1

Teoria Hildegard Peplau

Fazy relacji pielęgniarka-pacjent

• orientacji

• identyfikacji

• eksploatacji

• zakończenia

Role pielęgniarki w relacji

z pacjentem

• źródło informacji

• nauczyciel

• doradca (konsultant)

• lider

• ekspert

• osoba zastępująca inne znaczące osoby (surogat)

Człowiek

• organizm, który dąży do zmniejszenia napięcia

wyzwolonego przez potrzeby

• rozwijający się system (poprzez interakcje z

innymi ludźmi i dzięki własnym możliwościom
dokonywania zmian)

Zdrowie

• symbol „ruchu naprzód”

• synonim rozwoju osobowości, oznacza twórcze,

produktywne życie zarówno osobiste, jak i
społeczne

• umiejętności interpersonalne i optymalny

poziom lęku

Środowisko

• procesy psychiczne człowieka

• środowisko terapeutyczne

– ustrukturalizowane (sprzęt, regulaminy, metody

leczenia)

– nieustrukturalizowane (relacje międzyludzkie)

2

Teoria H. Peplau a proces pielęgnowania

Proces pielęgnowania

Gromadzenie danych

Diagnoza pielęgniarska

Plan opieki

Realizacja planu

Ocena

Fazy relacji

Orientacja (wstępne określenie

potrzeb pacjenta)

Orientacja/identyfikacja (pacjent

klaryfikuje potrzebę)

Identyfikacja (celów, osób

pomagających, metod

pomagania)

Wykorzystywanie dostępnych

źródeł pomocy (eksploatacja)

Zakończenie

Teoria Callisty Roy

Osoba/człowiek

Holistyczny system adaptacyjny

System - całość, składająca się z części

pozostających ze sobą we wzajemnych
relacjach; stanowi więcej niż tylko sumę tych
części

Osoba/człowiek

„

Istota biopsychospołeczna , która pozostaje w

ciągłej interakcji ze środowiskiem”

(Roy, 1976)

„Holistyczny system adaptacyjny wyposażony w
podsystem regulacyjny i poznawczy dla
osiągnięcia adaptacji w czterech zakresach:
funkcji fizjologicznych, koncepcji siebie,
pełnionych ról oraz współzależności”

(Roy, 1984)

System adaptacyjny

“wejście”, bodźce

mechanizmy

kontrolne

sprzężenie zwrotne

“wyjście”, zachowania

Adaptacja

1. Proces

• podejmowanie działań w celu osiągnięcia integracji

• przebiega od zadziałania bodźca, poprzez

uruchomienie mechanizmów obronnych do
określonych reakcji (zachowań)

• Jest pozytywny i twórczy, prowadzi do rozwoju

człowieka

2. Stan

• rezultat procesu adaptacji

• stan dynamicznej równowagi ze środowiskiem,

integracji

3

Wskaźniki prawidłowej adaptacji

Wymiary:
• fizjologiczny

• koncepcji siebie

• pełnionych ról

• współzależności

Wymiar fizjologiczny

1. Utlenowanie
• prawidłowa wentylacja
• prawidłowa wymiana gazowa
• prawidłowy transport gazów
• prawidłowe mechanizmy kompensacyjne

2. Odżywianie
• prawidłowy proces trawienia
• prawidłowy stan odżywienia zgodnie z

zapotrzebowaniem

• wyrównany stan metaboliczny i stan odżywienia w

sytuacji zmienionego zapotrzebowania

Wymiar fizjologiczny

3. Wydalanie
• prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego

• prawidłowe wydalanie stolca

• prawidłowe procesy produkcji moczu

• prawidłowe wydalanie moczu

• efektywne mechanizmy kompensacyjne w sytuacji

zaburzeń w wydalaniu

Wymiar fizjologiczny

4. Aktywność i wypoczynek
• integracja w zakresie poruszania się

• adekwatne uruchamianie mechanizmów

kompensacyjnych w sytuacji braku aktywności

• efektywne wzorce aktywności i wypoczynku

• prawidłowy sen

• efektywne dostosowywanie środowiska do zmienionych

warunków snu

Wymiar fizjologiczny

5. Ochrona
• zachowanie ciągłości skóry

• efektywne mechanizmy immunologiczne

• prawidłowe procesy związane z gojeniem się

• odpowiednia ochrona w przypadku zmian ciągłości

skóry lub stanu immunologicznego

Wymiar fizjologiczny

6. Narządy zmysłów
• efektywne procesy pobudzenia

• integracja bodźców sensorycznych i informacji

• prawidłowa percepcja, np. interpretacja bodźca

• efektywne mechanizmy obronne w przypadku

zaburzeń ze strony narządów zmysłów

4

Wymiar fizjologiczny

7. Płyny i elektrolity
• zachowana równowaga wodno-elektrolitowa
• równowaga kwasowo-zasadowa
• efektywny system buforów

8. Funkcje neurologiczne
• prawidłowe procesy pobudzania, pamięć, uwaga,

myślenie, percepcja, język, planowanie, reakcje

motoryczne

• zintegrowane myślenie i uczucia
• elastyczność i funkcjonalna sprawność w przypadku

starzenia się, zaburzeń ze strony układu nerwowego

Wymiar fizjologiczny

9. Funkcje endokrynologiczne
• efektywna regulacje hormonalna procesów

zachodzących w organizmie, funkcji rozrodczych

• prawidłowe funkcjonowanie ujemnego sprzężenia

zwrotnego

• prawidłowe cykliczne wydzielanie hormonów

• efektywne mechanizmy rdzenia sobie ze stresem

Koncepcja siebie

1. „Ja fizyczne”
• pozytywne postrzeganie swojego ciała

• prawidłowe funkcjonowanie seksualne

• integracja rozwoju fizycznego i psychicznego

• prawidłowe mechanizmy kompensacyjne w przypadku

zmian fizycznych

• efektywne sposoby radzenia sobie ze stratą

• radzenie sobie ze śmiercią i umieraniem

Koncepcja siebie

2. „Ja osobowe”
• integracja „ja realnego” i „ja idealnego”

• efektywny rozwój moralno-etyczno-duchowy

• szacunek do siebie

• efektywne mechanizmy obronne w sytaucji obawy o

siebie

Pełnienie ról społecznych

• efektywne wypełnianie ról

• integracja zachowań instrumentalnych i ekspresyjnych

związanych z pełnieniem roli

• integracja ról pierwotnych, wtórnych i trzeciorzędnych

• efektywne procesy radzenia sobie w sytuacjach zmiany

roli

Współzależności

• wyrównany stan emocjonalny

• prawidłowy sposób wychowania i wychowywania

innych

• adekwatne zachowania w samotności i w relacjach z

innymi

• efektywne mechanizmy radzenia sobie z samotnością i

izolacją

5

Środowisko

„

Wszystkie warunki, okoliczności i oddziaływania

zewnętrzne, które wpływają na rozwój i
zachowania jednostki”

(Andrews & Roy, 1991)

Zdrowie

„Stan i proces bycia i stawania się osobą

zintegrowaną”

(Roy, 1981)

Integracja oznacza osiągnięcie stanu adaptacji,

która jest wynikiem procesu adaptacyjnego.

Pielęgniarstwo

Głównym celem pielęgnowania jest promowanie

pełnej adaptacji człowieka do środowiska.

Pielęgniarstwo

• Dyscyplina naukowa - powinna opisywać i

wyjaśniać procesy życiowe człowieka (myślenie,
wartościowanie, relacje z innymi, odczuwanie)

• Dyscyplina praktyczna - rozpoznanie

efektywnych i nieefektywnych reakcji
człowieka i podejmowanie interwencji, których
celem jest pomoc w adaptacji

Model adaptacyjny a proces

pielęgnowania

1. Zbieranie danych (subiektywnych i obiektywnych)

o reakcjach człowieka

2. Gromadzenie danych o działających bodźcach

(wewnętrznych i zewnętrznych), rozpoznanie
nieefektywnych reakcji na bodźce

3. Ustalenie diagnozy pielęgniarskiej
•

rozpoznanie poziomu adaptacji

•

diagnoza może być formułowana jako rodzaj
działających bodźców lub nieefektywnej reakcji na
bodźce

Model adaptacyjny a proces

pielęgnowania

4. Ustalenie celów- określenie pożądanych zachowań,

które pomogą człowiekowi w osiągnięciu stanu

adaptacji

5. Interwencje pielęgniarskie – odpowiednie

oddziaływanie na bodźce (ich eliminowanie,

minimalizowanie ich działania, utrzymanie lub

zmiana)

6. Ocena końcowa – porównanie osiągniętych zachowań

z założonym wcześniej poziomem adaptacji i

ewentualna modyfikacja wcześniejszych etapów

procesu pielęgnowania