Prądy średniej częstotliwości
Zakres od 1 kHz do 100 kHz, praktycznie 4-20 kHz.
W dawkach terapeutycznych nie stanowią bodźców dla nerwów i mięśni synchronicznych do okresów drgań.
Są to prądy sinusoidalne. Poszczególne impulsy składają się z sinusoidalnych okresów prądu zmiennego, następujących jeden po drugim. Stanowią przeciwieństwo prądów małej czczęstotliwości. Nie powodują takiego efektu cieplnego jak prądy wielkiej częstotliwości, bowiem do częstotliwości 8 kHz zbyt mało energii elektrycznej ulega zamianie na cieplną!
Są symetryczne względem linii zerowej i dlate-go nie wywołują działań ubocznych, ponieważ nie powodują elektrolizy (biegunowość każdej elektrody stale zmienia się ( f= 5kHz - 5000 na sek.) i dlatego mówi się o bezbiegunowości).
Czyste, cz. niezmodulowane, prądy sinusoidalne średniej częstotliwości składają się z impulsów szybko po sobie następujących, co sprawia że tylko niektóre impulsy mogą pobudzać mięśnie, bowiem inne przypadają na okres refrakcji mięśnia lub nerwu ruchowego. Stąd tylko niektóre jednostki motoryczne ulegają pobudzeniu-charakterystyczna jest niesynchroniczność skurczów z częstotliwością impulsów, a ponadto duża częstotliwość i duża siła stosowanych bodźców sprawia, że powstają długo utrzymujące się skurcze tężcowe. Impulsy muszą przy tym być mniej więcej 10 razy silniejsze aniżeli prądy impulsowe małej częstotliwości by wywołać reakcje motoryczne.
Tłumaczą to dane fizjologii. Maksymalna częs-totliwość bodźców, która może jeszcze wywołać rozprzestrzeniające się potencjały czynnościowe w komórkach mięśniowych i nerwowych wynosi od ok. 200 do 1000 impulsów na sekundę. Odpowiada ona czasowi refrakcji od 5 ms do 1 ms . Stąd też impulsy o częstotliwości powyżej 100 kHz, co odpowiada czasowi trwania impulsu połówki fali sinusoidalnej 5 µs, są motorycznie nieskuteczne. Przebieg krzywej i/t pokazuje, że jeszcze poje-dynczy impuls o czasie trwania 50 µs, co odpowia-da częstotliwości f=10kHz, posiada dobre właściwości motoryczne.
Należy podkreślić, że tzw. falowanie mięśni, polegające na występowaniu naprzemiennych skurczów i rozkurczów różnych pojedynczych części mięśnia mimo utrzymywania się stałej siły prądu, nie jest tylko charakterystyczne dla prądów średniej częstotliwości, bowiem występuje ono zawsze i przy drażnieniu prądami małej częstotliwości z chwilą gdy siła bodźca nieco przekroczy próg motoryczny, a znika przy większej sile.
Niezmodulowane prądy śr. cz. powodują długo-trwałe skurcze mięśni, co może upośledzać ich ukrwienie i wywoływać bóle mięśni! Dlatego nie są stosowane w praktyce!
Efekt Gildemeistera: skuteczne jest tylko su-mowanie się wielu pojedynczych impulsów, następujących po sobie. W przeciwieństwie do prądów impulsowych, które wywołują reakcje synchroniczne z częstotliwością, impulsy śred-niej częstotliwości wywołują reakcje jednostek motorycznych niezależne od siebie, nie mające nic wspólnego z częstotliwością impulsów. Przy odpowiednio wysokiej dawce powstaje trwały skurcz całego mięśnia, w którym jednak nie wszystkie jego składowe będą w tym samym czasie się kurczyć ( tzw „falowanie mięśnia” wskutek zmieniającego się skurczu i roz-kurczu poszczególnych części mięśnia mimo iż utrzymuje się równe natężenie prądu).
Formy prądów średniej częstotliwości
Z uwagi na to, że przy takiej samej dawce prądów średniej cz. jak prądu małej cz. działanie motoryczne jest znacznie mniejsze, lecznicze wykorzys-tanie jest możliwe jedynie po zmodyfikowaniu prą-du średniej cz.
Modyfikacja polega na okresowej zmianie siły prą-du , t.j. amplitudy, w zakresie niskiej częstotliwoś-ci, czyli na modulacji amplitudy. Grupa impulsów o zmodulowanej amplitudzie(obwiednia) działa jako całość w charakterze bodźca na błonę komórkową włókna mięśniowego, która ulega najpierw depolaryzacji podprogowej (tonicznej) i w końcu zostaje pobudzona.
Nie stosuje się ich w celu pobudzenia mięśni, a jedynie do pobudzenia przemiany materii, natomiast wątpliwy jest efekt przeciwbólowy, przeciwobrzękowy i przeciwzapalny.
Można wyróżnić trzy formy modulacji:
A/ modulacja amplitudy
B/modulacja czasu trwania impulsu
C/ modulacja czasu trwania przerwy
W przypadku prądów średniej częstotliwości powolny wzrost i następnie zmniejszanie się na-tężenia impulsów prądu średniej częstotliwości jest równoznaczne z ekstremalnie niską modulacją częstotliwości ( najczęściej 1/6 do 1/10 Hz). Tylko w tym przypadku występuje prawo Gildemeistera. Krótkie impulsy pr.śr.cz. nazywa się też impulsami zsumowanymi, ponieważ składają się z wielu okresów prądu zmiennego. Jeśli impulsy trwają dłużej niż 1 sek nazywa się je narastającymi.
Prądy średniej częstotliwości o zmodulowanej amplitudzie dzielą się na :
1.Prądy śr. cz. o egzogennie ( w aparacie) modulowanej amplitudzie i o częstotliwości powyżej 1 Hz, zazwyczaj w typowym zakresie małej cz. F=50 Hz.
To znaczy, że mamy do czynienia z dwoma częstotliwościami: 1. prąd średniej częstotliwości jest nośnikiem pobudzających grup impulsów, 2. których obwiednie mają częstotliwość w typo-wym zakresie prądów małej częstotliwości, tj. od 1 do 100 Hz. Tak więc działanie bodźcowe tych form prądu nie jest związane z samym prądem średniej częstotliwości, lecz z okresowym naras-taniem i opadaniem amplitudy, tj. z obwiednią. W tym przypadku częstotliwość obwiedni pobu-dza jednostki motoryczne na które oddziałuje synchronicznie z częstotliwością modulacyjną, t.j. z zasadami działania prądów małej często-tliwości. Obwiednie mogą mieć różny kształt, połówki sinusoidalne, prostokątny, trójkątny. Wszystkie te formy posiadają identyczne dzia-łanie pobudzające. Przykład: amplipuls Jasnogorodskiego (Sinus Zimmer Elektromedizin).
Zabiegi: wykonuje się jednoobwodowo (dwie elektrody). Częstotliwość nośna 4000-8000 Hz, a częstotliwość działająca 0,5-250 Hz. Jeśli utrzymana jest pobudliwość faradyczna mięśnia to można go pobudzać tymi prądami.
2.Prądy średniej częstotliwości o endogennie ( w tkankach) modulowanej amplitudzie, czyli tzw. prądy interferencyjne.
A/ Zgodnie z zasadą Nemeca prąd inter-ferencyjny powstaje wskutek nakładania się 2 różniących się nie wiele częstotliwości. Zmodulowana częstotliwość odpowiada różnicy częstotliwości poszczególnych prądów(np. 4000 Hz+4100 Hz= 100 Hz; 3990 +4000 Hz= 10 Hz).
B/ Zgodnie z zasadą Siemensa taki sam efekt można uzyskać przy nakładaniu się 2 obwodów prądu o identycznej częstotli-wości, ale różniących się periodycznie zmieniającą się fazą. Powstający prąd interferencyjny posiada częstotliwość pojedynczych prądów, a częstotliwość modulacyjna odpowiada częstotliwości przesunięcia faz.
Zaleta prądów interferencyjnych:
A/ mniejsze obciążenie czuciowe przy takim samym działaniu motorycznym jak prądów m. cz. Pod 4 elektrodami obu obwodów płynie czysty, niezmodulowany prąd średniej częstotliwości, co sprawia, że nie wywiera działania motorycznego i nie wywołuje bólu. Jedynie tam gdzie nakładają się oba obwody prądu powstaje modulacja niskoczęs-totliwościowa o dobrym działaniu motorycznym (bodźcowym), a w sprzyjających okolicznościach amplituda obu prądów podwaja się.
Wady pradów interferencyjnych o endogennej modulacji amplitudy jest to, że miejsce, czy miejsca, optymalnej interferencji, a więc maksymalnego podrażnienia, zależą od rozdziału prądu w głębokich tkankach, co sprawia, że nie można ich dokładnie określić( tkanki nie są jednorodne elektrycznie). To też działanie pobudzające dotyczy dużych przestrzeni - nie jest możliwe drażnienie pojedynczych mięśni czy grup.
Wyss i Senn opisali zasadę tonizacji mięśni prą-dami średniej częstotliwości:wiele sekund trwające narastanie prądu oddziałując na błonę włókna mięśniowego powoduje narastanie depolaryzacji i wreszcie utrzymywanie się depolaryzacji o charak-terze „plateau”. Kurczliwy aparat włókien mięś-niowych reaguje na takie pobudzenie silnymi lokalnymi skurczami. Senn uważa, że takie pobu-dzenie mięśni jest bardziej fizjologiczne aniżeli skurcze tężcowe powstałe synchronicznie z impul-sami prądów małej częstotliwości lub impulsami krótkotrwałymi średniej częstotliwości < 100 ms.
Pobudzenie mięśni prądami średniej częstotliwoś-ci za pomocą długich narastających i opadających impulsów nadaje się szczególnie, jako dopełnienie gimnastyki leczniczej, do leczenia:
Osłabienia unerwienia dowolnego
Osłabienia mięśni
Odruchowego zwiększenia napięcia mięśni
Zniesienia czucia mięśniowego
Prądy średniej częstotliwości wywierają:
na mięśnie fizjologiczne działanie tonizujące.
pośrednie działanie analgetyczne i przekrwienne pr. śr. cz. przez zmniejszenie napięcia mięśni.
bezpośrednie działanie analgetyczne i przekrwienne pr. śr.cz. uzyskuje się z chwilą domieszki prądu galwanicznego. Kombinacja prądów średniej częstotliwości z prądem stałym prowadzi do utraty bezbiegunowości! Prądy śr.cz. z dużą domieszką prądu stałego posiadają właściwości zbliżone do tych, które cechują prądy diadynamiczne : wyraźne działanie analgetyczne i przekrwienne. Dlatego są stosowane przede wszystkim w leczeniu dolegliwości w chorobach przewlekle-zwyrodnieniowych narządu ruchu. W pierwszym rzędzie są odpowiednie do leczenia bolesnych napięć mięśni.
Przeciwwskazania:
w zasadzie są takie same jak dla pr.m.cz.
Rozrusznik serca! Endoproteza stawu biodrowego tylko z uwagi na cement, który pod wpływem skurczów mięśni może poluzować ją.