Polskie Pieśni Legionowe

Czyli historia Polski w

pieśniach

• Pieśń żołnierska z okresu pierwszej wojny

światowej to przede wszystkim pieśń

legionowa. Powszechnie znane śpiewy

żołnierskie o rozmarynie, białych różach

czy piechocie utworzyły kanon pieśni,

określany mianem legionowych.

• W dziejach pieśni polskiej pieśń legionowa

zajmuje miejsce szczególne. Była ona

pieśnią zwycięstwa, a przez to pieśnią

niepodległości.

• Utwory legionowe oddają rzeczywistość

wojenną oraz dzieje poszczególnych

oddziałów

• W piosenkach tych zakodowane są

bezcenne informacje, ilustrujące

codzienne życie żołnierzy polskich

rozsianych po

• trudno dzisiaj ustalić autorów piosenek

oraz czas ich powstania, rozwiązać

wszystkie podteksty

i aluzje.

Najbardziej znane pieśni

legionowe

• „Przybyli ułani”

• „Białe róże”

• „My pierwsza brygada”

• „Jeszcze jeden mazur”

• „Wojenko, wojenko”

• „Piechota”

• „O mój rozmarynie”

• „Rota”

• „Mazurek

Dąbrowskiego”

• „Krakowiak Kościuszki”

„Przybyli ułani”

Przybyli ułani pod okienko, (bis)

Pukają, wołają: "puść panienko!”
(bis)

Zaświecił miesiączek do okienka,

W koszulce stanęła w nim

panienka.

"O Jezu, a cóż to za wojacy?"

"Otwieraj! Nie bój się to

czwartacy!"

"O Jezu! A dokąd Bóg prowadzi?"

"Warszawę odwiedzić byśmy

radzi.

Gdy zwiedzim Warszawę, już

nam pilno

Zobaczyć to stare nasze Wilno.

A z Wilna już droga jest gotowa,

Prowadzi prościutko aż do

Lwowa.

"O Jezu, a cóż to za mizeria?"

"Otwórz no, panienko!

Kawaleria."

Przyszliśmy napoić nasze konie,

Za nami piechoty pełne błonie."

"O Jezu! A cóż to za hołota?"

"Otwórz panienko! To piechota!"

Panienka otwierać podskoczyła,

Żołnierzy do środka zaprosiła.

• „Przybyli ułani” to jedna z najbardziej

popularnych piosenek z okresu I wojny

światowej. Autorem jej jest prawdopodobnie

legionista 4 pp Feliks Gwiżdż. Karol Poraj-

Koźmiński zanotował:

• „Nadmienić trzeba, że Feliks Gwiżdż jest

autorem szeregu piosenek żołnierskich, a

przede wszystkim jednej z

najpopularniejszych Przybyli ułani pod

okienko. Autor napisał 6 zwrotek, resztę – tak,

jak to powinno być – dorobili sobie sami

żołnierze”.

„Przybyli ułani”

„Białe róże”

Rozkwitały pąki białych róż,

Wróć, Jasieńku, z tej wojenki

już,

Wróć, ucałuj, jak za

dawnych lat,

Dam ci za to róży

najpiękniejszy kwiat.

Kładłam ci ja idącemu w bój,

Białą różę na karabin twój,

Nimeś odszedł, mój

Jasieńku, stąd,

Nimeś próg przestąpił, kwiat

na ziemi zwiądł.

Ponad stepem nieprzejrzana

mgła,

Wiatr w burzanach cichuteńko

łka.

Przyszła zima, opadł róży

kwiat,

Poszedł w świat Jasieńko,

zginął za nim ślad.

już przekwitły pąki białych róż

przeszło lato jesień zima już

Cóż ci teraz dam, Jasieńku,

hej,

Gdy z wojenki wrócisz do

dziewczyny swej.

• Piosenka powstała około roku 1918, początkowo zwana

"Białe róże".

• Autor - Kazimierz Wroczyński; napisał parę zwrotek

wraz

z Janem Emilem Lankau. Po nim anonimowi autorzy

dopisywali następne.

• Muzykę skomponował Mieczysław "Kozar"-Słobódzki,

współtwórca piosenek Wrotyńskiego.

• Istnieje kilka odmian melodii i tekstu. Zależnie od

miejsca

i środowiska śpiewano: "Tam nad jarem (pod Lwowem,

nad Dźwiną, nad Niemnem), gdzie na wojence padł..."

• Pieśń bardzo popularna w latach międzywojennych i w

czasie wojny. Na jej melodię powstało wiele piosenek.

„Białe róże”

„My pierwsza brygada”

• Legiony to żołnierska nuta,

Legiony to straceńców los,

Legiony to żołnierska buta,

Legiony to ofiarny stos

My, Pierwsza Brygada,

Strzelecka gromada,

Na stos rzuciliśmy

Swój życia los,

Na stos, na stos!

• O, ile mąk, ile cierpienia,

O, ile krwi, wylanych łez,

Pomimo to nie ma

zwątpienia,

Dodawał sił wędrówki kres.

My, Pierwsza Brygada...

Krzyczeli, żeśmy stumanieni,

Nie wierząc nam, że chcieć

— to móc!

Laliśmy krew osamotnieni,

A z nami był nasz drogi

Wódz!

My, Pierwsza Brygada...

• Pieśń ta powstała w 1916 roku, była pieśnią I

Brygady Legionów Polskich, dowodzonych

przez Józefa Piłsudskiego.

• Melodia pieśni to melodia Marsza Kieleckiego nr

10, utworu zapisanego w śpiewniku orkiestry

Kieleckiej Straży Ogniowej pod numerem 10.

Prawdopodobnym jej autorem był kpt. Andrzej

Brzuchal-Sikorski,

• Autorami tekstu są : Andrzej Hałaciński i Tadeusz

Biernacki.

„My pierwsza brygada”

„Jeszcze jeden mazur”

Jeszcze jeden mazur dzisiaj,
Choć poranek świta.
Czy pozwoli panna Krysia?
Młody ułan pyta.
I tak długo błaga, prosi, Boć

to w polskiej ziemi,

W pierwszą parę ją unosi
A sto par za niemi.
W pierwszą parę ją unosi
A sto par za niemi.

On jej czule szepce w uszko,
Ostrogami dzwoni,
W pannie tłucze się serduszko
I liczko się płoni.
Cyt, serduszko, nie płoń

liczka,

Bo ułan niestały,
O pół mili wre potyczka,
Słychać pierwsze strzały.
O pół mili wre potyczka,
Słychać pierwsze strzały.

• muzyka: Fabian Tymulski
• 1863 r.
• słowa: Ludwik Ksawery Pomian-

Łubiński

• uważana jako pieśń powstania

listopadowego, chociaż
prawdopodobnie powstała
kilkadziesiąt lat później.

„Jeszcze jeden mazur”

„Wojenko, wojenko”

Wojenko, wojenko, cóżeś ty

za pani,

Że za tobą idą, że za tobą

idą

Chłopcy malowani?

Chłopcy malowani, sami

wybierani,

Wojenko, wojenko, wojenko,

wojenko,

Cóżeś ty za pani?

Na wojence ładnie, kto

Boga uprosi,

Żołnierze strzelają,

żołnierze strzelają,

Pan Bóg kule nosi.

Maszeruje wiara, pot się

krwawy leje,

Raz dwa stąpaj bracie, raz

dwa stąpaj bracie,

Bo tak Polska grzeje.

Wojenko, wojenko, co za

moc jest w tobie?

Kogo ty pokochasz, kogo ty

pokochasz

W zimnym leży grobie.

Ten już w grobie leży z dala

od rodziny,

A za nim pozostał, a za nim

pozostał

Cichy płacz dziewczyny.

• Muzyka na podstawie melodii

ludowej.
Pieśń została odnotowana pierwszy
raz
w roku 1917, lecz prawdopodobnie
powstała wcześniej.

• słowa anonimowe, autorstwo czasami

przypisuje się Feliksowi Gwiżdżowi.

„Wojenko, wojenko”

„Piechota”

Nie noszą lampasów, lecz szary

ich strój,

Nie noszą ni srebra ni złota,

Lecz w pierwszym szeregu

podąża na bój

Piechota ta szara piechota.

Refren

Maszerują chłopcy, maszerują,

Karabiny błyszczą, szary strój,

A przed nimi drzewa salutują,

Bo za naszą Polskę idą w bój!

I idą, a w słońcu kołysze się

stal,

dziewczęta zerkają zza płota,

A oczy ich dumnie utkwione są

w dal,

Piechota ta szara piechota.

Refren

Maszerują chłopcy...

Nie grają im surmy, nie huczy im

róg,

A śmierć im pod stopy się miota,

Lecz w pierwszym szeregu

podąża na bój

Piechota, ta szara piechota.

Refren

Maszerują chłopcy...

Miarowo bagnetów kołysze się

łań,

A w sercu ich szczera ochota,

Ze śpiewem do boju wyrusza jak

w tań,

Piechota ta szara piechota.

• Muzyka na melodię rosyjskiej pieśni wojskowej

"Czornyje oczy da biełaja grudź" (Чёрные очи,
да белая грудь)

• Rok powstania to prawdopodobnie rok 1917,

pierwszy raz pieśń została opublikowana
w śpiewniku WP z 1929 roku.

• Autorstwo nie jest dokładnie ustalone;

przyjmuje się, że Leon Łuskino był autorem
muzyki,
a Bolesław Lubicz-Zahorski - słów.

„Piechota”

„O mój rozmarynie”

O mój rozmarynie, rozwijaj się

O mój rozmarynie rozwijaj się

Pójdę do dziewczyny, pójdę do

jedynej

Zapytam się.

A jak mi odpowie: nie kocham

cię,

A jak mi odpowie nie kocham

cię,

Ułani werbują, strzelcy

maszerują

Zaciągnę się.

Dadzą mi konika cisawego

I ostrą szabelkę, i ostrą

szabelkę

Do boku mego.

Dadzą mi kabacik z wyłogami

I czarne buciki i czarne buciki

Z ostrogami

Dadzą mi manierkę z

gorzałczyną

Dadzą mi manierkę z

gorzałczyną

Ażebym nie tęsknił, ażebym nie

tęsknił

Za dziewczyną.

Pójdziemy z okopów na bagnety,

Bagnet mnie ukłuje, śmierć mnie

ucałuje,

Ale nie ty.

• Wacław Denhoff-Czarnecki był

autorem zwrotki siódmej i
następnych, jak również opracowania
całości.

• Autorstwo pierwszych sześciu

zwrotek nie jest znane, przyjmuje się,
że jest to piosenka ludowa.

„O mój rozmarynie”

„Rota”

• Nie rzucim ziemi skąd nasz ród!

Nie damy pogrześć mowy.

Polski my naród, polski lud,

Królewski szczep Piastowy.

Nie damy, by nas gnębił wróg!

Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z żył

Bronić będziemy ducha,

Aż się rozpadnie w proch i w

pył

Krzyżacka zawierucha.

Twierdzą nam będzie każdy

próg!

Tak nam dopomóż Bóg!

• Nie będzie Niemiec pluł nam w

twarz

Ni dzieci nam germanił,

Orężny wstanie hufiec nasz,

Duch będzie nam hetmanił.

Pójdziem, gdy zabrzmi złoty

róg!

Tak nam dopomóż Bóg!

Nie damy miana Polski zgnieść

Nie pójdziem żywo w trumnę

W Ojczyzny imię, na jej cześć

Podnosi czoła dumne.

Odzyska ziemi dziadów wnuk!

Tak nam dopomóż Bóg!

• Rota - napisany w 1908r.

w Cieszynie wiersz Marii Konopnickiej, a
także pieśń hymniczna.

• Muzyka – Feliks Nowowiejski
• Pierwszy raz Rota została opublikowana

w 1908 w Przodownicy.

• Powstała pod wpływem oburzenia

prześladowaniami polskości w zaborze
pruskim.

„Rota”

Jan Henryk Dąbrowski

• (1755-1818),generał,twórca

– Legionów poskich we
Włoszech, generał w
powstaniu kościuszkowskim
1794,wsławił się obroną
Warszawy. Naczelny wódz
wojsk polskich ( mianowany
przez Napoleona).
Poświęcona mu pieśń
Legionów polskich Mazurek
Dąbrowskiego. Jest ona
polskim hymnem
narodowym

Mazurek Dąbrowskiego

Jeszcze Polska nie zginęła

Kiedy my żyjemy,

Co nam obca przemoc wzięła,

Szablą odbierzemy.

Ref:
Marsz, marsz, Dąbrowski,

Z ziemi włoskiej do Polski

Za twoim przewodem,

Złączym się z narodem.

Przejdziem Wisłę,

Przejdziem Wartę,

Będziem Polakami,

Dał nam przykład Bonaparte,

Jak zwyciężać mamy.

Ref:
Marsz, marsz...

Jak Czarniecki do Poznania,

Po szwedzkim zaborze,

Dla ojczyzny ratowania,

Wrócim się przez morze.

Ref:
Marsz, marsz...

Już tam ojciec do swej Basi,

Mówi zapłakany -

Słuchaj jeno, pono nasi

Biją w tarabany.

• Jest wyrazem pochodzącym z języka starożytnych

Greków. Oznacza doniosłą pieśń, którą wykonuje

się na stojąco i w pozycji na baczność.

• Pierwszym polskim hymnem była sporządzona w

języku łacińskim „Bogurodzica”.

Prawdopodobnie utwór ten napisany został

około trzynastego wieku.

• Najwcześniejsza część owego hymnu uchodzi w

świecie literatury za arcydzieło pisarstwa

średniowiecznego.

• Wybitny kronikarz historyczny – Jan Długosz

nazwał ją nawet „carmen patrium” czyli pieśnią

ojczystą.

Mazurek Dąbrowskiego

„Krakowiak Kościuszki”

Bartoszu, Bartoszu!

Oj, nie traćwa nadziei,

Bóg pobłogosławi,

Ojczyznę nam zbawi.

Tam w górę, tam w górę,

Poglądaj do Boga,

Większa miłość Jego,

Niźli przemoc wroga

Kiliński był szewcem,

On podburzył Warszawę,

Wyprawił Moskalom

Weselisko krwawe.

Nauczył Kościuszko

Pod Racławicami

Jak siekierą, kosą

Rozprawiać z wrogami

Z maleńkiej iskierki

Oj, wielki ogień bywa,

Oj, pękną, choć twarde,

Przemocy ogniwa,

Oj, ostre, oj, ostre,

Ostre kosy nasze,

Wystarczą na krótkie

Moskiewskie pałasze.

Bóg nam dał, Bóg nam

dał,

Oj, kraj wielki, bogaty,

W nim Głowackich wielu,

Brać ruskie armaty.

Wszystko wziął podły wróg

I wiarę nam kłóci,

Myśli, że nas duszą

Do siebie nawróci.

• Pieśń "Bartoszu, Bartoszu!" najczęściej jest

znana jako "Krakowiak Kościuszki" lub

"Krakowiak kosynierów".

Przez długi czas uważano, że pieśń ta powstała

w okresie insurekcji kościuszkowskiej.

• Dopiero w 1962 r. historyk Antoni Knot ustalił,

że pieśń tę napisał w roku 1837 r. Marceli

Skałkowski - - polski poeta i działacz

niepodległościowy.

„Krakowiak Kościuszki”

Józef Piłsudski

• urodził się 5 grudnia 1867

roku w Zułowie na Litwie.

Jego ojciec, Józef, był

uczestnikiem powstania

styczniowego, matka -

Maria z Billewiczów

pochodziła z rodu

szlacheckiego o tradycjach

patriotycznych

• Po wybuchu I wojny

światowej, Józef

Piłsudski utworzył z

członków związków i drużyn

strzeleckich Pierwszą

Kompanię Kadrową.

• "czynem wojennym budzić Polskę do

zmartwychwstania"

Józef Piłsudski

• „ (…) póki żyje pieśń legionowa, drżyjcie,

nieprzyjaciele”

Gustaw Baumfeld

• „ Cały ten repertuar legionowy rozpowszechnił

się na wielką skalę nie tylko w Armii Polskiej,
ale i w całym społeczeństwie. To zjawisko jest
czymś większym, niż zwykłą popularyzacją
muzyki wojennej – jest niezbitym dowodem
tryumfu Legionów w duszy i w idei polskiej „

Gustaw Baumfeld