Poz. 8

-Style poznawcze- pojęcie odnoszące się do stałych wymiarów psychiki, odpowiadające różnicom indywidualnym w spostrzeganiu, myśleniu i uczeniu się, w organizowaniu i przetwarzaniu informacji. Najczęściej wymieniane to (ZMIENNE STOSOWANE DO OPISU STYLOW POZNAWCZYCH):

zależność/niezależność od pola - wyodrębniona jako pierwsza przez Hermana Witkina określa zdeterminowanie spostrzegania przez pole percepcyjne. Osoby zależne od pola mają trudność z wyodrębnianiem z tła obiektów. Narzędziem do badania tego wymiaru jest Test Ukrytych Figur.

• fragmentaryczne/całościowe wyrażanie wielkości pola informacji

• inkluzywna/ekskluzywna konceptualizacja

• zróżnicowanie pojęciowe (zakres ekwiwalentności)

• integrowanie/rozdzielanie struktur pojęciowych

• tolerancja na nierealistyczne doświadczenia

• zaostrzanie/wygładzanie percepcji

• zakres skanningu uwagi

• refleksyjność/impulsywność

• sztywność/giętkość kontroli

• wewnętrzne/zewnętrzne umiejscowienie kontroli - wymiar związany ze społeczną percepcją

• styl orientacji w upływie czasu

MOŻLIWOŚCI POZNAWCZE

1.Przez możliwości poznawcze rozumiemy więc najwyższy rozwojowo sposób funkcjonowania jednostki. O efektywności funkcjonowania nie decyduje tylko poziom możliwości poznawczych, ale głównie giętkość w dostosowywaniu poziomu konkretnych działań do wymagań zadania i sytuacji.-WYMAGANIA ZADANIOWO-SYTUACYJNE

2.Innym ważnym czynnikiem są INDYWIDUALNE PREFERENCJE-czyli wśród wszystkich dostępnych jednostce sposobów funkcjonowania są takie którymi posługuje się częściej(e preferuje)

Zaczątkow stałych cech stylu poznawczego można się już doszukiwać u dzieci w wieku przedszkolnym, lub wcześniej.

NIEZALEZNOSC/ZALEŻNOŚĆ-sila tendencji jednostki do przelamywania zorganizowanego Pol percepcyjnego w celu wyodrębnienia zen określonych czesci. Przejawia się także w sytuacjach niezwiązanych z percepcją wzrokową, ale tez przez dotyk, słuch.

a.)Sposób zalezny od pola-percepcja jest określona przez całościową organizacje pola, a części są odczuwane jako stopione z całością.

b.)Sposób niezalezny od pola-części są doświadczane jako oddzielne od pola (przejawy: tendencje do analizowania, strukturalizowanie informacji, artykulacja obrazu ciała)

Osoby niezależne od pola uzyskują wyższe IQ niż Ci zależni od pola.

ZRÓŻNICOWANIE PSYCHOLOGICZNE- złożoność struktury systemu psychicznego,3 główne przejawy:

1.)Stopień oddzielenia ja od nie-ja-warunek przeciwstawienia się polu i oparciu percepcji na standardach wewnętrznych.

2.)Stopień oddzielenia od siebie funkcji psychicznych i ich hierarchicznej strukturalizacji.

3.)Stopień oddzielenia funkcji neurofizjologicznych

Znajomość każdego z kontekstów ,każdej zmiennej ułatwi dostrzeżenie jej związku z innymi.

Badania Gardnera - akcentuje role procesów poznawczych w realizacji autonomicznych funkcji ego-czyli dostosowywanie tej realizacji do wymagań otoczenia.

Zależności od warunków zewnętrznych włączają się różne regulatory poznawcze, które podlegają zróżnicowaniu indywidualnemu.Do ich opisu Gardnem użył 5 zmiennych:

1.)SELEKTYWNOŚĆ UWAGI-ujawniające się w sytuacjach zadaniowych, które wymagają koncentracji na określonych aspektach sytuacji, a pomijaniu innych. Przykład: rozpoznanie kolorów, jakimi jest napisany wyraz oznaczający kolor(wyraz czerwony napisany zielonym)

2.)EKSTENSYWNOŚĆ EKSPLORACJI-określają stopień równomierności rozłożenia uwagi na poszczególne części pola percepcyjnego. Ujawnia się w sytuacjach wolnych od konfliktu spostrzeżeniowego czy informacyjnego, w których zadanie nie określa na jakie elementy sytuacji należy zwrócić uwagę, a jakie pomijać.

3.)TOLERANCJA NIEREALISTYCZNYCH DOŚWIADCZEŃ-to gotowość do akceptowania i komunikowania tego rodzaju doświadczeń. Nierealistyczność polega na nieokreśloności bodźców, a o tolerancji świadczy łatwość udzielania odpowiedzi bez nadmiernej troski o ich rozsądność i bez tendencji do ich uzasadniania konkretnymi cechami bodźców. Tolerancje tą można traktować jako jeden z aspektów tzw. otwartości poznawczej.

4.)ZRÓŻNICOWANIE POZNAWCZE-dotyczy reagowania na różnice i podobieństwa między spostrzeganymi obiektami(Czy człowiek przywiązuje większą wagę do podobieństw czy do różnic).Wpływa on na wielkość, a zarazem liczbę grup ,w jakie człowiek łączy spostrzegane obiekty: ludzie akcentujący różnice tworzą więcej grup, Ci akcentujący podobieństwa, tworzą grupy większe i mniej liczebne. -pomiar: testy sortowania

5.)SZEROKOŚĆ KATEGORYZACJI-mierzona testem Pettigrewa. Wskażnikem szerokości kategoryzacji jest tendencja do włączania w zakres uprzednio przyswojonego pojęcia przypadków skrajnych, nietypowych .to w przeciwieństwie do zróżnicowania poznawczego proces spontanicznej właśnie kategoryzacji.

Gardnem nie wymienia tu ABSTRAKCYJNOŚCI.za abstrakcyjne Gardner uważa wszelkie grupowania oparte na posiadaniu przez połaczone obiekty wspólnych cech. Abstrakcyjność ujawnia się przy sortowaniu i nie koreluje ze zdolnościami do abstrakcyjnego myślenia ani IQ.

6.)UTOŻSAMIANIE/ROZRÓŻNIANIE-dotyczy tj. zróżnicowanie poznawcze pewnego aspektu różnic i podobieństw. Opisuje ona indywidualne właściwości procesu asymilacyjne integracji spostrzeżeń ze śladami pamięciowymi .Przy sukcesywnym odbiorze bodźców , zależności od spostrzeganego podobieństwa między bodźcem wcześniejszym a bodźcem odbieranym aktualnie, ten drugi traktowany jest jak pierwszy-efekt asymilacji, lub inny-efekt kontrastu.

KAGAN- zajmuje się przede wszystkim różnicami indywidualnymi w funkcjonowaniu poznawczym dzieci. Podstawową zmienną leżącą u podłoża wielu rożnic między osobniczych jest jego zdaniem refleksyjność-impulsywność.

1.)REFLEKSYJNOŚĆ-IMPULSYWNOŚĆ

Określa ona najogólniej rzecz biorąc stopień w jakim jednostka skłonna jest przy rozwiązaniu problemów poznawczych do zastanowienia się nad trafnością swoich hipotez.

Osoby refleksyjne-odraczają swoje odpowiedzi ,by rozważyć różne ,możliwe rozwiązania i wybrać najlepsze. Natomiast impulsywne skłonne są przyjmować za ostateczne pierwsze nasuwające się rozwiązanie.

Do pomiaru refleksyjności i impulsywności stosuje się testy percepcyjne.

Niektórzy widzą ścisły związek refleks.-impulsyw. ze sposobem zdobywania informacji:

biernej eksploracji i czynnym poszukiwaniu.

Pierwszy ma charakter spontaniczny, automatyczny, zwraca uwage na rzucające się w oczy cechy otoczenia, a drugi polega na systematycznym zbieraniu danych. Bierna eksploracja-impulsywność, a czynne poszukiwanie-refleksyjność. refleksyjne dokładnie obserwują bodżce.

2.)TENDENCJA DO DOKONYWANIA ANALIZY WZROKOWEJ SPOSTRZEGANYCH OBIEKTÓW-to to spontaniczna tendencja do analizy,przejawiana przez niektóre osoby nawet wówczas gdy sytuacja tego nie wymaga.Mimo braku nakazującej instrukcji .Tendencja ta przejawia się także przy sortowaniu-grupowanie przedmiotów ze względu na podobieństwo.

STYLE POZNAWCZE JAKO INDYWIDUALNE PREFERENCJE:
Style poznawcze w przeciwieństwie do zmiennych tradycyjnej psychologii ,łączą się z osobowością-o związku z tym świadczą .Style poznawcze nie są tożsame ze zdolnościami ,czyli możliwościami poznawczymi. Nie ma także związku stylu poznawczego z IQ.

Odmienność stylów poznawczych od zdolności , polega na tym, ze style są technikami zmierzającymi do celu , a nie określają -w przeciwieństwie do zdolności - kompetencji w zakresie jego osiągania, dotyczą „sposobów podchoodzenia do problemów poznawczych”, a nie stopnia efektywności ich rozwiązania.

W jaki sposób?(style) Jak dobrze?(zdolności)

Inną różnicą między zdolnościami a stylami, jest to, ze przy badaniu stylu zadania stawiane badanemu są niejednoznaczne(co pozwala na różne ich zrozumienie i wykonanie ),przeciwnie często podkreśla się dowolność sposobu rozwiązywania-SWOBODA WYBORU.

Zupełnie inaczej jest przy dokonywaniu pomiaru zdolności ,instrukcje są jednoznaczne dla wszystkich badanych, często podaje się przykładowe rozwiązania, które mają ukierunkowywać odpowiedzi. Pomiar zdolności oznacza znalezienie obiektywie najlepszego ,na jaki jednostkę stać sposobu funkcjonowania.

Style poznawcze mają charakter preferencyjny.-bo określają właśnie preferowane przez jednostkę sposoby funkcjonowania..

Posiadanie przez jednostke stylu poznawczego jest dość stałe, ale co nie oznacza, że posiadanie przez jednostkę określonego stylu poznawczego nie oznacza bynajmniej jej niezdolności do funkcjonowania w inny sposób. Jednostka ta może z łatwością stosować inne sposoby, gdy zostanie do tego skłoniona, ale w sytuacjach swobodnych woli wykorzystywać `swój sposób”

FUNKCJE POZNAWCZE - OPIS WYBRANYCH ZMIENNYCH

1.)Podstawowym procesem w zakresie funkcjonowania poznawczego, którego celem jest zdobywanie informacji o świecie jest KATEGORYZACJA-czyli włączanie elementów rzeczywistości ,z którymi styka się człowiek ,w ukształtowane na podstawie doświadczeń i odzwierciedlające je struktury wewnętrzne. Przyporządkowanie określonego obiektu do określonej kategorii oznacza jego identyfikacje, pociąga za sobą przypisanie mu określonych właściwości i wyznacza dalszy sposób reagowania na nie. Proces ten stanowi zarazem istotny składnik mechanizmu rozwoju poznawczego ,konfrontacja odbieranych elementów rzeczywistości z ich wewnętrznym reprezentacjami prowadzi do przekształcenia się i stopniowego rozwoju tych reprezentacji.

2.) ABSTAKCYJNOŚĆ- KONKRETNOŚĆ

Do opisu różnic indywidualnych stosuje się wiele wyrażnie ze sobą spokrewnionych zmiennych tj.:złożoność poznawcza, szerokość kategoryzacyjna czy ABSTRAKCYJNOŚĆ-KONKRETNOŚĆ- ktora stanowi jedną z podstawowych zmiennych.

Behawioralnym przejawem abstrakcyjności jest stopień uniezależnienia zachowania od aktualnej sytuacji i jego zdeterminowania przez zakodowane wewnątrz informacje.Innymi słowy, to ogólność kategorii, do których przyporządkowane są spostrzegane obiekty.

Podstawową różnicą między kategoriami abstrakcyjnymi a konkretnymi jest charakter relacji między składającymi się na nie elementami.

Kategorie ABSTRAKCYJNE-wchodzi w jej skład przynajmniej jeden pośredniczący element o charakterze nadrzędnym, z którymi pozostałe są powiązane ,nie będąc bezpośrednio połączone ze sobą nawzajem .Istotną cechą tego elementu nadrzędnego jest to, że nie ma żadnego odpowiednika wśród obiektów realnych..

Kategorie KONKRETNE-odznaczają się tym, że między ich elementami zachodzą relacje bezpośrednie,a elementy są odzwierciedleniem „receptorycznie danych stanów otoczenia”, czyli mają swoje realne ,materialne odpowiedniki.

Z uwagi na współistnienie struktur konkretnych i abstrakcyjnych ,pojęcie abstrakcyjności - konkretności nie może być zastosowane przy charakterystyce systemu poznawczego jako całości.

Dlatego interesować nas będzie abstr.-konkret. Jako cecha preferowanych kategorii poznawczych, a więc kategorii najczęściej stosowanych przez jednostkę w sytuacjach swobodnychtzn.sytuacjach nie zawierających określonych wymagań w tym zakresie.

3.)REFLEKSYJNOŚĆ-IMPULSYWNOŚĆ- jako cecha procesu kategoryzacji

Określa stopień, w jakim jednostka sklonna jest przy rozwiązaniu problemów poznawczych do zastanowienia się nad trafnością swoich hipotez.

Traktowana jako właściwość procesu kategoryzacji, refleks.-impulsyw. oznacza towarzyszący mu stopien rozwagi lub pochopności. Kategoryzacja refleksyjna wiąże się z uświadamianiem sobie przesz człowieka wielkości kategorii, jakie mogą być zastosowane. Polegają one na dokonywaniu szeregu kategoryzacji próbnych ,poprzedzających zakończenie tego procesu w jego ostatecznej postaci. Refleksyjność wiąże się z aktywnym, ukierunkowanym i kontrolowanym poszukiwaniem informacji, a impulsywność z biernym ich odbiorem

---