SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA I OBRONNOŚCI

PAŃSTWA

UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE

I WEWNĘTRZNE FUNKCJONOWANIA

GOTOWOŚCI OBRONNEJ PAŃSTWA

Bezpieczeństwo i jego istota

Bezpieczeństwo –

stan niezagrożenia, spokoju, pewności

.

Słownik języka polskiego,

W

arszawa 1983, tom I, s. 147

.

Bezpieczeństwo –

wolność od zagrożeń stwarzających ryzyko

dla przetrwania

państwa

.

Jacek Czaputowicz, Kryteria bezpieczeństwa

międzynarodowego państwa – aspekty teoretyczne, [w:] Kryteria bezpieczeństwa
międzynarodowego państwa, pod red. S. Dębskiego i B. Górki – Winter s. 13.

Bezpieczeństwo, w sensie obiektywnym, obejmuje

brak

zagrożenia dla nabytych wartości, w sensie subiektywnym –
brak strachu, że wartości te zostaną

zaatakowane

.

Bjørn Møller,

„The Concept of Security : the Pros and Cons of Expansion and Contraction „ ,Working Papers
26, 2000, Copenhagen Peace Research Institute (COPRI), s.2.

Bezpieczeństwo międzynarodowe –

wyraża się w pragnieniu

właściwym każdemu narodowi i państwu, bycia
zabezpieczonym przed ryzykiem agresji i opiera się na
pewności, posiadanej przez państwo, nie zostania
zaatakowanym lub otrzymania w wypadku ataku
natychmiastowej i skutecznej pomocy ze strony innych
państw

.

Dictionnaire Diplomatique, Paris : Academie Diplomatiq Internationale

(b.d.w.), vol. II, hasło : “securite internationale “, s.696.

Bezpieczeństwo narodowe -

uwarunkowania

Obszar
militarny

Obszar
ekonomiczn
y

Obszar
polityczn
y

Bezpieczeńs
two
narodowe

Bezpieczeństwo narodowe -

uwarunkowania

BEZPIECZEŃSTWO

PODMIOTOWY

- człowiek
- społeczeństwa
- system
międzynarodowy

PODMIOTOWY

- człowiek
- społeczeństwa
- system
międzynarodowy

PRZEDMIOTOWY

-

polityka

- ekonomia
- ekologia
- wojsko
- informacja

PRZEDMIOTOWY

-

polityka

- ekonomia
- ekologia
- wojsko
- informacja

POCESUALNY

Zmiana w czasie
Proces społeczny

POCESUALNY

Zmiana w czasie
Proces społeczny

C h a r a k t e r

Zewnętrzne

Zewnętrzne

Brak zagrożenia
ze strony innych
podmiotów

Zewnętrzne

Zewnętrzne

Brak zagrożenia
ze strony innych
podmiotów

Wewnętrzne

Wewnętrzne

stabilność

i harmonijność
danego organizmu bądź
systemu
(podmiot zbiorowy)

Wewnętrzne

Wewnętrzne

stabilność

i harmonijność
danego organizmu bądź
systemu
(podmiot zbiorowy)

Ogólne bezpieczeństwo danego podmiotu

Sposoby umacniania

bezpieczeństwa narodowego

bezpieczeństwa narodowego

• umacnianie sił własnych;

• zawieranie sojuszy polityczno-

wojskowych;

• działalność na rzecz umacniania

bezpieczeństwa międzynarodowego;

• rozbrojenie.

• funkcjonowanie w ramach struktur

(instytucji) bezpieczeństwa zbiorowego

.

• egzystencja w strukturze imperium w

zamian za: podporządkowanie mu się,
możliwość korzystania z jego parasola
ochronnego.

• działanie w ramach (pozostającej

jeszcze w sferze idei) federacji
światowej z rządem światowym

.

R.Vukadinović

Bezpieczeństwo narodowe

Cele systemu kierowania bezpieczeństwem

Cele systemu kierowania bezpieczeństwem

narodowym

narodowym

• monitorowanie źródeł, rodzajów,

kierunków i skali zagrożeń;

• zapobieganie powstawaniu zagrożeń

bezpieczeństwa narodowego na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami;

• zapobieganie skutkom zagrożeń bezpieczeństwa

narodowego a także ich usuwanie;

• kierowanie obroną państwa

Bezpieczeństwo narodowe

Skład systemu

Skład systemu

kierowania bezpieczeństwem

kierowania bezpieczeństwem

• organy władzy publicznej i kierownicy

jednostek organizacyjnych, które wykonują
zadania związane
z kierowaniem bezpieczeństwem narodowym;

• organy dowodzenia Siłami Zbrojnymi

Rzeczypospolitej Polskiej

• Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych z chwilą jego

powołania

Skład systemu

Skład systemu

kierowania bezpieczeństwem

kierowania bezpieczeństwem

• organy władzy publicznej i kierownicy

jednostek organizacyjnych, które wykonują
zadania związane
z kierowaniem bezpieczeństwem narodowym;

• organy dowodzenia Siłami Zbrojnymi

Rzeczypospolitej Polskiej

• Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych z chwilą jego

powołania

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP

PODEJŚCIE ZINTEGROWANE

Potrzeba budowy zintegrowanego (zewnętrznego i

wewnętrznego, cywilno-wojskowego) systemu

bezpieczeństwa państwa

Doświadczenia z operacji kryzysowych, walki z

terroryzmem oraz „joint operations” w sztuce

wojennej

Prace nad nową strategią bezpieczeństwa

narodowego - nadzieją na zintegrowane podejście

SKŁAD ZINTEGROWANEGO SYSTEMU

BEZPIECZEŃSTWA

Całość sił i środków państwa

przewidzianych do realizacji zadań

bezpieczeństwa,

odpowiednio do tych

zadań wcześnie

zorganizowana i systematycznie
przygotowywana

STRUKTURA SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO

Podsystem kierowania

- wszystkie organa władzy

państwowej oraz administracji

publicznej (rządowej i samorządowej)

Podsystem wykonawczy

:

Siły wyspecjalizowane

w sprawach

bezpieczeństwa (dyplomacja, siły zbrojne,
wywiad, kontrwywiad, policja, straż graniczna,
straż pożarna itp.)

Siły ogólne

(wsparcia – np. podmioty

gospodarcze, informacyjne, społeczne)

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

-

zasoby państwa

wydzielone do realizacji
przyjętych koncepcji i zadań bezpieczeństwa narodowego,
odpowiednio do tych zadań

zorganizowane i przygotowane.

PODSYSTEM KIEROWANIA

- organy władzy i administracji

państwa wraz z infrastrukturą

kierowania

PODSYSTEM WYKONAWCZY

- wyspecjalizowane siły bezpieczeństwa

oraz pozostałe siły i środki

państwa dodatkowo przygotowane do

realizacji zadań

bezpieczeństwa

w sytuacjach nadzwyczajnych

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA

–szanse, wyzwania,

ryzyka i zagrożenia

narodowe i

międzynarodowe

INTERESY PAŃSTWA

oraz

wynikające z nich cele

strategiczne i

operacyjne

strategiczne

(długofalowe)

i polityczne

(operacyjne, bieżące)

KONCEPCJE DZIAŁAŃ

(zasady i sposoby)

ZASOBY do
TWORZENIA

BEZPIECZEŃSTWA

–

osobowe

–
rzeczowe

(infrastruktura,

uzbrojenie i wyposażenie,
środki materiałowe)

-

finansowe

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Podsystem kierowania

Podsystemy wykonawcze

SIŁY WYSPECJALIZOWANE

Siły ogólne

(Pod)system bezpieczeństwa politycznego

(Pod)system bezpieczeństwa militarnego

(Pod)system bezpieczeństwa ekonomicznego

(

surowcowego, finansowego, technologicznego, rolnego, żywnościowego,

itp.)

(Pod)system bezpieczeństwa publicznego (ochrony
narodowej)

(Pod)system bezpieczeństwa społecznego

(Pod)system bezpieczeństwa kulturowego

(Pod)system bezpieczeństwa ekologicznego

(Pod)system bezpieczeństwa informacyjnego

Inne (pod)systemy / dziedziny bezpieczeństwa

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Podsystem kierowania

Podsystemy wykonawcze

Siły wyspecjalizowane

Siły ogólne

System obronności

SYSTEM OBRONNOŚCI (BEZPIECZEŃSTWA MILITARNEGO)

JAKO PODSYSTEM SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Według gen. bryg. w st. spocz. prof. dr hab. S.
Kozieja

SYSTEM OBRONNOŚCI

Wszystkie siły i środki przeznaczone

do realizacji zadań obronnych, odpowiednio

do tych zadań zorganizowane, utrzymywane

i przygotowywane

1. Podsystem kierowania

2. Podsystemy wykonawcze:

• militarny (Siły Zbrojne RP)

• pozamilitarny (pozamilitarne ogniwa obronne)

Podsystem wykonawczy bezpieczeństwa narodowego

RP

- to wewnętrznie skoordynowany zbiór różnych

podmiotów prawa państwowego wraz z zachodzącymi
między nimi relacjami (sprzężeniami) zapewniającymi
realizację określonych funkcji.

POJĘCIE „PODSYSTEM WYKONAWCZY”

Określenie pochodzi z teorii organizacji i zarządzania
To umowna nazwa całego zbioru różnych funkcji i ich

wykonawców na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa
narodowego

Istotne znaczenie ma dostrzeganie różnorodnych

narzędzi państwa i ich używanie do realizacji celów
i zadań bezpieczeństwa

- jeśli tylko pozwalają

na to normy prawa międzynarodowego i krajowego

- to umiejętne zastosowanie

różnych (właściwych) narzędzi
dla osiągnięcia zamierzonych
celów bezpieczeństwa narodowego:

ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

(w ujęciu przedmiotowym)

Środki polityczne

- określone działania władz w celu

kształtowania pożądanych postaw innych podmiotów
interesów oraz uzyskania pożądanych stanów zjawisk i
procesów społecznych wewnątrz i na zewnątrz kraju

Środki militarne (wojskowe)

- wszelkie działania

podejmowane w sferze bezpośredniej i praktycznej
realizacji zadań państwowych w dziedzinie wojskowej

Środki ekonomiczne

- wszelkie działania podejmowane w

zakresie polityki energetycznej, prowadzenia działalności
gospodarczej, przeciwdziałania praktykom ograniczającym
konkurencję i ochrony interesów konsumentów, gospodarki
morskiej, gospodarki wodnej, transportu, poczty i
telekomunikacji

- DOTYCHCZAS
BRAK KRYTERIÓW SYSTEMATYZACJI

ORGANÓW I PODMIOTÓW

BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

-

wartymi rozważenia wydają się kryteria:

• zakresu właściwości

(działu bezpieczeństwa ....)

• podległości

(organom właściwym w sprawach...)

• metod działania

NARZĘDZIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

NARZĘDZIA mają różny charakter

1. twory organizacyjne

(jednostki centralnej administracji rządowej,

służby, inspekcje i straże, agencje),

materialne

2. twory niematerialne (morale, strategie polityki państwa, doktryny,
prawo, nauka, edukacja i inne)

POTRZEBA ODEJŚCIA OD MORFOLOGICZNEGO (STRUKTURALNEGO)

POJMOWANIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

NA RZECZ

PRZEDSTAWIANIA W POSTACI FUNKCJONALNEJ

NARZĘDZIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Działy i funkcje
bezpieczeństwa

Narzędzia -

podmioty (instytucje) bezpieczeństwa

narodowego

wg działów administracji

rządowej

SZ

Straż
Graniczna

BOR

Inne

Policj

a

ABW

bezpieczeństwo polityczne + ++
+

bezpieczeństwo militarne +++ + ++ +
+ ++

bezpieczeństwo ekonomiczne +
+++

bezpieczeństwo publiczne
+++

bezpieczeństwo kulturowe
+++

bezpieczeństwo ekologiczne
+++

bezpieczeństwo informacyjne +
++ +

Amba-

sady

Firmy

PODMIOTY WYKONAWCZE

z działu sprawy zagraniczne

MINISTER SPRAW ZAGRANICZNYCH RP

Departament Strategii i Planowania Polityki
Zagranicznej
Departament Unii Europejskiej
Departament Polityki Bezpieczeństwa MSZ
Departament Systemu Narodów Zjednoczonych i
Problemów Globalnych
Departament Zagranicznej Polityki Ekonomicznej
Urzędy konsularne

BEZPIECZEŃSTWO MILITARNE

PODMIOTY WYKONAWCZE

z działu obrona narodowa

Siły Zbrojne

Pozamilitarne ogniwa obronne

występują w organach i podmiotach prawie
wszystkich jednostek organizacyjnych administracji
publicznej, gospodarki i części organizacji
pozarządowych.

BEZPIECZEŃSTWO EKONOMICZNE

PODMIOTY WYKONAWCZE
z

działów

administracja publiczna, budownictwo,

gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa, budżet,
finanse publiczne, gospodarka, gospodarka
morska, gospodarka wodna, łączność, rolnictwo,
rozwój regionalny, rynki rolne, Skarb Państwa,
transport.

BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

PODMIOTY WYKONAWCZE
z

działów

administracja publiczna, sprawy

wewnętrzne, wyznania religijne, zabezpieczenie
społeczne.

BEZPIECZEŃSTWO KULTUROWE

PODMIOTY WYKONAWCZE

z

działu

kultura i ochrona dziedzictwa narodowego.

BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE

PODMIOTY WYKONAWCZE

z

działów

środowisko, gospodarka morska

gospodarka wodna, budownictwo, gospodarka

przestrzenna i mieszkaniowa, rolnictwo, rozwój wsi,

rozwój regionalny.

BEZPIECZEŃSTWO INFORMACYJNE

PODMIOTY WYKONAWCZE

z

działów

administracja publiczna, bezpieczeństwo

wewnętrzne, obrona narodowa, i inne.