Toksyczność alkoholu etylowego i

innych alkoholi alifatycznych

Andrzej Kunt

Wykład IX



Alkohole to duża grupa związków organicznych, pochodnych
węglowodorów, zawierających jedną lub więcej grup hydroksylowych.
Alkohol etylowy jest głównym, psychoaktywnym składnikiem napojów
alkoholowych. Alkohole uzyskiwane są na drodze fermentacji i syntezy
lub redukcji przemysłowej. Toksyczność rośnie w szeregu alkoholi wraz
z masą cząsteczkową (wyjątek stanowi alkohol metylowy). Alkohole
znajdują szerokie zastosowanie jako: paliwo, rozpuszczalniki, surowce
do syntezy przemysłowej. Najważniejsze z praktycznego punktu
widzenia ostrych zatruć obok używki alkoholowej, to szerokie
zastosowanie tych związków jako składników preparatów higieny
sanitarnej, osobistej oraz płynów czyszczących.



Konsumpcja napojów alkoholowych, w przeliczeniu na czysty alkohol

etylowy, jest zróżnicowana w krajach świata, a w Polsce na jednego

mieszkańca 2001 r. wynosiła 7,93 litra wobec najwyższej wartości 15,15

litra w Słowenii (dane ŚOZ). Kazuistyka toksykologiczno-sądowa

wskazuje na kilka dominujących problemów związanych z nadużywaniem

alkoholu, wśród których można wymienić następstwa po:



- spożyciu toksycznej ilości napoju alkoholowego (przedawkowanie) -

niebezpieczne stężenie alkoholu etylowego we krwi wynosi powyżej 3‰,

najczęściej notowane zgony występują, gdy stężenie etanolu wynosi

4-6‰



- spożyciu zamienników alkoholowych z grupy alkoholi (metanol,

izopropanol, wyższe alkohole, glikol etylenowy), rozpuszczalników

organicznych (aceton, estry) - niebezpieczne stężenia we krwi dla

alkoholu metylowego powyżej 0,5‰, najczęściej notowane zgony

powyżej 0,8‰, dla glikolu etylenowego powyżej 100 mg%, acetonu

powyżej 0,2‰ - śpiączka, np. cukrzycowa,



- interakcji alkoholu etylowego oraz leków działających głównie

depresyjnie na o.u.n. (benzodiazepiny, barbiturany) lub jako inhibitory

procesów metabolicznych etanolu (disulfiram, anticol, esperal).

Wypadki

Rok 2000

Rok 2001

Wypadki ogółem

57 331

53 799

Wypadki z udziałem nietrzeźwych

8 012

6 230

Wypadki z winy nietrzeźwego kierującego

5 243

4 056

Wypadki z winy nietrzeźwego pieszego

2 511

2 009

Zabici ogółem

6 294

5 534

Zabici w wypadkach z udziałem osób nietrzeźwych

1 688

1 175

Zabici w wypadkach spowodowanych przez nietrzeźwych

kierowców

676

479

Ranni ogółem

71 638

68 194

Ranni w wypadkach z udziałem nietrzeźwych kierowców

7 247

5 634

Ujawnione przypadki jazdy pod wpływem alkoholu

188 324

145 432

Ogólna liczba odebranych praw jazdy

108 915

80 389

Liczba praw jazdy odebranych za prowadzenie pojazdu w

stanie nietrzeźwości

86 847

59 655

Statystyka wypadków drogowych w Polsce

spowodowanych pod wpływem alkoholu

w latach 2000-2001



Wśród innych czynników modyfikujących szybkość wchłaniania należy
wskazać na:



• Rodzaj spożywanego napoju alkoholowego (napoje z większą
zawartością alkoholu wchłaniają się szybciej aniżeli z mniejszą,
alkohol w napojach gazowanych, np. szampan, jest szybciej
wchłaniany niż niegazowanych). Alkohol zawarty w piwie (4-7°) z racji
obecności dodatkowych składników (białko, węglowodany, sole
mineralne) ulega wolniejszej resorpcji.



• Sposób picia (szybkie picie oznacza szybką resorpcję), kumulacyjny
cykl picia charakteryzuje się zmianami fluktuacyjnymi stężeń alkoholu
we krwi.



• Defekty przewodu pokarmowego - u osobników po resekcji żołądka
następuje szybsze wchłanianie alkoholu z dwunastnicy; podobnie
jest w przypadkach zapalnych przewodu pokarmowego.

Zakresy współczynników podziału alkoholu etylowego w wybranych

płynach ustrojowych i tkankach w odniesieniu do krwi pełnej

Płyn, tkanka

Średnia zawartość

wody

(%)

Współczynnik

odniesienia

Krew pełna

80±5%

1,0

Surowica (osocze)

90-92

1,1-1,2

Ciało szkliste

99

1,1-1,2

Płyn mózgowo-rdzeniowy

97-99

1,0-1,3

Żółć

87-97

0,8-1,0

Mocz

98-99

1,2-1,4

Mózg

75

0,8-1,0

Nerki

79

0,6-0,7

Wątroba

80

0,6-0,8

Mięśnie

76

0,8-0,9

W praktyce opiniodawczej równanie zaproponowane przez Widmarka:

C%0 (g/l) = A(g) .

P(kg) x rD(l/kg)

pozwala w prosty sposób ustalić szacunkową zależność stężenia alkoholu

we krwi wyrażonego w promilach C%o, (g/l), w odniesieniu do ilości

alkoholu (A) w gramach, zawartego w objętości dystrybucji

determinowanej masą ciała osobnika P (kg) i współczynnika pozornej

dystrybucji rD (l/kg).

W obliczeniach retrospektywnych dla prostoliniowej fazy eliminacji

alkoholu przebiegającej zgodnie z kinetyką zerowego rzędu

zastosowanie znajduje odpowiednie równanie:

Ct = Co + (ß60 x t)

gdzie:

Ct

- stężenie alkoholu we krwi w czasie zdarzenia,

Co

- stężenie alkoholu w pobranej próbce krwi,

t - czas eliminacji między zdarzeniem a pobraniem próby krwi (h),

ß60 - współczynnik szybkości eliminacji alkoholu z krwi, zwykle w

granicach

0,1 - 0,2 % c/h; wartość średnia 0,14%o/h.

Dziękuję za uwagę