HILDEGARD PEPLAU

Model relacji międzyludzkich w

pielęgniarstwie

Anna Idzik

Warszawa, 2009 r.

Hildegard Peplau

»

urodziła się 1 września 1909 roku w Reading, w Pensylwanii,

»

1931

dyplom Przyszpitalnej Szkoły Pielęgniarskiej w Pottstown

»

1943

stopień bakałarza Bennington College w Vermont, z psychologii

interpersonalnej,

»

1947

stopień magistra Teachers College Columbia University w Nowym

Jorku z pielęgniarstwa psychiatrycznego.

»

1953

doktorat z pedagogiki Teachers College Columbia University w

Nowym Jorku

»

praktyka pielęgniarska w okresie podyplomowym: pielęgniarstwo

szpitalne, prywatne i nadzór pielęgniarski.

»

po ukończeniu studiów - armia USA, Korpus Pielęgniarski w zakresie

pielęgniarstwa neuropsychiatrycznego.

»

1948

instruktorka pielęgniarek w Teachers College Columbia University

»

1960

nominacja profesorska Rugers State University w New Jersey,

założycielka i kierownik pierwszego programu pielęgniarstwa
psychiatrycznego.

»

1974

emerytura - pisała, publikowała, prowadziła wykłady i konsultacje,

zarówno w USA, jak i na arenie międzynarodowej.

Hildegard Peplau

»

DOTYCHCZAS funkcjonował model medyczny, z:

-

wiedzą medyczną jako podstawą kształcenia pielęgniarek

- pielęgniarką, jako pomocą lekarza w praktyce.

Model pielęgniarstwa H. Peplau

- podstawa rozwoju pielęgniarstwa jako

dyscypliny naukowej i edukacji

pielęgniarskiej dla celów praktyki.

Hildegard Peplau postulowała:

»

relacje pielęgniarka-pacjent jako terapeutyczne i

edukacyjne dla pacjenta,

»

sprzyjające dojrzewaniu i rozwojowi osobowości zarówno

pacjenta, jak i pielęgniarki.

Uważała że:

»

rozwój pielęgniarstwa wymaga naukowych wyjaśnieniach

relacji pielęgniarka-pacjent.

»

konieczne jest obserwacja, studia i analizy, uogólnienia oraz

gromadzenie wiedzy.

»

pielęgniarstwo ma możliwości identyfikowania i studiowania

specyfiki, problemów przed którymi stawiany jest człowiek.

Hildegard Peplau zakładała, że:

»

pielęgniarka powinna być profesjonalistką, podejmującą

głównie funkcję terapeutyczną.

»

rozwój funkcji terapeutycznej jest niezbędny w zapewnianiu

pomocy człowiekowi choremu w procesie przywracania zdrowia.

»

świadczenie pomocy wpływa na proces zdrowienia oraz

rozwijanie możliwości kontroli zachowań pacjenta.

»

pomoc pielęgniarki, umożliwia pacjentowi zrozumienie i

rozwiązywanie jego problemu oraz zachowań konstruktywnych.

»

pacjent w procesie zdrowienia poznaje sam siebie, uczy się

liczenia na innych i możliwość pomocy samemu sobie.

Hildegard Peplau zakładała, że:

»

konieczne jest skupianie uwagi pielęgniarki na rozumieniu

wszystkich czynników, jakie występują w problemie pacjenta.

»

Ludzie posiadają różnorodną percepcję oraz reakcje na

własne doświadczenia oraz to czego doświadczają.

»

zapewnianie pomocy człowiekowi polega na ułatwianiu mu

radzenia sobie z własnymi problemami.

»

pielęgniarka posiada wiedzę, sprawności, znajomości technik i

metody postępowania.

»

warunkiem efektywności świadczonej pomocy jest poziom

rozwoju osobowości pielęgniarki, świadomość percepcji i uczuć.

»

Konieczna jest akcentacja i szacunek każdego pacjenta,

dążenie do osiągania jego celów.

Hildegard Peplau zakładała, że:

Pielęgniarka powinna:

»

doskonalić umiejętności w ciągu życia zawodowego,

»

być także naukowcem.

»

podejmować zadania związane z identyfikowaniem i

rozwiązywaniem problemów pacjenta,

»

podejmować wysiłki intelektualne zmierzające do

wzbogacania wiedzy pielęgniarskiej.

Hildegard Peplau - relacja pielęgniarka-pacjent

„komunikowanie terapeutyczne służy wpływowi pielęgniarki na

odrzucanie przez pacjenta niewłaściwych dla jego zdrowia
wzorców myślenia i zachowania, a przyjmowanie wzorców

myślenia i zachowania dla zdrowia korzystnych”

Aby osiągnąć ten cel pielęgniarka musi:

»

być świadoma znaczenia komunikowania słownego i

pozasłownego.

»

rozwijać umiejętność jasnego i wspierającego komunikowania

z pacjentem,

»

umożliwiać pacjentowi realistyczne przyjmowanie

rzeczywistości oraz wzajemne porozumienie.

Hildegard Peplau - relacja pielęgniarka-pacjent

Fazy w relacji pielęgniarka- pacjent:

Właściwy przebieg tego procesu "niezbędny jest dla
twórczego, konstruktywnego i produktywnego życia
pacjenta".

orientacja

identyfikacja

eksploatacja

rozwiązanie

Hildegard Peplau - relacja pielęgniarka-pacjent - orientacja

Założenie:

Człowiek w sytuacjach zdrowotnych, odczuwa

potrzebę pomocy ze strony innych. Przeżywa coś niejasnego,
czego nie rozumie i z czym nie potrafi sobie poradzić.

Realizacja - pielęgniarka powinna:

1. Orientować się w tym, co jest dla chorego niezrozumiałe,
zaburza poczucie bezpieczeństwa, wymaga wyjaśnienia,
2. Rozwiązywać problem z pacjentem, ewentualnie z jego
rodziną.
3. Identyfikować co dla człowieka jest najważniejsze, od czego
pielęgniarka powinna zacząć.
4. Określić zakres i kolejność wyjaśnień, dla pacjenta.
5. Określić sposób wyjaśnienia, aby pacjent zrozumiał co
będzie najbardziej przydatne w rozwiązywaniu jego problemu.

Hildegard Peplau - relacja pielęgniarka-pacjent - orientacja

Założenie:

Proces orientacji pacjenta powinien budzić u niego

akceptację i zaufanie do pielęgniarki, uznanie jej autorytetu -
osoby, na której pomoc może liczyć.

Realizacja - pielęgniarka powinna:

6. bardzo uważnie słuchać, co pacjent mówi, o co pyta, jak
odpowiada na pytania
7. zachęcać do zadawania pytań.
8. zachęcać do wyrażania uczuć,
9. obserwować zachowania pacjenta.
10. dostrzegać przejawy przeżywanego lęku, stresu, apatii.
11. przejawiać optymizm
12. budzić nadzieję, że "wszystko będzie dobrze"
13. wpływać na odzyskiwanie siły, kształtowanie poczucia
niezależności

Hildegard Peplau - pielęgniarka-pacjent - identyfikacja

W fazie identyfikacji H. Peplau rozpoznała trzy rodzaje
zachowań pacjentów

1)

partycypowanie i współdziałanie;

2)

niezależność albo izolowanie się od pielęgniarki;

3)

bezradność i pełna zależność.

Wskazanie

- akceptacja zróżnicowanych zachowań

pacjenta, eliminowanie przypisywania pielęgniarce roli kogoś

innego na podstawie wcześniejszych doświadczeń.

Hildegard Peplau - pielęgniarka-pacjent - identyfikacja

Szczególna rola obserwacji - cele:

1) pogłębianie wyjaśniania tego, co pacjent sądzi o
pielęgniarkach i czego oczekuje od nich i od pielęgniarstwa;

2) pogłębianie wyjaśniania tego, co pielęgniarka sądzi o
sprawności pacjenta w radzeniu sobie z własnymi
problemami.

Warunek poprawnej relacji terapeutycznej:

Szacunek pielęgniarki dla pacjenta i pacjenta dla pielęgniarki.
Przyjmowanie różnicy zdań i wyrażanie różnych opinii.

Hildegard Peplau - pielęgniarka-pacjent - identyfikacja

Bezpośredni cel identyfikacji:

pacjent osiąga możliwość

obchodzenia się bez pomocy pielęgniarki w zaspokajaniu
swoich potrzeb oraz w dokonywaniu wyboru tych, na których
pomoc będzie liczył w przyszłości.

Środki do osiągnięcia celu:

wypieranie uczuć bezradności i

bezsilności, wspieranie uczuć spontaniczności, twórczości i
produktywności.

Rozwiązywanie problemów

: konstruktywne uczenie się,

zrozumienia tego, co ma największe znaczenie w danej
sytuacji, oraz samodzielne reagowanie. Konstruktywna
pomoc, ułatwiająca rozwój własny pacjenta.

Hildegard Peplau - pielęgniarka-pacjent - eksploracja

Bezpośredni cel:

Pacjent osiąga zdolność:

»

korzystania z pomocy opieki zdrowotnej

»

kontrolowania sytuacji.

»

pogłębiania wiedzy przez zadawanie pytań, korzystanie z

broszur, informatorów, pamfletów.

»

stawiania rozmaitych żądań

»

stwarzać nowe sytuacje problemowe

Zadania pielęgniarki:

»

przeprowadzanie rozmów i wywiadów wyjaśniających

»

unikanie oceniania pacjenta.

»

wykazywanie starań o utrzymywanie relacji akceptacji,

zainteresowania, zaufania, ciepła.

Hildegard Peplau - pielęgniarka-pacjent - eksploracja

Zmiany po stronie pacjentów:

»

większe zainteresowanie rozszerzaniem samoopieki,

samodzielne podejmowanie inicjatywy i aktywności,

»

zwiększenie poczucia odpowiedzialności za własne

zachowania

»

określanie nowych celów, powracanie do poprzednich

zadań,

ale również:

Mogą wystąpić zmiany zachowań na gorsze np. gdy pogorszy
się stan zdrowia. W tych sytuacjach istotne znaczenie ma
zapewnianie przez pielęgniarkę koniecznego wsparcia.

Hildegard Peplau - pielęgniarka-pacjent - rozwiązanie

Pacjent:

»

ma zaspokojone potrzeby związane z problemami

zdrowotnymi,

»

formułuje swoje nowe cele

»

kończy czas zależności i powiązań z pielęgniarką

»

przygotowuje się psychicznie do powrotu do domu

Pełna integracja psychiczna - zalecenie:

branie pod uwagę i

rozumienie różnorodności przebiegu procesów psychicznych,
związanych z przechodzeniem do w pełni samodzielnego
podejmowania zadań przez pacjenta.

Pełne rozwiązanie

- obie strony osiągają psychiczne poczucie,

że wszystko jest w porządku, i że dzięki temu uzyskały także
wyższy poziom dojrzałości.

Role w pielęgniarstwie

obcego

źródła informacji

nauczyciela

przywódcy

zastępcy

konsultanta

Role w pielęgniarstwie

Obcym jest ten, kogo nie znamy, o kim nie wiemy, co
mamy z nim wspólnego, a także gdy nie wiemy, czego
możemy od niego oczekiwać.

Zalecenia:

»

akceptowanie pacjenta takim, jaki jest i wyraźne tego

okazywanie;

»

traktowanie pacjenta jako silnego emocjonalnie, aż do

czasu gdy ewentualnie okaże się, że tak nie jest.

Rola obcego

Role w pielęgniarstwie

Zalecenia:

»

przywitanie pacjenta dostosowane do sytuacji

»

zmiana stereotypu „pielęgniarka-pomoc lekarza”

»

prezentacja siebie jako profesjonalistki

»

jednoznaczny, właściwy dobór słów i zachowań

»

przełamywanie oporu niechęci, a nawet agresji

»

wywołanie uczuć pozytywnych

»

podejmowanie konstruktywnej rozmowy

»

wykazywanie zainteresowania, gotowość do

uczestniczenia w rozmowie

Rola obcego

Role w pielęgniarstwie

Cel -

Przekazywanie informacji nt. leczenia, interpretacji

planu leczenia, wykonawstwa różnych technik i procedur.

Wskazówka:

»

nie zawsze najkorzystniejsze dla pacjenta jest

udzielanie gotowych odpowiedzi lub uzyskiwanie pełnej
porady

»

nie ograniczać konstruktywnego uczenia się

»

rozróżniać sytuacje, potrzeby krótkiej i jasnej

odpowiedzi od wymagających dłuższej rozmowy,
pobudzenia do przemyśleń.

źródło informacji

Role w pielęgniarstwie

Cel:

zapewnianie pomocy w konstruktywnym uczeniu się.

Zwracać uwagę na:

»

wcześniejszą wiedzę i zainteresowania pacjenta

»

dobór zakresu przekazywanej wiedzy medycznej

»

zrozumienie przekazywanych treści

»

stosowanie metody rozwiązywania problemów

»

przygotowanie pacjenta do radzenia sobie w innych

sytuacjach problemowych

»

realizację innych ról.

Rola nauczyciela

Role w pielęgniarstwie

Zalecenie:

»

przywództwo demokratyczne

»

partycypowania uczestników w ustalaniu celów, jak w

planowaniu działań

»

pacjent jako aktywnym uczestnik leczenia i wszelkich

problemów z tym związanych, które mogą wystąpić w

przyszłości

»

szacunek dla godności i wartości każdego człowieka

»

warunki do konstruktywnego uczenia się

Rola przywódcy

Role w pielęgniarstwie

Destruktywne wyobrażenia

(pacjent przyjmuje pielęgniarkę jako

kogoś, kogo mu ona przypomina)

Efekt:

»

utrudnianie kształtowania relacji terapeutycznej

»

pacjent odrzuca pielęgniarkę jako kogoś, kto może mu

pomóc

Zalecenie:

»

uświadamianie, że pielęgniarka jest kimś innym

»

okazywanie pacjentowi akceptacji, ciepła

»

nie używanie zwrotów, jak np. mama, siostra, dziecko itp.

»

rozpoznawanie potrzeb i zapewnienie pomocy, jakiej

pacjent potrzebuje.

zastępcy

Role w pielęgniarstwie

Cel-

ułatwienie pacjentowi przeżywania doświadczeń

związanych ze zdrowiem, dokonywania samonaprawy i
kształtowania świadomości.

Zadanie pielęgniarki:

»

określenie problemu pacjenta

»

osiąganie rozwiązania

»

aktywizacja pacjenta w procesie leczenia

»

uczenie pacjenta na własnych doświadczeniach

»

zapewnianie pacjentowi pomocy w rozumieniu

»

uświadamianie własnych uczuć i w relacjach z innymi

ludźmi

»

uświadamianie pacjentowi, co korzystne, a co nie dla

jego zdrowia

»

osiąganie poczucia satysfakcji przez pacjenta.

Rola konsultanta

Nadrzędne pojęcia
pielęgniarstwa w
modelu H. Peplau

ŚRODOWISKO

PIELĘGNIA-

RSTWO

ZDROWIE

OSOBA