ELEKTROSTYMULACJA W SPATYCZNOŚCI MIĘŚNI:

Spastyczność - czyli kurczowe wzmożenie napięcia mięśni, będące wynikiem utraty centralnej regulacji pobudliwości wrzecion mięśniowych i zachwianiem równowagi czynnościowej między zginaczami i prostownikami. Dochodzi do przewagi silniejszej grupy mięśni, które, ulegając przykurczowi, rozciągają mięśnie antagonistyczne.

Leczenie spastyczności podejmuje się w celu zmniejszenia dolegliwości (np. bolesnych skurczów mięśni), poprawy czynności ruchowej (zwiększenia siły mięsni antagonistycznych, poprawy koordynacji ruchowej, zręczności, przyśpieszenia ruchów, zmniejszenia męczliwości), ograniczenia powikłań wynikających ze zwiększonego napięcia mięśni, takich jak: przykurcze, trudności w utrzymywaniu prawidłowej pozycji leżącej i siedzącej, a także zapobieganie powstawaniu czy ułatwienie gojenia odleżyn.

W celu obniżenia spastyczności stosuje się różne metody:

* farmakologiczne

* chirurgiczne

* kinezyterapię

* zabiegi fizykalne:

- ciepłolecznicze (kąpiele w ciepłej wodzie 36-38⁰C, okłady parafinowe, promieniowanie podczerwone)

- zimnolecznicze

- krioterapeutyczne (różnego rodzaju okłady, wykorzystywanie nadmuchu zimnego powietrza czy par azotu)

- zabiegi z zastosowaniem pola magnetycznego małej częstotliwości i elektrostymulację.

Elektrostymulację osłabionych antagonistów wprowadzili do lecznictwa w latach 50 - Levine, Knott, Kabat. Stosowano ją w przypadku osłabionych zginaczy w spastyczności hemiplegii kończyn dolnych, a także w celu wzmocnienia osłabionych prostowników stawów rąk i palców w spastycznej hemiplegii kończyn górnych. Model drażnienia był taki sam jak w zabiegach przy atrofii mięsni odnerwionych. Dobre wyniki drażnienia antagonistów potwierdzają w swoich badaniach Baker, Edel. Vodownik stwierdzili u 5 spośród 10 chorych zmniejszenie spastyczności kończyny dolnej przy stymulacji antagonistów.

Metodę dwukanałowej elektrostymulacji wprowadził do lecznictwa w latach 1966-1968 Hufschmidt. Drażniąc rytmicznie impulsem prostokątnym najpierw mięsień spastyczny, a następnie antagonistyczny, uzyskał zmniejszenie spastyczności. W badaniach Edela najlepsze wyniki leczenia tą metodą uzyskano u dzieci z porażeniem mózgowym w kurczowym wzmożeniu napięcia kończyn dolnych. Podobnie Leyendecker zaobserwował lepsze efekty u dzieci z porażeniem mózgowym rehabilitowanych metodą Bobath i metodą Hufschmidta w porównaniu z grupą dzieci nie poddanych elektrostymulacji.

Chociaż stosuje się inwazyjne metody elektrostymulacji ośrodkowego układu nerwowego na poziomie rdzeniowym (rdzenia) i ponadrdzeniowym (móżdżku, mózgu), elektrostymulacją obejmuje się głównie mięśnie spastyczne, osłabione mięśnie antagonistyczne lub obie grupy mięśni na zmianę.

Według Wiedemanna na mięsień porażony spastycznie detonizująco działa galwanizacja zstępująca. Anelektrotonus występujący pod ANODĄ przez zwiększenie progu pobudliwości włókien mięśniowych powoduje hamowanie odruchów proprioceptywnych a przez obniżenie pobudliwości włókien nerwowych działa przeciwbólowo. Galwanizację wykonuje się zarówno w klasyczny sposób, jak i w kąpielach elektryczno-wodnych. Dawkowanie jest takie samo jak w leczeniu porażeń wiotkich.

Spośród metod naprzemiennych elektrostymulacji mięśni spastycznych i antagonistycznych najczęściej stosuje się metodę Hufschmidta i metodę Jantscha. Pierwsza z nich polega na dwukanałowej, rytmicznej, naprzemiennej, tzn. następującej z pewnym opóźnieniem elektrostymulacji mięśni spastycznych i antagonistycznych. Pobudzenie mięśni antagonistycznych następuje w okresie spoczynkowym mięśni spastycznych. Zabieg wykonuje się metodą dwubiegunową. Elektrody pierwszego obwodu nałożone są na mięsień porażony spastycznie, natomiast elektrody drugiego obwodu spoczywają na mięśniach antagonistycznych.

Metoda Jantscha polega na pobudzeniu pojedynczymi impulsami mięśnia spastycznego i w odpowiednim czasie grupami impulsów wywołujących skurcze tężcowe (od 500-1000 ms) osłabionych mięśni antagonistycznych.

Tonolizę do lecznictwa wprowadziła w latach 70. Jantsch jako modyfikację elektrostymulacji metodą Hufschmidta. Obydwie metody mają na celu zniszczenie lub zmniejszenie spastyczności mięśni. W pierwszym etapie, działając na mięśnie spastyczne pojedynczym impulsem o bardzo wysokiej amplitudzie, wywołuje się ich silny skurcz a następnie rozluźnienie. W tym momencie stymuluje się pojedynczym impulsem (metoda Hufschmidta) lub serią impulsów (TONOLIZA) mięśnie antagonistyczne, wywołujące w ten sposób naprzemienną odpowiedź zginaczy i prostowników. Tonolizę, podczas której w drugiej fazie stosuje się serię impulsów, umożliwia działanie na mięśnie antagonistyczne w optymalnym okresie rozluźnienia mięśni spastycznych, dzięki czemu dochodzi do silniejszego i dłużej trwającego skurczu mięśni antagonistycznych.

Metody te, w założeniu, pozwalają okresowo odtwarzać odruchowy mechanizm wzajemnego unerwienia, co prowadzić ma do przywrócenia równowagi fizjologicznej między zginaczami a prostownikami. Wydaje się, że względnie lepsze wyniki uzyskuje się po elektrostymulacji osłabionych mięśni antagonistycznych. Według Jenricha wykonuje się ją impulsami o częstotliwości poniżej 10 Hz, które nie wywołują skurczów tężcowych.

W świetle doświadczeń Małgorzaty Pawlak i Anny Straburzyńskiej-Lupy tonoliza przynosi jedynie krótkotrwałą poprawę.

1

---