SYSTEM

SYSTEM

OBRAZKOWY PCS

OBRAZKOWY PCS

(Picture Communication

(Picture Communication

Symbols)

Symbols)

-komunikacja

-komunikacja

alternatywna-

alternatywna-

„

„

Żyjemy w świecie symboli, a świat symboli żyje w nas”

Żyjemy w świecie symboli, a świat symboli żyje w nas”

- Jean Chevalier

- Jean Chevalier

Wybór metod komunikowania się w

Wybór metod komunikowania się w

sposób alternatywny zależy od

sposób alternatywny zależy od

specyfiki i

specyfiki i

złożoności niepełnosprawności oraz cech

złożoności niepełnosprawności oraz cech

indywidualnych danej osoby. Aby dokonać

indywidualnych danej osoby. Aby dokonać

dobrego wyboru metody należy dokonać

dobrego wyboru metody należy dokonać

wnikliwej oceny osoby-jaki jest jej zakres

wnikliwej oceny osoby-jaki jest jej zakres

potrzeb komunikacyjnych, możliwości w

potrzeb komunikacyjnych, możliwości w

zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej,

zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej,

motoryki, mowy, rozwoju języka, poziomu

motoryki, mowy, rozwoju języka, poziomu

inteligencji i rozwoju społecznego. Nie można

inteligencji i rozwoju społecznego. Nie można

pominąć również oceny procesów

pominąć również oceny procesów

pamięciowych (również pamięci ruchowej),

pamięciowych (również pamięci ruchowej),

koordynacji wzrokowo-ruchowej i umiejętności

koordynacji wzrokowo-ruchowej i umiejętności

naśladowczych.

naśladowczych.

HISTORIA POWSTANIA SYSTEMU

HISTORIA POWSTANIA SYSTEMU

PCS

PCS

System SYMBOLI PCS ( Picture Communication

System SYMBOLI PCS ( Picture Communication

Symbols

Symbols

- AAC (augmentativa and alternative

- AAC (augmentativa and alternative

communication) powstał w roku 1983r. i przeznaczony

communication) powstał w roku 1983r. i przeznaczony

dla osób niemówiących, w szczególności dla osób z

dla osób niemówiących, w szczególności dla osób z

porażeniem mózgowym, autyzmem oraz dla osób po

porażeniem mózgowym, autyzmem oraz dla osób po

udarach mózgu. Twórcami tego systemu

udarach mózgu. Twórcami tego systemu

komunikacyjnego byli Tilden Bennet, Gary Kiliany i Mark

komunikacyjnego byli Tilden Bennet, Gary Kiliany i Mark

Friedman - założyciele firmy Dyna Vox Technologies.

Friedman - założyciele firmy Dyna Vox Technologies.

Pierwsze narzędzie komunikacyjne pozwalało na

Pierwsze narzędzie komunikacyjne pozwalało na

porozumiewanie się osób niemówiących za pomocą

porozumiewanie się osób niemówiących za pomocą

wzroku ( ruchu gałek ocznych). Kolejnym narzędziem był

wzroku ( ruchu gałek ocznych). Kolejnym narzędziem był

ekran dotykowy z dynamicznym wyświetlaczem symboli

ekran dotykowy z dynamicznym wyświetlaczem symboli

i opisów. Narzędzie to jednak wymagało pomocy drugiej

i opisów. Narzędzie to jednak wymagało pomocy drugiej

osoby przy zmianie tablic z symbolami. W 1996 powstały

osoby przy zmianie tablic z symbolami. W 1996 powstały

pierwsze oprogramowania do komputerów.

pierwsze oprogramowania do komputerów.

c.d.

c.d.

W 1999 roku wprowadzono pierwsze na świecie

W 1999 roku wprowadzono pierwsze na świecie

narzędzie komunikacyjne łączące mowę z dynamicznym

narzędzie komunikacyjne łączące mowę z dynamicznym

wyświetlaczem symboli. W tym samum roku system ten

wyświetlaczem symboli. W tym samum roku system ten

wprowadzony został w Japonii i wielu nie -

wprowadzony został w Japonii i wielu nie -

anglojęzycznych krajach Europy. W 2002 roku do zespołu

anglojęzycznych krajach Europy. W 2002 roku do zespołu

dołączył Joe Swenson. W maju 2004 roku Dyna Vox

dołączył Joe Swenson. W maju 2004 roku Dyna Vox

rozpoczął współpracę z firmą Mayer - Jonson - twórcami

rozpoczął współpracę z firmą Mayer - Jonson - twórcami

popularnego systemu komunikacyjnego- Picture

popularnego systemu komunikacyjnego- Picture

Communication Symbols ( PCS).

Communication Symbols ( PCS).

Symbole PCS tworzą bazę do programu Boardmaker.

Symbole PCS tworzą bazę do programu Boardmaker.

Program ten zawiera ponad 3500 symboli i może być

Program ten zawiera ponad 3500 symboli i może być

wykorzystywany do tworzenia różnorodnych tablic

wykorzystywany do tworzenia różnorodnych tablic

komunikacyjnych, nakładek na urządzenia, arkuszy

komunikacyjnych, nakładek na urządzenia, arkuszy

ćwiczeń, itp.

ćwiczeń, itp.

CO TO JEST PCS

CO TO JEST PCS

PCS

PCS

- jest zbiorem (zestawem, bazą) prostych rysunków

- jest zbiorem (zestawem, bazą) prostych rysunków

oznaczających podstawowe słowa niezbędne do codziennego

oznaczających podstawowe słowa niezbędne do codziennego

porozumiewania się pozawerbalnego.

porozumiewania się pozawerbalnego.

Są to:

Są to:

- czasowniki,

- czasowniki,

- rzeczowniki,

- rzeczowniki,

- przyimki,

- przyimki,

- zaimki,

- zaimki,

- ale i przymiotniki.

- ale i przymiotniki.

Symbole PCS są bardzo proste, wręcz symboliczne, powinny być

Symbole PCS są bardzo proste, wręcz symboliczne, powinny być

podpisane, ale podczas tworzenia nowych symboli PCS warto dbać

podpisane, ale podczas tworzenia nowych symboli PCS warto dbać

o zachowanie tej szczególnej prostoty i jednoznaczności.

o zachowanie tej szczególnej prostoty i jednoznaczności.

Słowa

Słowa

oznaczające pojęcia abstrakcyjne, których nie udaje się

oznaczające pojęcia abstrakcyjne, których nie udaje się

wyrazić rysunkiem można zastąpić jakimś wybranym

wyrazić rysunkiem można zastąpić jakimś wybranym

symbolem tak, aby symbol z tym słowem mógł być szybko

symbolem tak, aby symbol z tym słowem mógł być szybko

odnaleziony wśród wielu symboli na tablicy komunikacyjnej

odnaleziony wśród wielu symboli na tablicy komunikacyjnej

przez użytkownika takiej komunikacji.

przez użytkownika takiej komunikacji.

PCS stosuje się:

PCS stosuje się:



u osób w początkowej fazie rozwoju języka na poziomie

u osób w początkowej fazie rozwoju języka na poziomie

symbolicznym,

symbolicznym,



szczególnie przydatny jest dla dzieci młodszych ze złożoną

szczególnie przydatny jest dla dzieci młodszych ze złożoną

niepełnosprawnością i osób z afazją

niepełnosprawnością i osób z afazją



system ten jest też bardzo użyteczny w pracy nad rozwojem

system ten jest też bardzo użyteczny w pracy nad rozwojem

komunikacji i w rewalidacji osób ze specjalnymi potrzebami

komunikacji i w rewalidacji osób ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi,

edukacyjnymi,



dla dzieci niepełnosprawnych ruchowo z ograniczonymi

dla dzieci niepełnosprawnych ruchowo z ograniczonymi

możliwościami intelektualnymi.

możliwościami intelektualnymi.

System PCS został adoptowany do potrzeb polskiego użytkownika

System PCS został adoptowany do potrzeb polskiego użytkownika

i jest popularyzowany między innymi przez Stowarzyszenie na

i jest popularyzowany między innymi przez Stowarzyszenie na

rzecz Propagowania Sposobów Porozumiewania się „Mówić bez

rzecz Propagowania Sposobów Porozumiewania się „Mówić bez

słów”

słów”

Właściwe wykorzystanie symboli

Właściwe wykorzystanie symboli

komunikacji obrazkowej PCS wymaga

komunikacji obrazkowej PCS wymaga

przestrzegania kilku reguł i zasad:

przestrzegania kilku reguł i zasad:



na początku wprowadzamy symbole słów i pojęć, które są

na początku wprowadzamy symbole słów i pojęć, które są

użytkownikowi bliskie, dobrze znane, najczęściej używane w

użytkownikowi bliskie, dobrze znane, najczęściej używane w

codziennej komunikacji;

codziennej komunikacji;



nowe symbole wprowadzamy, gdy mamy pewność, że

nowe symbole wprowadzamy, gdy mamy pewność, że

wcześniejsze już są opanowane;

wcześniejsze już są opanowane;



wybrane symbole muszą być zrozumiałe i łatwe do

wybrane symbole muszą być zrozumiałe i łatwe do

rozpoznania;

rozpoznania;



symbole powinny być odpowiednio dobrane do wieku i

symbole powinny być odpowiednio dobrane do wieku i

aktualnych zainteresowań oraz potrzeb użytkownika;

aktualnych zainteresowań oraz potrzeb użytkownika;



symbole powinny mieć dostosowaną do użytkownika

symbole powinny mieć dostosowaną do użytkownika

wielkość oraz ilość na planszy tak, by możliwie czytelnie

wielkość oraz ilość na planszy tak, by możliwie czytelnie

wskazywał wybrane słowa;

wskazywał wybrane słowa;

c.d

c.d



symbolami PCS znakujemy otoczenie użytkownika

symbolami PCS znakujemy otoczenie użytkownika

(pomieszczenia w domu, meble, przedmioty, sekwencje

(pomieszczenia w domu, meble, przedmioty, sekwencje

wykonywanych czynności w łazience, salę w przedszkolu,

wykonywanych czynności w łazience, salę w przedszkolu,

klasę w szkole, itd.);

klasę w szkole, itd.);



należy dążyć do uogólniania znaczeń symboli. Przykładowo:

należy dążyć do uogólniania znaczeń symboli. Przykładowo:

łóżko może oznaczać koncept „łóżko” oraz „spać”, zaś

łóżko może oznaczać koncept „łóżko” oraz „spać”, zaś

połączenie dwu symboli np. „żółty” i „owoc” może oznaczać

połączenie dwu symboli np. „żółty” i „owoc” może oznaczać

koncept „cytryna”. Zasada ta pozwala na znaczne

koncept „cytryna”. Zasada ta pozwala na znaczne

ograniczenie (zmniejszenie) ilości potrzebnych do

ograniczenie (zmniejszenie) ilości potrzebnych do

konwersacji obrazków;

konwersacji obrazków;



w trakcie rozmów z użytkownikiem symboli PCS zawsze

w trakcie rozmów z użytkownikiem symboli PCS zawsze

głośno i wyraźnie wypowiadamy nazwy wskazywanych

głośno i wyraźnie wypowiadamy nazwy wskazywanych

symboli. Daje to szansę na skorygowanie błędnie

symboli. Daje to szansę na skorygowanie błędnie

pokazywanych obrazków, a tym samym eliminuje

pokazywanych obrazków, a tym samym eliminuje

nieporozumienia.

nieporozumienia.

Symboli PCS mogą używać do

Symboli PCS mogą używać do

komunikacji

komunikacji

dzieci, ale i osoby dorosłe, o

dzieci, ale i osoby dorosłe, o

ile zaakceptują taką strategię

ile zaakceptują taką strategię

porozumiewania się z innymi ludźmi. Aby

porozumiewania się z innymi ludźmi. Aby

ułatwić korzystanie z bazy symboli PCS

ułatwić korzystanie z bazy symboli PCS

należy zestaw symboli umieszczany na

należy zestaw symboli umieszczany na

tablicy komunikacyjnej dzielić na kategorie

tablicy komunikacyjnej dzielić na kategorie

i każdej z nich przypisać inny kolor tła.

i każdej z nich przypisać inny kolor tła.

System PCS zawiera ponad 3500

System PCS zawiera ponad 3500

symboli, które są uporządkowane w

symboli, które są uporządkowane w

następujących kategoriach:

następujących kategoriach:



Społeczne (podstawowe słowa używane w kontaktach z innymi: zwroty

Społeczne (podstawowe słowa używane w kontaktach z innymi: zwroty

grzecznościowe, wyrażenia opisujące uczucia i emocje jak gniew czy

grzecznościowe, wyrażenia opisujące uczucia i emocje jak gniew czy

radość) - kolor różowy lub purpurowy;

radość) - kolor różowy lub purpurowy;



Ludzie (symbole osób, członków rodziny, zawody oraz zaimki „ja”, „twój”) -

Ludzie (symbole osób, członków rodziny, zawody oraz zaimki „ja”, „twój”) -

kolor żółty;

kolor żółty;



Czasowniki - nazwy czynności - kolor zielony;

Czasowniki - nazwy czynności - kolor zielony;



Opisowe (głównie przymiotniki i przysłówki) - kolor niebieski;

Opisowe (głównie przymiotniki i przysłówki) - kolor niebieski;



Jedzenie (żywność: napoje, potrawy, owoce i warzywa) - np. kolor

Jedzenie (żywność: napoje, potrawy, owoce i warzywa) - np. kolor

czerwony;

czerwony;



Wypoczynek (symbole związane z formami spędzania czasu wolnego) - np.

Wypoczynek (symbole związane z formami spędzania czasu wolnego) - np.

ulubiony kolor użytkownika;

ulubiony kolor użytkownika;



Rzeczowniki (te, które nie są ujęte w innych kategoriach) - kolor

Rzeczowniki (te, które nie są ujęte w innych kategoriach) - kolor

pomarańczowy;

pomarańczowy;



Inne/Różne (kolory, określenia czasu, litery i liczby, spójniki, przyimki) -

Inne/Różne (kolory, określenia czasu, litery i liczby, spójniki, przyimki) -

kolor biały.

kolor biały.

Taki podział ułatwia wyszukiwanie potrzebnych symboli i poruszanie się w

Taki podział ułatwia wyszukiwanie potrzebnych symboli i poruszanie się w

systemie. Każdy symbol przedstawia graficznie znaczenie słowa,

systemie. Każdy symbol przedstawia graficznie znaczenie słowa,

zwyczajowo używanej frazy, zdania czy zwrotu grzecznościowego. Niektóre

zwyczajowo używanej frazy, zdania czy zwrotu grzecznościowego. Niektóre

symbole (np. pojemniki, kształty twarzy, budowle) zostały przygotowane w

symbole (np. pojemniki, kształty twarzy, budowle) zostały przygotowane w

kilku wariantach, by użytkownik mógł wybrać najbardziej odpowiedni dla

kilku wariantach, by użytkownik mógł wybrać najbardziej odpowiedni dla

siebie. Wiele symboli przedstawionych jest w dwu wersjach: mniej i

siebie. Wiele symboli przedstawionych jest w dwu wersjach: mniej i

bardziej abstrakcyjnej, co zapewnia użyteczność systemu dla osób

bardziej abstrakcyjnej, co zapewnia użyteczność systemu dla osób

będących na różnym poziomie rozumienia i nadawania mowy.

będących na różnym poziomie rozumienia i nadawania mowy.

System symboli jest dostępny w

System symboli jest dostępny w

różnych wersjach językowych:

różnych wersjach językowych:

W wersji angielskiej

W wersji angielskiej

można kupić różnorodne pomoce z

można kupić różnorodne pomoce z

zestawami symboli PCS, kolorowe naklejki, edukacyjne kasety

zestawami symboli PCS, kolorowe naklejki, edukacyjne kasety

wideo, książki zawierające czarno-białe lub kolorowe symbole

wideo, książki zawierające czarno-białe lub kolorowe symbole

(firma Mayer Johnson, USA). W wersji kolorowej PCS dostępny

(firma Mayer Johnson, USA). W wersji kolorowej PCS dostępny

jest również w programach komputerowych.

jest również w programach komputerowych.

Polską

Polską

bibliotekę symboli PCS, gdzie symbole są podpisane

bibliotekę symboli PCS, gdzie symbole są podpisane

polskimi nazwami, zawiera program komputerowy Boardmaker i

polskimi nazwami, zawiera program komputerowy Boardmaker i

Speaking Dynamically Pro i Personal Communicator (moduł

Speaking Dynamically Pro i Personal Communicator (moduł

programu Bliss for Windows). Oba programy są już dostępne na

programu Bliss for Windows). Oba programy są już dostępne na

naszym rynku. Symbole PCS kupuje się w postaci zestawu, czyli

naszym rynku. Symbole PCS kupuje się w postaci zestawu, czyli

bazy symboli do wybranego programu komunikacyjnego. Polska

bazy symboli do wybranego programu komunikacyjnego. Polska

biblioteka symboli PCS programu Boardmaker jest bogatsza o

biblioteka symboli PCS programu Boardmaker jest bogatsza o

nowe, typowo polskie symbole, a mianowicie: polskie potrawy,

nowe, typowo polskie symbole, a mianowicie: polskie potrawy,

wizerunki sławnych Polaków, wierszyki i wyliczanki dziecięce,

wizerunki sławnych Polaków, wierszyki i wyliczanki dziecięce,

święta, popularne gry sportowe, pieniądze itp.

święta, popularne gry sportowe, pieniądze itp.

Przykłady wybranych symboli PCS z

Przykłady wybranych symboli PCS z

biblioteki polskiej:

biblioteki polskiej:

Zastosowanie programów

Zastosowanie programów

komputerowych PCS

komputerowych PCS



podnosi szybkość, sprawność estetykę przygotowywania

podnosi szybkość, sprawność estetykę przygotowywania

pomocy do porozumiewania się

pomocy do porozumiewania się



ułatwia dostosowywanie ich do indywidualnych możliwości i

ułatwia dostosowywanie ich do indywidualnych możliwości i

umiejętności użytkownika

umiejętności użytkownika



daje możliwość drukowania dwóch rodzajów tablic: czarno-

daje możliwość drukowania dwóch rodzajów tablic: czarno-

białych i kolorowych

białych i kolorowych



pozwala na modyfikację symboli (rozmiarów, odległości

pozwala na modyfikację symboli (rozmiarów, odległości

pomiędzy poszczególnymi obrazkami, zmienić kolor tablic)

pomiędzy poszczególnymi obrazkami, zmienić kolor tablic)



wprowadzanie do programu własnoręcznie narysowanych

wprowadzanie do programu własnoręcznie narysowanych

obrazków (bądź też zeskanowanych)

obrazków (bądź też zeskanowanych)



tworzenie za pomocą piktogramów dokumentów, książek,

tworzenie za pomocą piktogramów dokumentów, książek,

publikacji, listów i artykułów.

publikacji, listów i artykułów.

Przykładowe tablice komunikacyjne z symbolami

Przykładowe tablice komunikacyjne z symbolami

PCS

PCS

(

(

Zaprezentowane symbole pochodzą z biblioteki programu Boardmake i

Zaprezentowane symbole pochodzą z biblioteki programu Boardmake i

Speaking Dynamicall Pro (Mayer Johnson Company, USA) oraz Personal

Speaking Dynamicall Pro (Mayer Johnson Company, USA) oraz Personal

Communicator.)

Communicator.)

Bardzo ważnym elementem związanym z posługiwaniem się

Bardzo ważnym elementem związanym z posługiwaniem się

symbolami komunikacji obrazkowej PCS jest wyraźne

symbolami komunikacji obrazkowej PCS jest wyraźne

zmniejszenie frustracji wynikającej z niemożliwości wyrażania

zmniejszenie frustracji wynikającej z niemożliwości wyrażania

swoich potrzeb, doznań, uczuć i emocji.

swoich potrzeb, doznań, uczuć i emocji.

Warto podkreślić, że wczesne podjęcie pracy nad rozwojem

Warto podkreślić, że wczesne podjęcie pracy nad rozwojem

umiejętności komunikacyjnych jest bardzo ważne dla ogólnego

umiejętności komunikacyjnych jest bardzo ważne dla ogólnego

funkcjonowania dziecka, stopniowego osiągania autonomii,

funkcjonowania dziecka, stopniowego osiągania autonomii,

bycia komunikatorem i odbiorcą w interakcjach społecznych.

bycia komunikatorem i odbiorcą w interakcjach społecznych.

W każdym przypadku należy poszukiwać indywidualnych

W każdym przypadku należy poszukiwać indywidualnych

sposobów w pokonywaniu bariery milczenia i niezrozumienia.

sposobów w pokonywaniu bariery milczenia i niezrozumienia.

Nawet najlepiej dostosowane sposoby porozumiewania się i

Nawet najlepiej dostosowane sposoby porozumiewania się i

różnorodne pomoce techniczne i elektroniczne nie są

różnorodne pomoce techniczne i elektroniczne nie są

wystarczające bez wykorzystania bogactwa mowy ciała,

wystarczające bez wykorzystania bogactwa mowy ciała,

osobistego leksykonu znaków przekazywanych przez dziecko

osobistego leksykonu znaków przekazywanych przez dziecko

oraz dostosowania partnerów do swoistego przekazu dziecka

oraz dostosowania partnerów do swoistego przekazu dziecka

niemówiącego, poprzez cierpliwe słuchanie, patrzenie,

niemówiącego, poprzez cierpliwe słuchanie, patrzenie,

odczuwanie w odpowiedniej przestrzeni psychologicznej.

odczuwanie w odpowiedniej przestrzeni psychologicznej.

Przygotowała: Anna Kwiecień

Przygotowała: Anna Kwiecień