Hrabiego Richarda

Nikolausa Coudenhove-

Kalergiego

doktryna Paneuropy

• ur. 1894 w Tokio
• Coudenhove – flamandzka

szlachta

• Kalergi – Grecja (Maria

Nesselrode Kalergi)

• Ojciec Henryk – austriacki

dyplomata

• Matka – Japonka Mitsuko

Aoyama

• Dzieciństwo w Ronsperg

(Czechy)

• Wykształcenie: wiedeńskie

Theresianum, studia
uniwersyteckie w Wiedniu i
Monachium (zakończył je
uzyskując stopień dr filozofii)

• 13 lat starsza żona – Żydówka –

Ida Roland, wybitna aktorka
(zm.1951)

• Koneksje arystokratyczne
• Ideolog i teoretyk integr.

Europ.

• Twórca ponadnarodowej

koncepcji Paneuropy i Ruchu
Europejskiego

• 1950 – Nagroda Karola

Wielkiego

• 1954 – honorowe członkostwo

Uniwersytetu we Frankfurcie

• 1955 – odznaczony Wielkim

Krzyżem Zasługi RFN oraz
francuską Legią Honorową

• Zaproponował wybór hymnu

Beethovena

• Zaangażowany przy projekcie

symbolu UE (12 gwiazd jako
symbol 12 plemion Izraela)

Ida Mitsuko
Roland Aoyama

Przesłanki i ogólna koncepcja

Paneuropy

• Pochodzenie , atmosfera domu

i szkoły - tolerancja

• Kręgi arystokratyczne –

domena idei kosmopolitycznej

na skutek koligacji m-n

• Zagrożenie wewn. –

nacjonalizm Europejczyków

• Zewn. – imperializm i

totalitaryzm ros., konkurencja

gosp. amerykańskiej

• Stany Zjedn. Europy

(Paneuropa) – całość

polityczna i gospodarcza

• Tendencja prowadząca do

wykształcenia się 1

uniwersalnego narodu o

kulturze chrześcijańsko –

hellenistycznej

• •Uniwersalizm rzymski: filozofia

stoicka, Seneka – prekursor
kosmopolityzmu, głosił, że świat
jest ojczyzną, a natura stworzyła
wszystkich ludzi jako krewnych,
powszechny ład, sprawna
organizacja, wspólny język i prawo,
ponadnarodowa więź duchowa
ludzi całego imperium

• •Uniwersalizm żydowski –

zwalczanie antysemityzmu, Żydzi
jako szermierze ludzkości ,
braterstwa, pokoju i
sprawiedliwości, mają być
przywódcami Paneuropy

• •Uniwersalizm

wolnomularski – zjednoczenie
ludzkości, świata
europejskiego, atrybuty
Paneuropy: przejściowy etap na
drodze do republiki światowej,
laickość, anarodowość,
pokojowość

Motyw zagrożenia Europy

• A. Zagrożenie rosyjskie
 Kierowana silną ręką

czerwonego lub białego

dyktatora

 Ani państwa wschodniej

Europy, Skandynawii i

Bałkanów, ani też

rozbrojone Niemcy nie

będą zdolne powstrzymać

tej potęgi

 Podbite aż po Ren i Alpy

ziemie staną się ich

zachodnią gubernią

 Początkowo uważał, że

można uniknąć konfliktu

między Rosją a Europą

• Zagrożenie amerykańskie
 Podporządkowanie Europy

wielkomocarstwowym
interesom gospodaczym

• Ratunek:
 Zorganizowanie

samodzielnego bloku
polityczno-gospodarczego

 Zaniechanie lokalnych

konfliktów w Europie

 Współdziałanie Paneuropy z

innymi mocarstwami

Doktryna Paneuropy

•

Część pozytywna
(diagnostyczna)

-

utrata hegemonii światowej

-

Wlk. Bryt. – mocarstwo
światowe

-

Brak jedności i zgody między
narodami

-

2 ośrodki sił: amerykański i
wschodnio-azjatycki

-

Zagrożenie ze strony Rosji –
politycznie i cywilizacyjnie
odrębna część świata - Eurazja

• Część postulatywna

(terapeutyczna)

-

„Ratunek stanowi Paneuropa:

polit. i gosp. złączenie się

wszystkich państw, od Polski po

Portugalię, w jeden zw. państw”

-

Rosja i Wlk.Bryt. poza

granicami związku

-

Realizacja Paneuropy miałaby

następować etapami:

1.

zwołanie konferencji

paneuropejskiej

2.

Obligatoryjne zawarcie umów

między państwami o wzajemnej

gwarancji umów

3.

Utworzenie paneuropejskiej

unii celnej

4.

Ukoronowaniem tych działań

miało być utworzenie Stanów

Zjednoczonych Europy

o Główną instytucją Paneuropy byłby dwuzibowy parlament –

Izba Narodów i Izba Państw

o W stosunku do odrębnych narodów Paneuropa występowałaby

jako odrębna i spoista całość

o Język angielski

o Utrzymanie pokoju wewnątrz Europy – rewindykacja traktatu

wersalskiego

o Możliwość przebudowy, polegająca na zmianach granicznych

o Zniesienie wszelkich granic politycznych na kontynencie i

utworzenie jednego narodu europejskiego

• 1920 – spotkanie z T.Masarykiem na Hradczanach
• Jesień 1923 – rozesłanie książki pt.: Paneuropa
• IV 1924 – 1 nr czasopisma Paneuropa – organ teoretyczny

ruchu;

Manifest paneuropejski – cele i metody działania ruchu

paneuropejskiego (tworzenie bloku państw na obszarze między

Rosją, Oceanem Atlantyckim i M. Śródziemnym)

• Broszura Pazifismus: krytyka Ligi Narodów; reforma ruchu

pacyfistycznego

• 1924 – powstanie Unii Paneuropejskiej, w której skład weszły

Krajowe Rady Paneuropejskie

• Do roku 1938 centrala Unii - wiedeński Hofburg, po zajęciu

Austrii – Bern, od 1941 – Nowy Jork

• 5-9 X 1924 – Berlin, XXIII M-n Kongres Pokoju: bezpieczeństwo

Europy, przeciwdziałanie wojnie, rozbrojenie, rola Ligi

Narodów, młode pokolenie

• Pod koniec 1924 – Francja premier i minister spraw

zagranicznych E.Herriot

• 1925: Budapeszt, Bukareszt, Belgrad, Madryt, Warszawa

• VI 1925 – wyprawa do Londynu
• X 1925 – wyprawa do Nowego Jorku (Amerykański

Komitet ds. Współpracy z Unią Paneuropejską)

• 1925 – pierwsze objawy buntu
• 23 III 1926 – memoriał Organizacja świata a Paneuropa
- zreorganizowana Liga Narodów w roli

Ogólnoświatowego Stowarzyszenia Federacji z siedzibą

w Genewie

- Federacja Państwa Imperium Brytyjskiego
- Federacja Państw Związku Radzieckiego
- Federacja Państw Wschodniej Azji
- Unia Paneuropejska
* Współpraca gospodarcza między jej członkami
* Rozstrzyganie spornych problemów w sposób pokojowy
* Regulowanie praw mniejszości narodowych
• 3-6 X 1926 – I Kongres w Wiedniu, powołanie Unii

Paneuropejskiej z Radą Naczelną, ciałem wykonawczym

Rady było Biuro Centralne

• XI 1926 – spotkanie z ministrem Stressemanem (pozorny

sukces kongresu w Wiedniu)

• 2 V 1927 – posiedzenie Rady Naczelnej w Paryżu, stosunek

do konkurencyjnej org. – Stowarzyszenia ds. Porozumienia

Europejskiego

• Zahamowanie ruchu paneuropejskiego w Niemczech
• II 1930 – memoriał w sprawie utworzenia Związku Państw

Europejskich- trwały pokój, współpraca polit., gosp.,

naukowa

-działanie w ramach Ligi Narodów
-przestrzeganie paktu Brianda-Kelloga
-Rada Główna, Komisje pełniące funkcje ministerstw
-ciało wykonawcze – Rząd Federalny
Zgromadzenie Związkowe w roli Parlamentu
• 8 III 1930 – referat w Warszawie
• III 1930 – ostateczne stanowisko Urzędu Spraw

Zagranicznych Niemiec (program ruchu niekorzystny dla

Niemiec)

• 17 V 1930 – Kongres berliński, nie przybył Briand
• 26 V 1932 – Kongres w Bazylei, Herriot a godność

honorowego przewodniczącego Unii Paneuropejskiej

• 5 VI 1932 – memoriał w sprawie rewizji traktatu

wersalskiego

• 24 IX 1932 – list otwarty, zerwanie kontaktów z Herriotem
• Wycofanie się polskich działaczy z Unii Paneuropejskiej
• 1935 – konferencja w Wiedniu poświęcona

zachodnioeuropejskiej gospodarce, powołano Biuro
Studiów Idei Współpracy Gospodarczej

• 12 I 1934 MSZ Niemiec – ocena przydatności Kalergiego i

jego ruchu

-próba utrzymania bliskich kontaktów z rządem Niemiec
-propaganda na rzecz równouprawnienia Niemiec na arenie

m-n

-usprawnienie aparatu Ligi Narodów i udział w niej Niemiec

• 30 V 1934 – odpowiedź Kalergiego
- utworzenie Związku Państw Europejskich
- Utworzenie Najwyższego Trybunału
- Dbanie o rozwój kultury narodowej poszczególnych

partnerów

- Ochrona mniejszości narodowych
- Utworzenie europejskich sił powietrznych
- Rozwiązanie spornych problemów kolonialnych
- Obrona ogólnoeuropejskich interesów przed zagrożeniem z

zewnątrz

• W 1937 wycofali się narodowi socjaliści
• III 1943 – kongres w Nowym Jorku; plan utworzenia

federacji państw zachodnioeuropejskich

(powołany komitet prawny przystąpił do opracowania

projektu konstytucji przyszłych Stanów Zjednoczonych

Europy – ponadnarodowa armia, eksperci unii ekonomicznej)

• VII 1943 – europejska Unia Parlamentarna
• Powstanie nowych, powojennych organizacji o ideologii i

celach paneuropejskich i masowym charakterze

KRYTYKA I POPARCIE DLA RUCHU

PANEUROPEJSKIEGO

• Poplecznicy
- spora grupa przywódców

niemieckich stronnictw

politycznych

- niektórzy przedstawiciele kół

przemysłowych i wielcy

obszarnicy rolni

- Część prawicowo-liberalnych

polityków oraz

przedstawicieli nauki i

kultury: R. M. Rilke, S.Freud,

A. Einstein, R.Strauss,

B.Walter

- Kanlerz Rzeszy W.Marx,

przewodniczący Volkspartei

von Raumer, prałat Kaas

- K.Adenauer
- G. Stresemann

• Krytycy
- działacz radykalnego

skrzydła obrońców
pokoju – o.Lehmann –
Russbüldt

- A.Nossig – twórca

Niemieckiego Komitetu
do Współpracy
Międzynarodowej

- Liga Narodów

Znaczenie idei integracji europejskiej R.N

Coudenhove-Kalergiego

• Osoba Coudenhove – Kalergiego łączy dyskusje o

integracji europejskiej z dyskusjami na ten temat
po II wojnie światowej

• Walka z nacjonalizmem jako największym złem
• Wychowanie proeuropejskie społeczeństw całego

regionu

• Rozwiązania ponadnarodowe dominujące w całym

modelu integracji

• Pojednanie narodu niemieckiego z francuskim oraz

innymi narodami europejskimi

• Urzeczywistnienie zjednoczenia Europy Zachodniej