PODSTAWY FIZJOTERAPII
W CHIRURGII URAZOWEJ

„Chirurgia Kliniczna i operacyjna” pod red. M. Śliwińskiego, W. Rudowskiego PZWL
Warszawa 1983
 
„Rehabilitacja Medyczna” pod red. K. Milanowskiej, W. Degi Wyd. IV PZWL Wydawnictwo
Lekarskie Warszawa
 
„Kinezyterapia” K. Milanowska PZWL Wydawnictwo Lekarskie Warszawa 2003r.
 
„Kompendium rehabilitacji i fizjoterapii” R. Kinalski Urban i partner Wydawnictwo Medyczne,
Wrocław 2002r.
 
„Ortopedia i rehabilitacja” pod red. W. Degi t.I i t.II, t.III PZWL WARSZAWA 1983 Wyd.III
 
„Traumatologia Narządu Ruchu” pod red. D .Tylmann, A. Dziak, PZWL 1985r.
 
 

W wyniku urazu (często o działaniu b. znacznych sił mechanicznych) dochodzi do przerwania
ciągłości tkanek, czy to w zakresie głowy, tułowia czy tez kończyn górnych i dolnych.
Ich leczenie zawsze wymaga unieruchomienia, często liczonego w miesiącach.
Połączone jest to z wystąpieniem szeregu zmian wtórnych, prowadzonych w pierwszym
rzędzie do zwolnienia przepływu krwi (a nawet całkowitego zastoju). Z zanikiem tkanki
mięśniowej, zmianami w naczyniach prowadzącymi do ich zarastania i zaniku. Zmianami
degeneracyjnymi wtornymi do opisanych wyzej
Nie bez znaczenia są też wtórne zmiany w OUN.
Jeżeli unieruchomienie jest połączone z leżeniem, to zwłaszcza u osób starszych rozwija się
zapalenie płuc, często o piorunującym przebiegu.
W zakresie leczenia urazów układu kostnego wyznaczany następujący plan postępowania:
1.

    

ćwiczenia oddechowego,

2.

    

ćwiczenia ułożeniowe; unoszenie i opuszczanie leczonej kończyny w opatrunku gipsowym

( o ile wolne stawy na to pozwolą) zwykle 4-5 po 10-2- powtórzeń,
3.

    

tzw. czynne ćwiczenia tych części ciała, które nie są objęte unieruchomieniem, (stopniowo

rozwijane),
4.

    

ćwiczenia izometryczne,

5.

    

dalsze ćwiczenia usprawniające prowadzone po zdjęciu unieruchomienia.

 

KOŃCZYNA GÓRNA
Celem postępowania fizjoterapeutycznego jest uzyskanie jak największej sprawności
funkcjonalnej, (ale także i siły biorąc pod uwagę zawód),


       

złamanie szyjki kości ramiennej

Z uwagi na rodzaj i charakterystykę leczenia, leczenie usprawniającego należy rozpocząć
od ćwiczeń dłoni; z ćwiczeniami czynnymi w nadgarstku, śródręcza/palców
Stopniowe przejście do uruchomienia st. łokciowego.
Po uzyskaniu zrostu rozpoczyna się uruchamianie w st. barkowym:


      

od ćwiczeń biernych zgięcia i prostowania w pozycji leżącej (co stabilizuje łopatkę)



      

ćwiczenia przywodzenia i odwodzenia (z pełnym w zakresie całej kończyny górnej

ujęciem przez fizjoterapeutę → pełne odciążenie,


      

ruchy czynne w pozycji leżącej → siedzącej → stojącej,



      

ruchy roatcyjne → ruchy wahadłowe zginania i prostowania w pozycji leżącej na brzuchu

z kończyną poza leżanką,


      

dodatkowe ćwiczenia wspomagane zdrową kończyną lub w systemie bloczkowo-

ciężarkowym, czy też na taśmach (uwaga na kompensację z udziałem obręczy barkowej i
kręgosłupa, dlatego należy ograniczyć zakres ruchów na rzecz jakości w zakresie ruchów
st. barkowego),


      

pływanie, gra w ping – ponga, ćwiczenia w wodzie



       

Złamania w okolicy. łokcia



     

specyfika stawu – zawiasowo-śrubowy,



     

przebieg i naczyń i nerwów,

↓
Bardzo ostrożnie, powolne uruchamianie bez jakiejkolwiek „pomocy” z udziałem ćwiczeń
nadgarstka, dłoni i pleców
 
UWAGA NA PRZYKURCZ VOLKMANNA (szerzej omawiany podczas zajęć z zakresu pediatrii)
z martwica mm. przedramienia ,uszkodzeniem nerwów → skrócenie mięśni, nadwrażliwość
naczyń → charakterystyczne ustawienie z przykurczem w pozycji wyprostnej stawów
śródręczno - paliczkowych i zgięciem w stawach międzypaliczkowych. Przykurcz zwiększa
się przy zgięciu grzbietowym, a zmniejsza przy zgięciu dłoniowym nadgarstka


       

złamania w tzw. miejscu typowym kości promieniowej z wolnym st. łokciowym i stawami

palców.    

     Stosuje się ćwiczenia pozostałych, wolnych stawów kończyny górnej (głównie palce) →
ustępowanie obrzęków;
Kilkakrotne prostowanie i zginanie palców i stawów śródręczno - paliczkowych → ruchy
chwytne z używaniem kciuka.
W zakresie barku i łokcia należy dążyć do uzyskania pełnych zakresów ruchu.
Zazwyczaj obserwuje się bardzo szybki powrót funkcji nadgarstka po zdjęciu opatrunku
gipsowego.
        Urazy ręki; podstawą funkcji jest chwyt z jak najwcześniejszym usprawnieniami celem

usunięcia obrzęku (przesięk bogaty w białko)
↓
   uniesienie p/obrzękowe,

   ruchy czynne st. łokciowych i barkowych,

   czynne ruchy ręki w st. międzypaliczkowych, śródręczno –paliczkowych nadgarstka (nie

objęte uniesieniem).

 

Można stosować s u c h e c i e p ł o poprzez lampę Sollux.
w przebiegu pooperacyjnym można stosować promienie podczerwone (wpływ p/zapalny)
Delikatny masaż odprowadzający przy nieuszkodzonej skórze.
Dążenie do jak najszybszego uruchomienia dłońi z możliwie najkrótszym okresem
unieruchomienia.
Opatrunki pozwalające na tzw.leczenie czynnościowe urazów .
Początkowo prowadzone są tzw. ćwiczenia prowadozne przez fizjoterapeutę.
W przypadkach porażeń należy wykonywać ruchy bierne w możliwie pełnym zakresie, aż
do reakcji bólowej .
Ważna jest systematyczność, wytrwałość i dążenie doi sukcesu w przebiegu długiego czasu.
Udział terapii zajęciowej: praca w glinie, stolarstwo, wilkiniarstwo, itp.
Duży udział pracy samodzielnej pacjenta → wyraźna konieczność codziennego używania
dłoni we wszystkich czynnościach:
mycie, ubieranie się, prac w kuchni itp. gry w ping ponga, szachy.
Udział tzw. ćwiczeń grupowych w grupach o podobnym stopniu uszkodzenia .

Można stosować też z powodzeniem:


      

masaże wirowe (poprawiają ukrwienie, usuwa obrzęk, uelastycznia mm.),



      

okłady/kąpiele parafinowe j..w) także jako przygotowania przed ćwiczeniami,



      

masaż podwodny szczotkowy (pocierania, masaże palcami),



      

elektrostymulacja mm.,



      

działanie p/bólowe ultradźwiękami,



      

diatermia krótkofalowa przy zwłóknieniach i usztywnieniach.

UWAGA NA ZABURZENIA CZUCIA Z PRZECZULICĄ
 
KOŃCZYNA DOLNA
Leczenie usprawniające ma za zadanie przywrócić możliwość obciążenia kończyny ciężarem
ciała w odniesieniu statycznym i dynamicznym:


       

złamanie szyjki kości udowej



      

jak najwcześniejsze uruchamianie; od ćwiczeń stopy = napinanie mm. uda poprzez zginanie

kolana i zginanie z prostowaniem w st. biodrowym do ruchów odwodzenia i przywodzenia
biodrze, aż do ruchów czynnych,


      

możliwe ćwiczenia w opatrunku gipsowym z podudziem poza leżanką i wykonywaniem

ruchów w st. kolanowym, Zalecene ćwiczenia w odciążeniu mm. biodra i uda z użyciem taśm
obejmujących udo, umożliwiających wykonywanie ruchów w st. biodrowym, czy też
niewielkiej redresji w st.kolanowym wykonywane zdrową kończyną.
Nauka pionizcji
Nauka chodzenia ze stopniowym obciążeniem kończyny.
        Po złamaniach podudzia – unieruchomienie umożliwiające ruchy w st. kolanowym ze

stopniowym obciążeniem po zdjęciu unieruchomienia



       

Stawy skokowe



      

ćwiczenia mm. i stawów nie objętych unieruchomieniem,



      

kwiczenia ogólnokondycyjne,



      

ćwiczenia zwiększające zakres ruchów po usunięciu opatrunku unieruchamiającego ze

wzmocnieniem mm. podudziai stopy
Ważne : uruchomienie mm. prostowników stopy z działaniem na mm. łydki – trójgłowy i
strzałkowy.
początkowo ćwiczenia bierne, później ćwiczenia redresyjne i na końcu ćwiczenia czynne
Chodzenie ze stopniowo wzrastającym obciążeniem; (działania p/obrzękowe; bandażowanie
do chodzenia, ruchy czynne w st. skokowych i całej kończyny dolnej.
 


       

Zespół Sudecka

Okres I ostry; b. silny piekący ból, rozszerzenie naczyń → przekrwienie, obrzęk, ucieplenie,
skóra ciemnofioletowa
Ograniczenie ruchów . W Rtg objawy 3-8 tygodnia. Zatarcie struktury kości
Głównie w okl. nasad, przynasad k. Długich

Zadania
   uśmierzenie bólu ,

   ograniczenie przepływu krwi

↓
kończyna w pozycji czynnościowej z ćwiczeniami czynnymi do reakcji bólowej, kąpiele
oziębiające na zdrowej kończynie (reakcje kontralateralne z udziałem OUN).
 
Okres II – dystrofii od 6 tyg. do 12 tyg. z kurczem naczyń. Skóra cienka. wilgotna z
zahamowaniem porostu włosów, paznokcie kruche, łamliwe. Postępujący zanik mięśni.
Przykurcze w stawach → ograniczenia ruchomośći
Nasilające się odwapnienia kości.

Zadania:


      

poprawa niedostatecznego przepływu krwi,



      

ćwiczenia czynne (do reakcji p/bólowej),



      

kąpiele rozgrzewające (od zdrowej kończyny),



      

kąpiele ciepłe (nie gorące) na kończynę chorą,



      

masaż szczotkowy (z włosia)

 
Okres III zanikowy (6-12 m-cy)
Silne dolegliwości bólu przy ruchach i obciążaniu
Dalszy zanik skóry i mięśni. Zesztywnienie stawów
Zanik struktury kości w Rtg (wyzdrowienie pełne niemożliwe)
Czynne ubytki nieodwracalne.
Zadania:


      

ćwiczenia czynne = obciążenia kończyny,



      

wzmacnianie siły mięsni (operacyjne wydłużanie umożliwiające ruch).