Mirosław

Cimoch
Kamil Czepiel
Anna

Kamińska

Karty charakterystyk
substancji chemicznych.

Metody neutralizacji i
zagospodarowania chemikaliów



Karta charakterystyki

jest według założeń rozporządzenia REACH:

podstawowym źródłem informacji o substancji

i preparacie chemicznym przekazywanej w dół
łańcucha dostaw.



Aktualne wymagania dotyczące kart
charakterystyki określone są w

Art. 31

oraz w

załączniku II rozporządzenia REACH.

Zgodnie z art. 31 rozporządzenia REACH dostawca substancji lub preparatu dostarcza odbiorcy kartę

charakterystyki, w przypadku gdy:



substancja lub preparat spełniają kryteria klasyfikacji jako niebezpieczne

(zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG lub dyrektywą 1999/45/WE,)



substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna (PBT) lub bardzo

trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB)

(zgodnie z kryteriami zawartymi w załączniku XIII,)



substancja znajduje się na liście substancji do ewentualnego włączenia do załącznika XIV

(Załącznika XIV- Wykaz substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń).

Preparatu

niesklasyfikowanego jako niebezpieczny

, ale

zawierającego:

 minimum 1 substancję niebezpieczną w stężeniu >=1% (0,2%
obj. dla gazu),
 minimum 1 substancję niebezpieczną w stężeniu >=1% (0,2%
obj. dla gazu) zaliczoną do PBT lub vPvB, oraz substancję z listy
zezwoleń,
 minimum 1 substancję niebezpieczną, dla której zostały
określone przez Wspólnotę Europejską normatywy higieniczne w
środowisku pracy (NDS).

Na żądanie odbiorcy substancji lub preparatu
kartę charakterystyki przygotowuje się dla:



Aktualizacja karty charakterystyki

Karty charakterystyki aktualizuje się w przypadku:



zmian wynikających z przepisów prawa regulującego obrót
i stosowanie chemikaliów,



zmian w składzie lub przy uzyskaniu nowych istotnych
informacji dotyczących zagrożeń lub warunków bezpiecznego
stosowania substancji lub preparatów chemicznych,



w przypadku zastosowania ograniczeń,



w przypadku udzielenia lub odmowy udzielenia zezwolenia.

Scenariusze narażenia

W takim przypadku informacje zawarte w karcie charakterystyki muszą być zgodne

z informacjami zawartymi w ocenie bezpieczeństwa chemicznego.



Raport bezpieczeństwa chemicznego wymagany jest:



dla wszystkich substancji podlegających rejestracji, jeżeli rejestrujący produkuje lub importuje taką

substancję w ilości co najmniej 10 ton rocznie.



gdy dalszy użytkownik stosuje substancję lub preparat w całkowitej ilości większej niż 1 tona

rocznie.

Scenariusz narażenia
czyli dokument zawierający zestaw warunków opisujących;

- sposób produkcji lub stosowania substancji podczas jej etapów istnienia
- sposób w jaki producent lub importer kontroluje narażenie ludzi i środowiska
- w jaki sposób producent zaleca dalszemu użytkownikowi sprawowanie tej kontroli

.

Nowym elementem, który w pewnych przypadkach będzie musiał być
dołączony do karty charakterystyki są scenariusze narażenia,

Należy

także

pamiętać,

że

nadzór

nad

przestrzeganiem przepisów ustawy przez

osoby wprowadzające substancje lub preparaty

do obrotu i stosujące je w działalności

zawodowej sprawuje

Inspekcja Sanitarna

oraz:



Inspekcja Ochrony Środowiska



Państwowa Inspekcja Pracy



Inspekcja Handlowa



Państwowa Straż Pożarna



Straż Graniczna i organy celne

1. Identyfikacja substancji/preparatu i identyfikacja przedsiębiorstwa,

2. Identyfikacja zagrożeń,
3. Skład/informacja o składnikach,

4. Pierwsza pomoc,
5. Postępowanie w przypadku pożaru,
6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,
7. Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie,
8. Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej,
9.

Właściwości fizyczne i chemiczne,

10. Stabilność i reaktywność,
11. Informacje toksykologiczne,
12. Informacje ekologiczne,
13. Postępowanie z odpadami,
14. Informacje o transporcie,
15. Informacje dotyczące przepisów prawnych,
16. Inne informacje

KARTA CHARAKTERYSTYK (REACH)

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

1

1.

IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI / PREPARATU I IDENTYFIKACJA

PRZEDSIĘBIORSTWA

1.1. Identyfikacja substancji lub preparatu

(termin używany do identyfikacji jest tożsamy z terminem umieszczonym na

etykiecie)

1.2. Zastosowanie substancji / preparatu
1.3. Identyfikacja przedsiębiorstwa
1.4. Telefon alarmowy

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

2. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ



klasyfikację substancji lub preparatu,



wyraźnie i zwięźle zagrożenia, które substancja lub preparat
przedstawia dla człowieka i środowiska.



wskazać czy preparat, jest zaklasyfikowane jako niebezpieczne
/ niebezpieczny,



najważniejsze szkodliwe skutki działania na zdrowie człowieka i
środowisko



objawy związane z zastosowaniami oraz niewłaściwym
zastosowaniami substancji lub preparatu,



innych zagrożeń, takich ja; ( pylenie, duszące działanie gazów,
silny zapach lub smak)

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

3

.

SKŁAD/INFORMACJA O SKŁADNIKACH



3.1. Nie jest konieczne podawanie pełnego
składu

(chociaż ogólny opis składników i ich stężeń może być

przydatny).



3.2. W odniesieniu do preparatu zaklasyfikowanego
jako niebezpieczny wskazuje się następujące
substancje, wraz z ich stężeniami lub zakresem stężeń
w preparacie:



3.4. klasyfikację powyższych substancji

(art. 4 i 6

dyrektywy 67/548/EWG)



3.5. nazwę i numer rejestracji

(art. 18 ust. 1;

Dyrektywą 67/548/EWG)

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

4. PIERWSZA POMOC



sposób udzielania pierwszej pomocy.



należy określić, czy potrzebna jest natychmiastowa pomoc

lekarska.



krótkie streszczenia objawów i skutków działania.



podziału informacji ze względu na różne drogi narażenia tj.



drogi oddechowe,



kontakt ze skórą i



oczami



drogi pokarmowe,



wskazać, czy profesjonalna pomoc lekarska jest konieczna lub

wskazana.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

5.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU



Należy dokonać odniesienia do wymagań dotyczących postępowania
w przypadku pożaru, poprzez wskazanie:



stosownych środków gaśniczych,



środków gaśniczych, które nie są używane ze względów
bezpieczeństwa,



specjalnych zagrożeń związanych z narażeniem wynikających z
właściwości substancji lub preparatu jako takiego



specjalnego sprzętu ochronnego dla strażaków.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

6.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA

DO ŚRODOWISKA



indywidualnych środków ostrożności, takich jak:



usuwanie źródeł zapłonu, zapewnienie wystarczającej wentylacji/ochrony dróg oddechowych,

kontrola pylenia, zapobieganie kontaktowi ze skórą lub oczami,



środków ostrożności w odniesieniu do środowiska, takich jak:



unikanie wprowadzania substancji lub preparatu do kanalizacji, wód powierzchniowych i gruntowych

oraz gleby, ewentualna konieczność ostrzeżenia okolicznych mieszkańców,



metody oczyszczania, takie jak:



użycie materiału sorpcyjnego (np. piasku, ziemi okrzemkowej, substancji wiążącej kwasy, uniwersalnej

substancji wiążącej, trocin itp.), redukcja gazów/dymów za pomocą wody, rozcieńczanie.



wskazane jest umieszczenia wskazówek, takich jak:

„

nigdy nie stosować,

neutralizować za pomocą…”.



Uwaga !!!

W stosownych przypadkach należy dokonać odniesienia do

pozycji 8 i 13.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ / PREPARATEM I JEJ / JEGO MAGAZYNOWANIE



Informacje w tej sekcji dotyczą ochrony zdrowia ludzkiego, bezpieczeństwa i środowiska.



7.1. Postępowanie z substancją/preparatem



Należy określić środki ostrożności dotyczące bezpiecznego postępowania z substancją lub

preparatem, w tym porady w sprawie środków technicznych, takich jak:



hermetyzacja procesu,



wentylacja miejscowa



ogólna, środki zapobiegające powstawaniu aerozoli i pyłów oraz pożaru,



7.2. Magazynowanie



warunki bezpiecznego magazynowania substancji lub preparatu,



wskazówek dotyczących dopuszczalnych ilości, które mogą być magazynowane w

danych warunkach.



rodzaj materiału, jakiego należy użyć do pakowania i produkcji pojemników

przeznaczonych dla substancji lub preparatu.



7.3. Specyficzne zastosowania

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

8.

KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ



8.1. Wartości graniczne narażenia



wartości graniczne narażenia w miejscu pracy lub dopuszczalne stężenie w materiale

biologicznym.



8.2. Kontrola narażenia



8.2.1. Kontrola narażenia w miejscu pracy

Informacje te zostaną uwzględnione przez pracodawcę przy przeprowadzaniu oceny ryzyka

stwarzanego przez substancję lub preparat,



a) Ochrona dróg oddechowych



b) Ochrona rąk



c) Ochrona oczu



d) Ochrona skóry



8.2.2. Kontrola narażenia środowiska

8.

KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ

(REACH)

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE I CHEMICZNE



9.1. Informacje ogólne



stan fizyczny (stały, ciekły, gazowy)



kolor dostarczonej substancji lub preparatu.



zapach



9.2. Ważne informacje dotyczące zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska



pH



Temperatura wrzenia/zakres temperatur wrzenia:



Temperatura zapłonu:



9.3. Inne informacje



zdolność mieszania się, rozpuszczalność w tłuszczach (określić olej rozpuszczalnikowy),
przewodnictwo elektryczne, temperatura topnienia/zakres temperatur topnienia, grupa
gazowa

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE I CHEMICZNE

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ



10.1. Warunki, których należy unikać



temperatura, ciśnienie, światło, wstrząsy.



10.2. Czynniki, których należy unikać



woda, powietrze, kwasy, zasady, utleniacze lub wszelkie inne konkretne substancje,



10.3. Niebezpieczne produkty rozpadu



niebezpieczne materiały powstające w w wyniku rozpadu ilościach stwarzających

zagrożenie.



Uwaga

Należy się odnieść w szczególności do:



potrzeby stosowania środków stabilizujących i ich obecności,



możliwości wystąpienia niebezpiecznej reakcji egzotermicznej,



ewentualnego znaczenia, jakie może mieć dla bezpieczeństwa zmiana w wyglądzie

fizycznym substancji lub preparatu,



ewentualnych niebezpiecznych produktów rozpadu powstających na skutek kontaktu z

wodą,



możliwości rozkładu do produktów niestabilnych.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE



dane o niebezpiecznych dla zdrowia skutkach narażenia na substancję

lub preparat,



natychmiastowe i przewlekłe skutki krótko i długoterminowego

narażenia



działanie uczulające,



działanie znieczulające,



działanie rakotwórcze,



działanie mutagenne



szkodliwe działanie na rozrodczość (toksyczność rozwojowa i płodność).



informacje dotyczące różnych dróg narażenia (przez drogi oddechowe,

przez drogi pokarmowe, przez kontakt ze skórą i oczami)



opisać objawy związane z charakterystyką fizyczną, chemiczną

toksykologiczną.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE



Należy opisać najistotniejsze cechy substancji lub preparatu, które
ze względu na ich charakter oraz prawdopodobne sposoby
zastosowania mogą mieć wpływ na środowisko



12.1. Ekotoksyczność



12.2. Mobilność



12.3. Trwałość i zdolność do rozkładu



12.4. Zdolność do biokumulacji



12.5. Wyniki oceny właściwości PBT



12.6 Inne szkodliwe skutki działania

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI



Należy wymienić właściwe metody usuwania
substancji lub preparatu oraz każdego
zanieczyszczonego opakowania (poprzez spopielenie,
recykling, składowanie itp.).

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE



Mogą one obejmować między innymi:



numer ONZ (UN),



klasę,



właściwą nazwę przewozową,



grupę opakowaniową,



substancję mogącą spowodować zanieczyszczenie morza,



inne stosowne informacje.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW

PRAWNYCH



czy dokonano oceny bezpieczeństwa chemicznego.



informacje dotyczące zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska
zamieszczane na etykiecie zgodnie z dyrektywami 67/548/EWG
i 1999/45/WE.



krajowe akty prawne wdrażające te przepisy oraz



wszelkie inne środki krajowe mogące mieć znaczenie.

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

16. INNE INFORMACJE



listę odpowiednich zwrotów R.



porady dotyczące szkoleń,



zalecane ograniczenia stosowania (tj. niewymagane przez
prawo zalecenia dostawcy),



dalsze informacje (odnośniki do źródeł pisanych lub
techniczny punkt kontaktowy),



źródła kluczowych danych, z których skorzystano
przygotowując kartę charakterystyki.



W przypadku zmienionej karty charakterystyki, należy
wyraźnie zaznaczyć informacje dodane, wykreślone lub
zmienione

KARTA CHARAKTERYSTYKI

NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (REACH)

16. INNE INFORMACJE

Metody neutralizacji i
zagospodarowania
chemikaliów

NEUTRALIZACJA



W ramach neutralizacji wstępnej stosowane są następujące techniki:



rozcieńczanie

zmniejszaniu stężenia substancji niebezpiecznej poprzez jej

rozproszenie w rozcieńczalniku

(rozproszony strumień wody podawany z prądownicy wodnej).

Pamiętajmy, że zastosowanie wody obniża stężenie związku chemicznego,

lecz nie zmienia go pod względem jego składu.



chemiczna neutralizacja

(proces zobojętniania)

Najczęściej w układzie chemicznym spotykamy neutralizacje w postaci

reakcji wzajemnego oddziaływania zasady i kwasu, w wyniku której

powstaje obojętna sól i woda.

Neutralizacja chemiczna

Roztwory neutralizujące:

5% roztwór

Na

2

CO

3

(węglan sodowy) + 5%

Na

3

PO

4

(fosforan sodu)

kwasy nieorganiczne
odpady procesu przeróbki metali
rozpuszczalniki i związki organiczne takie jak:

trójchloroetylen, chloroform,

trójchloroetan i toluen
dwufenyle polichlorowane i polibromowane
materiały chorobotwórcze

10% roztwór

Ca(ClO)

2

(podchloryn wapnia)

metale ciężkie: rtęć, ołów, kadm, itp.
pestycydy, chlorowane fenole, środki chwastobójcze, dwufenole

polichlorowa

cyjanki, amoniak i inne niekwaśne i nieorganiczne odpady
materiały chorobotwórcze

Neutralizacja chemiczna

5% roztwór

Na

3

PO

4

(fosforan sodu)

rozpuszczalniki i związki organiczne takie jak:

trójchloroetylen, chloroform,

trójchloroetan i toluen

dwufenyle polichlorowane i polibromowane
oleje natłuszczone i inne odpady nie skażone pestycydami

1% roztwór

HCl

(kwas solny)

nieorganiczne zasady (wodorotlenki)
alkaliczne i żrące odpady

wodne roztwory detergentu

(najlepiej domowego użytku takie jak: mydła, płyny, proszki do prania,

możemy także wykorzystać roztwór środka pianotwórczego)

materiały radioaktywne

Roztwory neutralizujące:

W celu neutralizacji możemy również
zastosować następujące związki chemiczne:

podchloryn sodu

stosuje się go do neutralizacji cyjanków (organicznych i

nieorganicznych)

kwaśny węglan sodu

stosuje się do neutralizacji kwasów

żel krzemowy

neutralizator czteroetylku ołowiu

(UWAGA!!! niszczy

odzież gumową).

tiosiarczan sodu (antychlor)

neutralizuje chlor i fluor

wapno gaszone

neutralizator kwasu fluorowodorowego, siarkowego, dwutlenku siarki i

siarczanu dwumetylu

siarczan sodu

neutralizuje związki baru.

Neutralizacja
chemiczna

Przykłady neutralizacji

Karta charakterystyki

„Tesol- A”

- alkaliczny preparat myjąco-

dezynfekujący zawierający aktywny chlor
„ Rozlany preparat

absorbować

odpowiednim

środkiem wiążącym

ciecze

, takim jak

piasek, ziemia okrzemkowa, trociny.

Niewielkie ilości

preparatu można

neutralizować

wodnym roztworem kwaśnego

węglanu lub tiosiarczanu sodu

. Zebrany preparat utylizować zgodnie

z przepisami wymienionymi w p.13.1.”

Karta charakterystyk: : kwas solny dla przemysłu spożywczego, kwas

solny techniczny
„ Zapobiec rozprzestrzenianiu się lub dostaniu do kanalizacji, rowów, rzek;
nie dopuścić do kontaktu kwasu z metalami;

unikać bezpośredniego

kontaktu z uwalniającą się substancją

;

rozlewy przysypać

materiałem chłonnym (piasek, ziemia, zmielony wapień), zebrać do
zamykanego kwasoodpornego pojemnika, przekazać do likwidacji

.

Można neutralizować alkaliami (np.

weglan sodowy, mleko

wapienne

). Zanieczyszconą powierzchnie spłukać dokładnie wodą.”

Przykłady neutralizacji



Karta charakterystyk

„DUNA CLEAN A 01” -

Środek

detergujący i usuwający stałe osady do automatycznego kondycjonowania

filców w przemyśle papierniczym. Zawierający

kwas siarkowy

(VI)

45-55%



„Doprowadzić do neutralnego pH

(zobojętnić np.

węglanem

wapnia lub wapnem gaszonym

)

i

zebrać materiałami

wchłaniającymi ciecze (np.

piasek, ziemia, uniwersalne

substancje wiążące, krzemionka, trociny,

itp.).

Uwaga: W

przypadku neutralizacji dużych ilości produktu niebezpieczeństwo
wydzielenia

się

ciepła,

reakcja

zobojętniania

jest

egzotermiczna

. Zebrany materiał potraktować jak odpady i dalej

postępować wg p. 13. Oczyścić skażone miejsce.”



ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 13

listopada 2007 r. w sprawie karty charakterystyki (Dz. U. z
2007 r., Nr 215, poz. 1588)

LITERATURA



www.abc.com.pl/problem/środowisko



www.ekofutura.com.pl/karty_charakterystyki

 Rozporządzenie (WE) 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie rejestracji, oceny,
udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie
chemikaliów (REACH),



www.ichp.pl



http://reach.gov.pl/kchreach