Style

poznawcze

Szkoła Wyższa

Psychologii Społecznej

Katarzyna Figurska

Czym jest styl?



Sposób, w jaki określony proces, zachowanie czy sytuacja
przebiega



Odpowiada na pytanie „jak”?



Posiada względnie stałą charakterystykę, różnicującą ludzi
między sobą( styl poznawczy, styl radzenia sobie)



Odnosi się do względnie stałych różnic indywidualnych w
sposobie zachowania i funkcjonowania psychicznego



Charakteryzuje się dużym stopniem ogólności organizacji
kontroli uwagi, myśli, emocji i motywów tworząc powiązania
poznawcze, energetyczne, emocjonalne, tworząc krzyżujące
się zmienne (S. Messick)

Różnice między stylem a

strategią:

E. Grigorenko (2000)



Stopień świadomości: strategia-świadomy

wybór wśród alternatywnych decyzji, styl- bez

angażowania świadomości;



Stopień stałości: strategia-w odniesieniu do

zadań i kontekstu specyficznych sytuacji, styl-

stałość w określonych tendencjach;



Stopień adaptacji: strategia- mechanizmy

adaptacyjne, min. Błędu w podejmowaniu decyzji,

styl- adaptacyjne mechanizmy kontroli związku

między stanem a środowiskiem.

Styl- przedmiot inteligencji czy

osobowości?



„Style w pierwszym rzędzie związane są z
osobowością” ( J. Strelau, za: Edler i Parker,
1990);



„Style leżą na pograniczu osobowości i
inteligencji” ( J. Strelau, za: R. Sternberg,
1994)



„Styl nie dotyczy możliwości, poziomu, czy
efektywności funkcjonowania, wykonywania
zadań, stąd należeć może jedynie do przedmiotu
osobowości” ( J. Strelau, za: A. Matczak, 2000).

Styl poznawczy-co to takiego?



Odnosi się do różnic indywidualnych (sposób
spostrzegania, myślenia, rozwiązywania problemów,
odnoszenie się do innych);



Mają szeroki zasięg (dotyczą wszystkich zachowań
i procesów psychicznych- charakter holistyczny);



Charakteryzuje się spójnością czasową
(względnie stałe);



Jest dwubiegunowa (oba bieguny odgrywają
odmienną rolę adaptacyjną, nie podlegają
wartościowaniu).

Style poznawcze:



Zależność-niezależność od pola



Fragmentaryczność- całościowość



Szeroka ekskluzywność- wąska ekskluzywność



Zróżnicowanie pojęciowe w kategoriach : „podobieństwo-różnica”



Rozdzielenie- integrowanie



Wysoki poziom tolerancji- niski poziom tolerancji (dot.

Rozbieżności informacji)



Zaostrzenie- wygładzanie ( dot. Niwelowanie/ podkreślanie różnic

w nabywaniu informacji)



szeroki- wąski zakres napływu informacji



Refleksyjność- impulsywność



Sztywność- giętkość kontroli



Wewnętrzne- zewnętrzne umiejscowienie kontroli



Szybkie- wolne poczucie upływu czasu.

Zależność-niezależność od

pola

H. Witkin (1960)



Bad. pomiaru percepcji pionu w przestrzeni
przy zakłócających bodźcach wzrokowych.



Różnice indywidualne przy stosowanych
kryteriach oceny pionu:

a)

Osoby kierujące się sygnałami pochodzącymi z otoczenia
(zewnętrznymi),

b)

Osoby biorące pod uwagę sygnały pochodzące z
własnego organizmu (wewnętrzne).

Test Ukrytych Figur



Procedura badania: eksponowanie osobie badanej na krótki

czas pojedynczą figurę geometryczną, po czym pokazanie

figury bardziej złożonej, w którą wkąponowana jest figura

eksponowana poprzednio.



Zadanie: znalezienie ukrytej figury (bodziec-wzorzec),

zasadnicze różnice indywidualne:

Szybkie znalezienie figury- kryteria wewnętrzne, brak

rozwiązania zadania, lub dłuższy czas na jego rozwiązanie-

kryteria zewnętrzne.



Wniosek: wspólnym mianownikiem leżącym u podstaw różnic

indywidualnych w wykonywaniu zadań, jest to czy osoba

postrzega część pola jako różną od otaczającej całości pola, czy

jako ukrytą w polu.



Różnice międzypłciowe: kobiety-styl zależny od pola (kultury

zachodnie, wynik procesu socjalizacji)

Refleksyjność a impulsywność

J. Kagan ( 1966, 1970)



Wysunięcie wniosków z badań: poszczególne osoby

różnią się w sposobie rozwiązywania problemów.

Różnice te dotyczą szybkości reakcji, jak i liczby

popełnianych błędów;



Osoby impulsywne: odczuwanie lęku (napięcie

związane z zadaniem- ucieczka);



Osoby refleksyjne: reagowanie spokojne z

namysłem;

ale:



Różnice indywidualne w samoocenie są źródłem lęku

u osób impulsywnych, nie sytuacja niepewności.

Refleksyjność a impulsywność

c.d.



Impulsywność- tendencja do szybkiego

udzielenia odpowiedzi i popełnienia

licznych błędów.



Refleksyjność- tendencja do długiego

namyślania się i popełnienia niewielu

błedów.

Refleksyjność – impulsywność to tempo

poznawcze

Test Porównań Znanych

Kształtów



Badania Anny Matczak: szybkości reakcji idzie w
parze z wielkością błędów- im szybciej osoba
badana udziela odpowiedzi, tym więcej popełnia
błędów i odwrotnie;



Zmiany rozwojowe: wraz z wiekiem wzrasta
refleksyjność- dojrzewanie struktur poznawczych
(bad. E. Cairns i T. Cammock- od 10. roku życia
wzrasta refleksyjność);



Występowanie różnic indywidualnych.

Style myślenia:



Funkcje

: styl legislacyjny, wykonawczy, oceniający.



Formy

: styl monarchiczny, hierarchiczny, oligarchiczny,

anarchiczny



Poziomy

: styl lokalny i globalny



Zasięg

: styl wewnętrzny i zewnętrzny



Skłonność

: styl liberalny i konserwatywny

Stres

Radzenie sobie ze stresem

Lazarus:

transakcyjna teoria stresu

Relacja osoba-otoczenie

Endler i Parker

Interakcja między sytuacją

a stylem radzenia sobie:

•Skoncentrowanie na zadaniu

•Skoncentrowanie na emocjach

•Skoncentrowanie na unikaniu

S. Miller

•Poszukiwacze informacji

•Unikający informacji

Styl radzenia sobie w sytuacji

zagrożenia:



Lazarus i Folkman: zagrożenie i utrata



Wyodrębnienie 4 czynników (Carver) :

1.

Aktywne radzenie sobie;

2.

Wsparcie społeczne- koncentracja na emocjach;

3.

Unikanie;

4.

Akceptacja- pozytywne przewartościowanie.