MALARIA W …

POLSCE

Sytuacja

epidemiologiczna

malarii w Polsce-

dawniej, obecnie i

w przyszłości.

Na podstawie artykułu z „Wiadomości Parazytologiczne” 2008, 54(3),
205-211.

Trochę wiadomości o występowaniu malarii, tak

ogólnie…

MALARIA…

PLAGA TRAPIĄCA
LUDZKOŚĆ OD ZARANIA
DZIEJÓW!!!

Pasożyty z rodzaju
Plasmodium
-> czynnik etiologiczny
malarii

Obszary

malaryczne…

ETAPY ROZPRZESTRZENIANIA…

1. AFRYKA ZACHODNIA
I ŚRODKOWA

2.REJON MORZA
ŚRÓDZIEMNEGO

3.MEZOPOTAMIA

4.INDIE

5.AZJA POŁÓDNIOWO
-WSCHODNIA

6.KONTYNENT AMERYKAŃSKI

WYSTĘPOWANIE MALARII



Jest ograniczone do obszarów leżących
między letnimi izotermami 16-20° na
Północy, a izotermą 20° na Południu.



Rejony górzyste- transmisja malarii
występuje do wys. 1500 m.



Tylko na wymienionych obszarach i
wysokościach panują warunki
temperaturowe umożliwiające rozwój
komarów malarycznych oraz dojrzewanie
form sporogonicznych pasożyta w
organizmie owada.*

*

Nulla regula sine exceptione.

☺

Lekcja historii…



IV wiek p.n.e. – Hipokrates
wyodrębnia malarię jako
jednostkę chorobową.



Poznano hamujące
oddziaływanie
malarii na rozwój społeczności
zamieszkujących okolice
endemiczne na całym globie i
wpływ na przebieg istotnych
kampanii wojennych!



W ciągu minionego stulecia z powodu malarii
zmarło od 150 do 300 mln ludzi na świecie!



W samej Afryce umiera z tego powodu ok. 1 mln
dzieci rocznie!



Ofiarą malarii padł Aleksander Macedoński.



Epidemia malarii powstrzymała napaść Hunów
pod wodzą Atylli na pn. Rzym.



W czasach najnowszych, na froncie macedońskim
I wojny światowej malaria unieruchomiła na
3 lata armie francuskie, brytyjskie i niemieckie, a
hospitalizacji wymagało aż 80% składu
osobowego walczących wojsk!

Światowe Zgromadzenie

Zdrowia



1955r. postanowiono:



WYKORZENIĆ MALARIĘ NA ŚWIECIE,



UWOLNIĆ LUDZKOŚĆ OD TEJ
CHOROBY NA ZAWSZE I W
MOŻLIWIE NAJKRÓTSZYM CZASIE.

Program ŚOZ zwalczania

malarii:



Użycie środków masowej
chemioterapii



Użycie środków owadobójczych,
głównie DDT.

a po pewnym czasie…



10-15 lat od podjęcia programu

ogólnoświatowej walki z malarią
odnotowano wielkie sukcesy.



Malaria przestała występować

endemicznie na terenie Europy,
Stanów Zjednoczonych,
Australii, Chile, Tajwanu,
większości wysp Morza
Karaibskiego i Mauritiusu,
dużych obszarach Indii, w
Argentynie i Wenezueli.

niestety…



Ogromne obszary Afryki

Tropikalnej i wiele krajów Afryki
Północnej, Ameryki Środkowej i
Południowej, Azji Południowo-
Wschodniej, oraz większość wysp
Południowo-Zachodniego Pacyfiku
nadal zmagają się z tą
chorobą!

Czy temat malarii dotyczy również

naszego kraju?

ZIMNICA (polska nazwa na

malarię)



XIV wiek- pierwsze wzmianki o występowaniu
malarii i ziołach zalecanych w leczeniu
napadów „febry” (pamiętniki, listy i zielniki).



Od 1846 roku- wzmianki o zimnicy w
czasopismach lekarskich (zachorowania
nasilały się w paroletnich odstępach, tj. w
latach: 1846, 1852, 1873, 1898, 1920-23,
1946-49 ).



Sam czynnik etiologiczny malarii został wykryty
dopiero w 1880 roku więc do niektórych
danych trzeba podchodzić z ostrożnością.

I WOJNA ŚWIATOWA



Dane z tego okresu są już
wiarygodne, ale zaniżone -> usterki
ówczesnego systemu
rejestracyjnego.



Szczyt zachorowań
to rok 1921
-> 52 965 przypadków
(głównie z terenu
Polesia).

Przyczyny złej sytuacji
epidemiologicznej kraju:



Kraj zrujnowany:



działaniami wojennymi,



przemarszem wojsk.



Napływ imigrantów
i uchodźców
(około 3 mln).

Zachorowania w tym
czasie…



Przeważającą część stanowiła
łagodna trzeciaczka-
powodowana przez Plasmodium
vivax,



Sporadyczne przypadki malarii
tropikalnej wywoływanej przez
P.falciparum
(u repatriantów i żołnierzy
powracających z frontu
bałkańskiego).

Do roku 1938 liczbę zachorowań
ograniczono do 316 przypadków
rocznie!!! -

PRZYCZYNY-



Poprawa ogólnej
infrastruktury i sytuacji
ekonomicznej kraju,



Ukierunkowana działalność,
tzw. Kolumny
przeciwmalaryczne:



Rejestracja przypadków



Leczenie chorych



Zwalczanie larw komarów w zbiornikach
wodnych (za pomocą zieleni paryskiej)

II WOJNA ŚWIATOWA



Ponowne pogorszenie sytuacji
malarycznej w Polsce.



Lata 1941-1943-> w samej
Warszawie 1000 wykrytych
przypadków rocznie!



Malaria szerzyła się wzdłuż
koryta Wisły i na terenach
położonych na wschód
(zwłaszcza dorzecze Narwi i
Bugu).

Po zakończeniu działań wojennych…



Ogniska
malarii wzdłuż
Wisły w
regionach
tzw.
przyczółków
mostowych

SANDOMIERZ

MAGNUSZEW

RADZYMIN



Duża liczba przypadków w
województwach:



Kieleckim



Lubelskim



Olsztyńskim



Szczecińskim



Gdańskim*

*Zwłaszcza rejon Żuław- zostały zalane wodą

(wycofujące się wojska niemieckie zniszczyły
urządzenia wodne) ->plaga komarów na
tamtejszych terenach.



Największa liczba
zachorowań w
tym okresie- rok 1948 -> 9
941



Potem liczba przypadków
zaczęła się zmniejszać:



efektywne leczenie
wszystkich
wykrytych przypadków,



zwalczanie komarów przy
użyciu DDT (w
mniejszym stopniu).

Krzywa zachorowań miała charakter
dwugarbny…



Pierwszy rzut zachorowań przypadał
na okres między 19. a 28. tygodniem
roku (maj-lipiec)



Wywoływany gł. przez Plasmodium vivax
hibernans,



Długi okres inkubacji w organizmie zarażonej
osoby (8-13 miesięcy) -> wstrzykiwane
człowiekowi sporozoity przekształcają się w
formy drzemiące, tzw.

Hipnozoity



Zarażenia dokonywane były jeszcze w
poprzednim sezonie.



Drugi (niższy) szczyt między 38. a
40. tygodniem roku (wrzesień-
październik).



Powodowany przez szczep
plazmodiów
Plasmodium vivax vivax



Krótki okres inkubacji



Powód późnych nawrotów choroby
w okresie wiosennym następnego
sezonu epidemicznego *



Oba szczepy plazmodiów
powodowały łagodną
trzeciaczkę.

*

W roku 1952 (schyłkowy okres epidemii)
wystąpiło 70 zarejestrowanych w ognisku
warszawskim przypadków i aż 61,4% stanowiły
nawroty.

Dlaczego taki przebieg
krzywej?



Następstwo sezonowej aktywności
komarów malarycznych (marzec-
wrzesień).



Sezon epidemiczny jest krótszy, gdyż
ogranicza go

dolna granica rozwoju

sporogonicznego

plazmodium (temp.

16°C-> 100 do 118 dni).



Wieloszczepowość plazmodiów
wywołujących epidemię w okresie
powojennym.



Transmisja
rodzimej malarii
w Polsce wygasła w
końcu lat 50.



W połowie lat 60.
Polska została
uznana przez ŚOZ
za kraj wolny od
malarii!



W roku 1975 za takie uznane zostało
terytorium całej Europy.



Pozostały jednak warunki umożliwiające jej
rozwój i przenoszenie, m.in. komary
malaryczne…

Polska grupa komarów
malarycznych:



Anopheles
messae,



A. typicus,



A. bifurcatus,



A. atroparvus
(tam gdzie są
wody
słone).

Polska-
obszar podatny…



Przetrwały warunki do
transmisji malarii,



Ochrona przed zawleczeniem
zarażonego przenosiciela choroby i
niekontrolowanym przyjazdem osób
chorych lub podejrzanych o
nosicielstwo,



Obowiązkowe zgłaszanie wykrytych
przypadków malarii.

Jak to jest dzisiaj?



W ostatnim dziesięcioleciu odnotowano 11-
38 przypadków malarii zawlekanej rocznie,



Nie notowano przypadków zarażeń wtórnych,
ani przypadków tzw. malarii lotniskowej,



Malaria nie stanowi w Polsce zagrożenia
epidemiologicznego, ale dla lekarzy
pierwszego kontaktu jest problemem
diagnostycznym- przez złe rozpoznanie
umiera w Polsce rocznie 1-3 osób co w
stosunku do zgłaszanych przypadków jest ok.
7-16 razy większym wskaźnikiem niż w
innych krajach Europy!

Przyszłość- GLOBALNE OCIEPLENIE

-> rzeczywistość czy fikcja?



Globalne ocieplenie jako
skutek ludzkiej działalności
(nadmierna produkcja )
jest dość wątpliwe – cykliczne
fazy ociepleń i ochłodzeń w
przeszłości.



Koncepcja rozprzestrzeniania
się chorób tropikalnych,
zwłaszcza malarii, na obszary
dotąd nie endemiczne jest
poddana ostrej krytyce w
kręgach naukowych.

2

CO

Wskazówka do prognozy sytuacji
malarycznej w Polsce…



Stopień endemizmu malarii na
danym terenie zależy od rozmiarów
transmisji pasożyta między populacją
komarów, a społecznością
zamieszkującą ten teren



Na wielkość transmisji wpływają nie
tylko warunki klimatyczne, ale i inne,
niezwykle istotne czynniki.

PRZYSZŁOŚĆ-malaria w

Polsce?

ZA



Ocieplenie klimatu-
wydłużenie sezonu
epidemicznego malarii
powodowanego przez
P.vivax



Swobodny rozwój w
środowisku człowieka
zarodźców zimnicy
tropikalnej powodowanej
przez P.falciparum.

PRZECIW



Europejskie gatunki komarów
malarycznych nie przyjmują
inwazji afrykańskich szczepów



Zawleczenie komarów
gatunków egzotycznych nie
jest tożsame z ich introdukcją
do rodzimego ekosystemu-
jest to warunek podjęcia
przez nie funkcji lokalnego
wektora malarii.



Szczepy Plasmodium
przystosowane do życia w
warunkach naszego kraju
zostały wyeliminowane z
obszaru Europy.



Cechą większości wydajnych
wektorów jest ich endofilność
(bytowanie w bliskim otoczeniu
człowieka i pobieranie krwi
nocą) -> standard budownictwa
mieszkaniowego w Polsce nie
faworyzuje tych zwyczajów
komarów.



Opieka zdrowotna- sieć
placówek zdrowotnych w Polsce
jest dziś dostatecznie rozwinięta
i powinna zapobiec trwałemu
zagnieżdżeniu się hipotetycznej
inwazji na terenie kraju.

PODSUMOWUJĄ
C…

Powrót malarii do Europy, jako następstwo
ocieplenia klimatu, jest w Polsce mało
prawdopodobny.

Ponowne zagnieżdżenie się malarii będzie
możliwe jedynie w sytuacji chaosu,
dezorganizacji życia publicznego, pauperyzacji i
masowej migracji ludności towarzyszącej albo
działaniom wojennym, albo wielkim klęskom
żywiołowym.

KONIEC…

Prezentację przygotowały:

-Katarzyna Golicka

-Oksana Huk

WNM

KIERUNEK LEKARSKI

ROK I