1

Elastyczność
popytu
i podaży

WYKŁAD 4

2



Wrażliwość popytu i podaży na
zmiany ceny towaru, cen substytutów
i dóbr komplementarnych oraz
dochodów nabywców jest wyrażana
liczbowo za pomocą
współczynników elastyczności.



Znajomość elastyczności popytu jest
kluczowym elementem przy
określaniu polityki cenowej każdej
marki produktu.

Współczynniki elastyczności

3

Prosta elastyczność cenowa



Elastyczność cenowa jest to współczynnik

określający, jak zmiana ceny produktu wpłynie na

zmianę sprzedaży.



Prosta cenowa elastyczność popytu (ang. price

elasticity of demand - EPD) na dobro opisuje

wrażliwość popytu na dobro na zmiany jego ceny.



EDP to stosunek względnej zmiany

zapotrzebowania (ΔQ1/Q1 do, bardzo małej,

względnej zmiany ceny danego dobra (ΔP/P)

P

P

Q

Q

E

PD

/

/

1

1







ceny

zmiana

wania

zapotrzebo

zmiana

E

PD

_

%

_

%



lub

4

Przykład elastyczności
cenowej



Współczynnik elastyczności cenowej
popytu jest zwykle ujemny.

5

Przypadki zaprzeczające
działaniu prawa popytu



Paradoks Veblena (efekt snoba) –

Polega ono na zwiększaniu

rozmiarów popytu na dobra

luksusowe wraz ze wzrostem ich

ceny. To zjawisko wynika z potrzeby

pokazania przez najbogatsze

jednostki swojego statusu

materialnego poprzez posiadanie

rzadkich dóbr luksusowych.

W przypadku paradoksu Veblena
wykres popytu będzie bardziej
przypominał wykres podaży.

6

Paradoks Giffena



Niektóre relatywnie tanie dobra

podstawowe, zwłaszcza najtańsze rodzaje

żywności mają dodatnią elastyczność

cenową popytu, tzn. popyt na nie

wzrasta pomimo (i na skutek) wzrostu ich

ceny.



Dzieje się tak dlatego, że zmniejszone

realne dochody ubogich warstw ludności

powodują zmniejszenie spożycia lepszych

gatunków żywności i kompensowanie tego

ubytku zwiększoną konsumpcją niższych

gatunków (tzw. dóbr Giffena).

7

Obliczanie współczynnika
elastyczności



Na przykład:

liczba

-2/3 w 5 wierszu

jest ilorazem

względnych zmian

popytu i ceny,

które są równe

odpowiednio 1/6 i

1/4. A zatem dla

wzrostu ceny z 4

do 5 współczynnik

EPD wynosi:



(-l/6)/(l/4)=2/3

.

8

Liniowa funkcja popytu



Analizując rynek dobra X, posługujemy się

przykładem liniowej funkcji popytu o wzorze

ogólnym Q

1

= a*P+b,



gdzie Q

1

to zapotrzebowanie;



P - cena;



a - stały współczynnik kierunkowy linii

popytu, który mierzy jej nachylenie;



b - współczynnik wskazujący, w jakiej

odległości od początku układu współrzędnych

linia popytu przetnie oś poziomą

9



im wyższa jest cena, P, tym większa jest

wartość bezwzględna współczynnika E

PD



wielkość i kierunek zmiany ceny, ΔP, nie

wpływają na elastyczność E

PD

. (Uwaga: To

ustalenie dotyczy tylko liniowych funkcji

popytu).



jeśli cena, P, dąży do zera, współczynnik

elastyczności, E

PD

, także dąży do zera.



Po czwarte, gdy zapotrzebowanie, Q

1

się

zmniejsza, zmierzając do zera, E

PD

spada

do

-∞

.

10

Cena a wielkość utargu



Utarg całkowity (TR, ang. total revenue) to

cena P razy sprzedana ilość Q



Zmiana ceny o ΔP powoduje zmianę ilości o

ΔQ.



Zatem warunkiem wzrostu utargu przy

wzroście ceny jest EPD > - 1, a przy spadku

ceny

EPD < - 1.



Wartość EPD= -1 jest wartością graniczną.

Kiedy cena, rosnąc osiąga poziom P=b/(-2*a),

utarg osiąga maksimum. Dalsze podwyżki

ceny prowadzą do jego spadku.

11

12

Od czego zależy wrażliwość
popytu na zmiany ceny



Poziom ceny



Przy niskiej cenie określona zmiana, np. podwyżka

ceny o 5%, powoduje na ogół słabszą reakcję

nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej

cenie.



Wysokość dochodu



Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny,

zwłaszcza dóbr droższych.



Dostępność substytutów



Dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość

nabywców na podwyżkę ceny danego dobra.



Gusty nabywców



Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr

zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny.

13



Rodzaj dobra



Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny

na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe.



Szerokość zdefiniowania kategorii dobra



Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na

konkretny gatunek owoców,



Długość okresu pomiaru



W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą

zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim

(możliwość pełniejszego dostosowania się

nabywców do zmienionej ceny - np. przez

wykorzystanie substytutów).



Czynnik psychologiczny - końcówki ceny



Np. podwyżka ceny z 3,49 zł na 3,99 zł będzie

mniej zauważalna i niż podwyżka z 3,50 zł na 4 zł.

Od czego zależy wrażliwość
popytu na zmiany ceny (2)

14

Mieszana elastyczność cenowa
popytu



Współczynnik mieszanej
elastyczności cenowej popytu (ang.
cross price elasticity ofdemand) Eij
to stosunek względnej zmiany
popytu na dobro „i” do małej
względnej zmiany ceny innego
dobra „j”

j

j

i

i

ij

P

P

Q

Q

E

/

/







15



Poziom tego współczynnika zależy,
od charakteru i siły związku obu
dóbr.



Elastyczność mieszana popytu jest
na ogół dodatnia w przypadku dóbr
substytucyjnych, a ujemna w
przypadku dóbr komplementarnych.

16

Przykład



Epd= 0

popyt sztywny - elastyczność zerowa



Epd>-1 Epd<1 popyt nieelastyczny - elastyczność niska Epd(-1;0) Epd 

(0;1)



Epd=-1 Epd=1 popyt jednostkowy (proporcjonalny)



Epd<-1 Epd>1 popyt elastyczny - elastyczność wysoka Epd(-∞;-1) Epd 

(1;)



Epd=- Epd= popyt doskonale elastyczny elastyczność nieskończenie

wielka

17

Dochodowa elastyczność
popytu



Współczynnik dochodowej elastyczności
popytu (ang. income elasticity of
demand) (E

ID

) jest to stosunek względnej

zmiany zapotrzebowania na dobro do
małej względnej zmiany dochodu
nabywców.

I

I

Q

Q

E

ID

/

/

1

1







Poziom tego współczynnika zależy przede
wszystkim od dostępności substytutów i dóbr
komplementarnych,
a także od zróżnicowania ich jakości.

18

19



Popyt o wysokiej elastyczności
wyraża krzywa o małym nachyleniu
(płaska).



Popyt nieelastyczny wyraża krzywa
o dużym nachyleniu (stroma).

Elastyczność a nachylenie
krzywej popytu

20

Elastyczność cenowa
podaży



Współczynnik elastyczności cenowej podaży (ang.

price elasticity of supply) (E

PS

) dobra to stosunek

względnej zmiany jego ilości oferowanej na rynku

do małej względnej zmiany jego ceny.

P

P

Q

Q

E

PS

/

/

2

2







jest zwykle liczbą dodatnią. Duży wpływ na jego
wysokość ma technika produkcji.