Czy Superniania
pomogłaby
polskiej szkole

,

Terapia behawioralna

(modyfikacja zachowań)



Jej celem jest modyfikacja lub zmiana

określonych zachowań, a nie
rozwiązywanie ukrytych konfliktów lub
reorganizacja osobowości. Ponieważ
większość zachowań
nieprzystosowawczych jest wyuczona
można się ich oduczyć lub w inny sposób
je zmienić dzięki zastosowaniu procedur
opartych na uczeniu.

Etap pierwszy - obserwacja



W terapii behawioralnej

najważniejsza jest diagnoza trudnego
zachowania.



Dlatego też jeśli pracuje technikami

technikami behawioralnymi

musimy zbadać



Jakie zachowania nauczyciele wygaszają



Jakie zachowania wzmacniają

Trening behawioralny ułatwiający

radzenie sobie z trudnymi dziećmi (1)



Wierson i Forehand (1994)

twierdzą, że nieposłuszeństwo jest
zachowaniem wyuczonym i
wzmacnianym w interakcjach z
innymi osobami w otoczeniu.

Wierson, M., & Forehand, R. (1994). Parent behavioral training for child noncompliance:
Rationale, concepts, and effectiveness. Current Directions in Psychological Science,

5, 146-150.

Trening behawioralny ułatwiający

radzenie sobie z trudnymi dziećmi (2)



Dorośli zwykle

wzmacniają
pozytywnie trudne
zachowania u
nieposłusznych
dzieci, dając im
uwagą w trakcie
tych zachowań.

Trening behawioralny ułatwiający

radzenie sobie z trudnymi dziećmi (4)



Nieposłuszeństw
o służy dziecku
do wyjścia ze
stresującej
sytuacji – dorośli
ustępują i
wycofują
polecenie.

Trening behawioralny ułatwiający

radzenie sobie z trudnymi dziećmi (5)



Dodatkowo, jeśli dorośli zachowują

się w sposób niekonsekwentny i
zmienny, to kształtują silną reakcję
nieposłuszeństwa u dziecka, która
jest odporna na wygaszanie.

B. F. Skinner (1904-1990)

Skinner oparł się na teorii Thorndike’a

E. L. Thorndike

B. F. Skinner

Na zachowanie ma

wpływ środowisko

zewnętrzne,

natomiast nie mają

wpływu

wewnętrzne myśli i

uczucia jednostki

Prawo efektu:

“Nagradzane

zachowanie będzie się

powtarzało częściej”

Brak konsekwencji –

nasilenie zachowań

niepożądanych

Konsekwencja

Brak konsekwencji

Zachowanie niepożądane

Podstawowe, uproszczone wzory

kształtowania zachowań – modyfikacja

Kołakowski Pisula 2006

Zachowanie
pożądane

Pochwała lub
Nagroda
(wzmacnianie)

Zachowanie

pożądane

Brak uwagi
(wygaszanie)

Zachowanie

pożądane

Kara
Konsekwencja

Podstawowe, uproszczone wzory

kształtowania zachowań –

modyfikacja Kołakowski Pisula 2006

Zachowanie
niepożądane

Pochwała lub
Nagroda
(wzmacnianie)

Zachowanie

niepożądane

Brak uwagi
(wygaszanie)

Zachowanie
niepożądane

Brak kary

Zachowanie

niepożądane

Kara,

Konsekwencja

Podstawowe, uproszczone wzory

kształtowania zachowań - modyfikacja

własna

Zachowanie

niepożądane

Brak kary

Piotrek

uderzył

Jacka

Nauczyciel

„udaje” że

nie zauważa

zachowania

Podstawowe, uproszczone wzory

kształtowania zachowań - modyfikacja

własna

Zachowanie

niepożądane

Kara,

Konsekwencj
a

Piotrek

uderzył

Jacka

Nauczyciel

przesadził

dziecko do

innej ławki

Nauczyciel w klasie

Psycholog i pedagog szkolny

Zasoby szkoły, czyli

ukryte możliwości

Współpraca

z rodzicami

Dyrekcja

Proponowany model

funkcjonowania szkoły

Czy polska szkoła jest

przygotowana do radzenia

sobie z niepożądanymi

zachowaniami dzieci?

Teoretycznie system szkolny może

generować trudne zachowania lub

działać profilaktycznie

Nauczanie

równoległe

Interwencja

Kryzysowa

Teoretycznie system szkolny może

generować trudne zachowania lub

działać profilaktycznie

Teoretycznie system szkolny może
generować trudne zachowania lub działać
profilaktycznie

Interwencja

Kryzysowa

Nauczanie

równoległe

Pomoc spoza szkoły

Nauczanie równoległe

(parallel teaching) (1)

Równoległe, jedno czasowe

przekazywanie wiedzy szkolnej

i zasad zachowania na lekcji.

Nauczanie równoległe

(parallel teaching) (2)

Podczas nauczania równoległego prowadzący lekcję

nauczyciel powinien wykorzystywać specjalne metody

interwencji:

•

Obserwowanie wszystkich uczniów w klasie

•

Włączenie uczniów do uczestnictwa w lekcji

•

Wprowadzenie zasad postępowania

i zachowania się na lekcji (ZASADY

I KONSEKWENCJE)

•

Dawanie jasnych poleceń

•

Dawanie komunikatów zwrotnych, dotyczących

zachowania dziecka

•

Chwalenie, praca na nagrodach

Poziomy pracy

behawioralnej w szkole

Systemy szkolne

Praca z klasą

Praca z trudnym dzieckiem

Poziomy pracy

behawioralnej w szkole

Systemy szkolne

Praca z klasą

Praca z trudnym dzieckiem

Dostosowanie

metod nauczania u

uczniów ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi

Poziomy pracy

behawioralnej w szkole

Systemy szkolne

Praca z klasą

Praca z trudnym dzieckiem

Stosowanie zasad

konsekwencji oraz

pracy na pozytywnych

wzmocnieniach w klasie

Poziomy pracy

behawioralnej w szkole

Systemy szkolne

Praca z klasą

Praca z trudnym dzieckiem

Systemy behawioralne

wpisane w „statut szkoły”

Szkolne systemy

bezpieczeństwa

Terapia behawioralna wymaga

zbierania informacji zwrotnych i

korekcji programu

Zadanie

behawioralne

do wykonania

poza wizytą

Zebranie

informacji

zwrotnych

Omówienie

tego co wyszło

tego co trzeba

zmodyfikować

Ustalenie

nowego
zadania

Sukces =



Zmniejszenie częstości trudnego

zachowania



Zmniejszenie intensywności trudnego

zachowania



Pojawienie się nowego pożądanego

zachowania



Przeniesienie nowego pożądanego

zachowania w środowisko naturalne

Sukces =



Zmiana o 20 %



Zmiana osiągnięta w ciągu 2 tygodni



Oznacza to też konieczność rozbicia

złożonych celów na realne cele
krótkoterminowe.

Dollard i Miller podkreślają

rolę naśladowania

Proces naśladowania opiera się na

pozytywnym wzmocnieniu zachowania

typu dopasowanie

Potem musimy stworzyć

program modyfikacji zachowań



Zamodelować



Dać rodzicom możliwość

przećwiczenia pod superwizją



Zachęcić do samodzielnego działania



Superwizować czyli pochwalić za

sukcesy i zmodyfikować
niedociągnięcia.

Metody behawioralne

Psychoeduk

acja

Systemy

żetonowe

Praca na

pozytywach

Zasady

i

konsekwen

cje

Radzenie

sobie z

agresją

impulsywną

Inne metody

pracy

(reedukacja,

terapia

rodzinna

Konieczne jest skuteczne

wydawanie poleceń

Techniki do przepracowania z

rodzicem

Skuteczne

wydawanie

poleceń

Konsekwencja

za celowe

ignorowanie

lub odmowę

Pochwała za

wykonanie

polecenia

Algorytm – dziecko nie

wykonuje polecenia

Dziecko nie reaguje

na moje polecenie

Stosuję technikę

Skutecznego

wydawania

polecenia.

Dziecko wróciło do

wykonywania

zadania

Pojawiło się

zachowanie

opozycyjne („NIE”)

Chwalę,

stosuję

wzmacnianie

pozytywne

Przypominam

zasadę, ewentualnie

przechodzę do

wyciągnięcia

konsekwencji

Skuteczne wydawanie

poleceń

Skuteczne wydawanie

poleceń

Skuteczne wydawanie

poleceń

Skuteczne wydawanie

poleceń

Skuteczne wydawanie

poleceń

Skuteczne wydawanie

poleceń

Sześć etapów skutecznego

wydawania polecenia

1.

Podejdź do dziecka

2.

Zdobądź jego uwagę (dotknij jego

ramienia, nawiąż kontakt wzrokowy,

zawołaj po imieniu)

3.

Sformułuj jednoznaczne, dwu-,

trzywyrazowe polecenie

4.

Poproś dziecko by powtórzyło polecenie

5.

Powtórz polecenie tyle razy ile założyłeś,

poproś by dziecko je powtórzyło.

6.

Dopilnuj jego wykonania (Nie odchodź od

dziecka, aż nie skończy!)

W codziennym życiu nie ma

superniań do wynajęcia



Są

Warsztaty dla

naucycieli

Warsztaty dla nauczycieli



W trakcie warsztatów dorośli uczą

się w odmienny sposób postępować
ze swoimi uczniami.



Zastępują sposób wychowania

polegający na wymuszaniu
zachowań, uczeniem zachowań
prospołecznych.

Warsztaty dla nauczycieli



Nauczyciele mają za zadanie

wprowadzać w klasach metody,
których nauczyli się na sesji.



Nauczyciele uczą się skupiać na

zachowaniach pożądanych, zamiast
na niepożądanych.



Nauczyciele uczą się stosowania

konkretnych technik behawioralnych.

Skuteczność interwencji opartych na

treningach umiejętności

wychowawczych zmniejsza się wraz z

wiekiem dziecka

Barkley i i sp. 1993, Barkley
1997

Skuteczność terapii poznawczo –

behawioralnej wzrasta wraz z wiekiem

dziecka

Durlak i sp. 1991

ART – Trening zastępowania

agresji

ART

Trening

kontroli

złości

Trening

umiejętności

prospołecznych

Trening

wnioskowania

moralnego

Poznawczo – behawioralny trening

umiejętności społecznych



Osoby z zachowania agresywnymi /
aspołecznymi mają deficyty umiejętności
społecznych (np. Mają gorsze relacje z innymi
oraz nieprawidłowo oceniają sytuację społeczną).
Konsekwencją tego jest odrzucenie przez
rówieśników.



Badania wykazują, że przyczyną deficytów
społecznych są zniekształcenia i deficyty
procesów poznawczych,



Tak więc terapia poznawcza, nastawiona na
modyfikację schematów poznawczych może być
leczeniem przyczynowym tego problemu.

Kazdin 2000; Lachman 2005

Montrealski Program Prewencji

Przestępczości Młodocianych



Program składał się z dwóch

elementów:



Treningu umiejętności rodzicielskich

(Paterson 1982)



Szkolenie dla dzieci (trening

umiejętności społecznych +
zastępowanie agresji)

Montrealski Program Prewencji

Przestępczości Młodocianych



Okazało się, że w przypadku

dwunastoletnich chłopców:



malało prawdopodobieństwo wystąpienia

poważnych problemów z funkcjonowaniem w

szkole,



rzadziej przyjaźnili się z osobami aspołecznymi,



rzadziej pojawiały się próby naruszenia mienia

i kradzieży.



byli mniej narażeni przystąpieniem do gangu



Rzadziej sięgali po substancje psychoaktywny.

Temblay 1992, 1995, 1996, Vitaro 1994

Idealny model leczenia

zaburzeń

ekternalizacyjnych



rozpoczynany jak najwcześniej



Składający się z trzech elementów



Pracy z dzieckiem /nastolatkiem nastawionej

na radzenie sobie ze złością oraz uczenie

strategii rozwiązywania problemów



Warsztatów uczących modyfikacji zachowań

oraz swoich oczekiwań dla rodziców



Warsztatów uczących modyfikacji trudnych

zachowań dla nauczycieli



Uwzględniający możliwość

farmakoterapii.

„Szaleństwo: robić
tą samą rzecz
wiele razy w taki
sam sposób i
oczekiwać innych
rezultatów.”

Albert Einstein

Bardzo dziękuję za uwagę