Na podstawie artykułu z „Wiadomości Parazytologiczne” 2008, 54(3),
205-211.

PLAGA TRAPIĄCA
LUDZKOŚĆ OD ZARANIA
DZIEJÓW!!!

Pasożyty z rodzaju
Plasmodium
-> czynnik etiologiczny
malarii



Jest ograniczone do obszarów leżących

między letnimi izotermami 16-20° na

Północy, a izotermą 20° na Południu.



Rejony górzyste- transmisja malarii

występuje do wys. 1500 m.



Tylko na wymienionych obszarach i

wysokościach panują warunki

temperaturowe umożliwiające rozwój

komarów malarycznych oraz

dojrzewanie form sporogonicznych

pasożyta w organizmie owada.*

*

Nulla regula sine exceptione.

☺



IV wiek p.n.e. – Hipokrates
wyodrębnia malarię jako
jednostkę chorobową.



Poznano hamujące oddziaływanie
malarii na rozwój społeczności
zamieszkujących okolice
endemiczne na całym globie i
wpływ na przebieg istotnych
kampanii wojennych!



W ciągu minionego stulecia z powodu

malarii zmarło od 150 do 300 mln ludzi na

świecie!



W samej Afryce umiera z tego powodu ok. 1

mln dzieci rocznie!



Ofiarą malarii padł Aleksander Macedoński.



Epidemia malarii powstrzymała napaść

Hunów pod wodzą Atylli na pn. Rzym.



W czasach najnowszych, na froncie

macedońskim I wojny światowej

malaria unieruchomiła na 3 lata armie

francuskie, brytyjskie i niemieckie, a

hospitalizacji wymagało aż 80% składu

osobowego walczących wojsk!



1955r. postanowiono:



WYKORZENIĆ MALARIĘ NA ŚWIECIE,



UWOLNIĆ LUDZKOŚĆ OD TEJ
CHOROBY NA ZAWSZE I W
MOŻLIWIE NAJKRÓTSZYM CZASIE.



Użycie środków masowej
chemioterapii



Użycie środków owadobójczych,
głównie DDT.



10-15 lat od podjęcia programu
ogólnoświatowej walki z malarią
odnotowano wielkie sukcesy.



Malaria przestała występować
endemicznie na terenie Europy,
Stanów Zjednoczonych, Australii,
Chile, Tajwanu, większości wysp
Morza Karaibskiego i Mauritiusu,
dużych obszarach Indii, w Argentynie
i Wenezueli.



Ogromne obszary Afryki

Tropikalnej i wiele krajów Afryki
Północnej, Ameryki Środkowej i
Południowej, Azji Południowo-
Wschodniej, oraz większość wysp
Południowo-Zachodniego Pacyfiku
nadal zmagają się z tą
chorobą!



XIV wiek- pierwsze wzmianki o występowaniu

malarii i ziołach zalecanych w leczeniu

napadów „febry” (pamiętniki, listy i zielniki).



Od 1846 roku- wzmianki o zimnicy w

czasopismach lekarskich (zachorowania

nasilały się w paroletnich odstępach, tj. w

latach: 1846, 1852, 1873, 1898, 1920-23,

1946-49 ).



Sam czynnik etiologiczny malarii został

wykryty dopiero w 1880 roku więc do

niektórych danych trzeba podchodzić z

ostrożnością.



Dane z tego okresu są już
wiarygodne, ale zaniżone -> usterki
ówczesnego systemu rejestracyjnego.



Szczyt zachorowań
to rok 1921
-> 52 965 przypadków
(głównie z terenu
Polesia).



Kraj zrujnowany:



działaniami wojennymi,



przemarszem wojsk.



Napływ imigrantów
i uchodźców
(około 3 mln).



Przeważającą część stanowiła
łagodna trzeciaczka- powodowana
przez Plasmodium vivax,



Sporadyczne przypadki malarii
tropikalnej wywoływanej przez
P.falciparum
(u repatriantów i żołnierzy
powracających z frontu
bałkańskiego).



Poprawa ogólnej

infrastruktury i sytuacji

ekonomicznej kraju,



Ukierunkowana działalność,

tzw. Kolumny

przeciwmalaryczne:



Rejestracja przypadków



Leczenie chorych



Zwalczanie larw komarów w zbiornikach

wodnych (za pomocą zieleni paryskiej)



Ponowne pogorszenie sytuacji
malarycznej w Polsce.



Lata 1941-1943-> w samej
Warszawie 1000 wykrytych
przypadków rocznie!



Malaria szerzyła się wzdłuż koryta
Wisły i na terenach położonych na
wschód (zwłaszcza dorzecze Narwi
i Bugu).



Ogniska
malarii wzdłuż
Wisły w
regionach
tzw.
przyczółków
mostowych



Duża liczba przypadków w
województwach:



Kieleckim



Lubelskim



Olsztyńskim



Szczecińskim



Gdańskim*

*Zwłaszcza rejon Żuław- zostały zalane wodą

(wycofujące się wojska niemieckie zniszczyły
urządzenia wodne) ->plaga komarów na
tamtejszych terenach.



Największa liczba
zachorowań w
tym okresie- rok 1948 -> 9
941



Potem liczba przypadków
zaczęła się zmniejszać:



efektywne leczenie
wszystkich
wykrytych przypadków,



zwalczanie komarów przy
użyciu DDT (w
mniejszym stopniu).



Pierwszy rzut zachorowań przypadał
na okres między 19. a 28. tygodniem
roku (maj-lipiec)



Wywoływany gł. przez Plasmodium vivax
hibernans,



Długi okres inkubacji w organizmie zarażonej
osoby (8-13 miesięcy) -> wstrzykiwane
człowiekowi sporozoity przekształcają się w
formy drzemiące, tzw.

Hipnozoity



Zarażenia dokonywane były jeszcze w
poprzednim sezonie.



Drugi (niższy) szczyt między

38. a 40. tygodniem roku

(wrzesień-październik).



Powodowany przez szczep

plazmodiów

Plasmodium vivax vivax



Krótki okres inkubacji



Powód późnych nawrotów choroby

w okresie wiosennym następnego

sezonu epidemicznego *



Oba szczepy plazmodiów

powodowały łagodną

trzeciaczkę.

*

W roku 1952 (schyłkowy okres epidemii)

wystąpiło 70 zarejestrowanych w ognisku

warszawskim przypadków i aż 61,4%

stanowiły nawroty.



Następstwo sezonowej aktywności
komarów malarycznych (marzec-wrzesień).



Sezon epidemiczny jest krótszy, gdyż
ogranicza go

dolna granica rozwoju sporogonicznego p
lazmodium

(temp. 16°C-> 100 do 118 dni).



Wieloszczepowość plazmodiów
wywołujących epidemię w okresie
powojennym.



Transmisja

rodzimej malarii

w Polsce wygasła w

końcu lat 50.



W połowie lat 60.

Polska została

uznana przez ŚOZ

za kraj wolny od

malarii!



W roku 1975 za takie uznane zostało

terytorium całej Europy.



Pozostały jednak warunki umożliwiające

jej rozwój i przenoszenie, m.in. komary

malaryczne…



Anopheles
messae,



A. typicus,



A. bifurcatus,



A. atroparvus
(tam gdzie są
wody
słone).



Przetrwały warunki do
transmisji malarii,



Ochrona przed zawleczeniem
zarażonego przenosiciela choroby i
niekontrolowanym przyjazdem osób
chorych lub podejrzanych o
nosicielstwo,



Obowiązkowe zgłaszanie wykrytych
przypadków malarii.



W ostatnim dziesięcioleciu odnotowano 11-
38 przypadków malarii zawlekanej rocznie,



Nie notowano przypadków zarażeń wtórnych,
ani przypadków tzw. malarii lotniskowej,



Malaria nie stanowi w Polsce zagrożenia
epidemiologicznego, ale dla lekarzy
pierwszego kontaktu jest problemem
diagnostycznym- przez złe rozpoznanie
umiera w Polsce rocznie 1-3 osób co w
stosunku do zgłaszanych przypadków jest ok.
7-16 razy większym wskaźnikiem niż w
innych krajach Europy!



Globalne ocieplenie jako

skutek ludzkiej działalności

(nadmierna produkcja )

jest dość wątpliwe –

cykliczne fazy ociepleń i

ochłodzeń w przeszłości.



Koncepcja

rozprzestrzeniania się

chorób tropikalnych,

zwłaszcza malarii, na

obszary dotąd nie

endemiczne jest poddana

ostrej krytyce w kręgach

naukowych.

2

CO



Stopień endemizmu malarii na
danym terenie zależy od rozmiarów
transmisji pasożyta między populacją
komarów, a społecznością
zamieszkującą ten teren



Na wielkość transmisji wpływają nie
tylko warunki klimatyczne, ale i inne,
niezwykle istotne czynniki.

ZA



Ocieplenie klimatu-
wydłużenie sezonu
epidemicznego malarii
powodowanego przez
P.vivax



Swobodny rozwój w
środowisku człowieka
zarodźców zimnicy
tropikalnej powodowanej
przez P.falciparum.

PRZECIW



Europejskie gatunki komarów
malarycznych nie przyjmują
inwazji afrykańskich szczepów



Zawleczenie komarów
gatunków egzotycznych nie
jest tożsame z ich introdukcją
do rodzimego ekosystemu-
jest to warunek podjęcia przez
nie funkcji lokalnego wektora
malarii.



Szczepy Plasmodium
przystosowane do życia w
warunkach naszego kraju
zostały wyeliminowane z
obszaru Europy.



Cechą większości wydajnych

wektorów jest ich endofilność

(bytowanie w bliskim otoczeniu

człowieka i pobieranie krwi

nocą) -> standard

budownictwa mieszkaniowego

w Polsce nie faworyzuje tych

zwyczajów komarów.



Opieka zdrowotna- sieć

placówek zdrowotnych w

Polsce jest dziś dostatecznie

rozwinięta i powinna zapobiec

trwałemu zagnieżdżeniu się

hipotetycznej inwazji na

terenie kraju.

PODSUMOWUJĄ

PODSUMOWUJĄ

C…

C…

Powrót malarii do Europy, jako następstwo
ocieplenia klimatu, jest w Polsce mało
prawdopodobny.

Ponowne zagnieżdżenie się malarii będzie
możliwe jedynie w sytuacji chaosu,
dezorganizacji życia publicznego, pauperyzacji i
masowej migracji ludności towarzyszącej albo
działaniom wojennym, albo wielkim klęskom
żywiołowym.