwania zabiegu,
częstość i ogólną liczbę inhalacji )

Technika inhalacji u dzieci

• 2. Zabieg inhalacyjny może u dzieci

wywołać strach i niepokój. Personel musi
nawiązać kontakt z dzieckiem .Po uzyskaniu
aprobaty dziecka przystępuje się do:

• nauki właściwego oddychania w czasie

inhalacji

• wyuczenia właściwej postawy- swobodna

pozycja siedząca z lekko odchyloną głową
do tyłu

• oczyszczenia nosa z zalegającej wydzieliny

Technika inhalacji u dzieci

• 3. Do inhalacji dziecko powinno

przystępować wypoczęte i nie
bezpośrednio po posiłku.

• 4. W czasie inhalacji dziecko powinno

być obserwowane pod kątem
wystąpienia ewentualnych objawów
ubocznych oraz sposobu jego
właściwego oddychania i siedzenia.

Technika inhalacji u dzieci

• W pierwszych zabiegach inhalacyjnych

stosujemy małą gęstość mgły i mały
nadmuch, w celu eliminacji drażniącego
działania aerozolu

• Oddechy na początku stosowania inhalacji

nie powinny być zbyt głębokie.

• Po podaniu inhalacji z środków

mukolitycznych dziecko należy ułożyć w
pozycji drenażowej i wykonać zabiegi w
celu ewakuacji upłynnionej wydzieliny.

Technika inhalacji u dzieci.

• Po zakończonej inhalacji przez 10

minut dziecko nie powinno
rozmawiać i przeciwwskazane jest
opuszczanie pomieszczenia przez 10
minut w przypadku zabiegów
ambulatoryjnych.

Higiena pomieszczeń.

• Sprzątanie przynajmniej 1 x dziennie.
• Do mycia należy używać wody z dodatkiem

detergentów.( nie stosować środków

stosowanych w antyseptyce)

• Do odkażania podłóg i zlewów używa się

lizolu lub preparatów fenolowych.

• Częste wietrzenie lub zastosowanie

wyciągów

• Stosowanie lamp bakteriobójczych

emitujących promieniowanie nadfioletowe co

najmniej na 30 minut.

Dezynfekcja aparatury.

• Wszystkie części aparatów

bezpośrednio po zabiegu należy
włożyć do naczynia z roztworem
detergentu.

• Następnie myje się szczoteczką i

dokładnie płucze pod bieżącą wodą.

• Tak mechanicznie oczyszczony sprzęt

poddaje się dalej dezynfekcji lub
sterylizacji.

Sterylizacja

• Pod pojęciem sterylizacji rozumie się

takie procesy , w wyniku których
zachodzi zniszczenie wszystkich
żywych form drobnoustrojów.

• Sterylizacja może być

przeprowadzana metodami
fizycznymi i chemicznymi.

Sterylizacja.

• Czynniki fizyczne :

• - para wodna pod ciśnieniem,

• - suche, gorące powietrze,

• - filtracja ( sączenie)

• - promienienie jonizujące.

• Czynniki chemiczne:

• - tlenek etylenu

• - aldehydy

• - glukonian chloroheksydyny

• - kwas nadoctowy

Dezynfekcja

• Pod pojęciem dezynfekcji rozumie się

takie procesy fizyczne lub
chemiczne, które stosowane w
określonych warunkach praktycznych
powodują zniszczenie większości
drobnoustrojów.

Rodzaje dezynfekcji.

• 1. dezynfekcja o wysokiej

skuteczności

• 2. dezynfekcja o małej skuteczności

Dezynfekcja o wysokiej

skuteczności

• Zalicza się te procesy , w wyniku

których są niszczone wszystkie formy
wegetatywne drobnoustrojów i
większość przetrwalników i
zarodników , np. za pomocą
aldehydów lub kwasu nadoctowego.

Dezynfekcja o niskiej

skuteczności

• W wyniku tej dezynfekcji przeżywają

nie tylko przetrwalniki , ale również
prątki kwasooporne, niektóre wirusy i
grzyby.

Nowoczesna aparatura

inhalacyjna

• Nie może być wyjaławiana

termicznie.

( materiały z tworzyw sztucznych lub

materiały termolabilne).

Do wyjaławiania stosuje się metody

dezynfekcji chemicznej

( mokrej) o wysokiej skuteczności oraz

sterylizację gazową.