1

Polityka finansowa

Słowo pochodzenia greckiego – sprawy państwowe
Współcześnie sztuka lub nauka zarządzania państwem
Polityka zawsze wiąże się z wyznaczeniem celów
Polityka finansowa to wyznaczanie celów jakie można

zrealizować przy wykorzystaniu zjawisk finansowych

W obszarze polityki finansowej, tak jak w obszarze każdej

polityki leżą cele i środki ich realizacji

Dobór środków polityki finansowej to domena ekonomiki

finansów. Chodzi o to, aby środki realizacji polityki
finansowej stosowane były racjonalnie, zgodnie z
zasadami racjonalnego gospodarowania:

1. Zasada minimalizacji środków
2. Zasada maksymalizacji celów

2

Polityka finansowa

Polityka finansowa polega na wprowadzaniu do

rzeczywistości gospodarczej przyczyn, które mają

wywołać określone skutki

Te przyczyny to środki realizacji polityki finansowe,

mające postać konstrukcji prawno-finansowych,

które wprowadzone go gospodarki mają wywołać

zamierzone skutki. Np.. Podatek, opłata, dotacja,

amortyzacja, rezerwy itp.

Nadrzędnym celem polityki finansowej jest realizacja

określonej strategii rozwojowej kraju, na tej drodze

można formułować szereg celów pośrednich, np.

1.

Wzrost produkcji

2.

Zahamowanie inflacji

3.

Ograniczenie deficytu budżetowego

4.

Restrykcyjna polityka fiskalna

Nadrzędne cele polityki finansowej leżą poza finansami

3

Cele pośrednie mogą leżeć w płaszczyźnie finansów
Modelowo rzecz ujmując, polityka finansowa i jej cele są

funkcją polityki państwa

Mamy do czynienie z drzewem celów, na którym cele

położone niżej są narzędziami realizacji celów
położonych wyżej.

Generalnie dwa podejścia do polityki finansowe:
1. Interwencjonizm typu keynesowskiego
2. Liberalny – monetaryzm
W toku naszych spotkań z całą ostrością stawiany był

problem równowagi rynkowej i pokrycia pieniądza w
towarze. Na tym tle pojawia się problem ilości pieniądza.

Jako pierwszy problem postawił Boden w 1568 roku,

zauważył, że napływ złota i srebra do Francji po wielkich
odkryciach geograficznych zaowocował wzrostem cen.

4

Polityka finansowa

Ilościowa teoria pieniądza – jako pierwszy

zaprezentował D. Home 1752 Traktat o pieniądzu –
poziom cen towarów zależy od ilości pieniądza –
im więcej pieniądza tym wyższe ceny – wzrost
podaży pieniądza zwiększa popyt, co przy danej
podaży musi prowadzić do wzrostu cen.

Związek cen i ilości pieniądza został zobrazowany

przez Fishera

M * V = P * T

M – ilość pieniądza
V – szybkość krążenia pieniądza
P – średnia wartość jednej transakcji
T – liczba transakcji

5

Polityka finansowa

Łatwo przekształcić:

P = M * V / T M = P * T / V

Szybkość krążenia pieniądza czyli liczba

transakcji w danym okresie zależy od techniki
rozliczeń, zwyczajów płatniczych, systemu
bankowego, a więc od spraw organizacyjnych.
Zmiany przebiegają powoli, zatem można
przyjąć, że szybkość krążenia pieniądza jest
stała.

Jest to ważne dla dalszych rozważań założenie =

zmianą szybkości krążenia pieniądza nie można
kompensować wpływu wzrostu ilości pieniądza
na ceny

6

Polityka finansowa

Ze stałości V i T wynika, że P = f(M)
Założenia te są wątpliwe, bowiem w okresach

inflacji zmienia się szybkość krążenia
pieniądza, bo występuje tendencja do
wyzbywania się pieniądza w obawie przed
deprecjacją

Modyfikacje ilościowej teorii pieniądza – Szkoła

Cambridge

Pigou i Marshall – interesuje ich nie v, ale jaka część

dochodów jest przechowywane w formie salad
pieniężnych. Założył, że jednostka otrzymuje 1000 $
w pięciu transzach. Na początku każdego okresu
zasób pieniądza – saldo wynosi 200 czyli 1/5
dochodu, co oznacza, że V = 5

7

Polityka finansowa

K = 1/V wsp. Jaka część dochodów jest

przechowywane w formie sald pieniężnych

M * V = P * T czyli M = P * T / V ale k = 1/V

czyli

M = k * P * T ale P * T = Y (Dochód narodowy)

M = k * Y - najważniejszym czynnikiem

określającym popyt na pieniądz produkt realny

P = M / k * Y - wzrost cen jest tym większy

im większa jest podaż pieniądza i tym

mniejszy im mniejszą część dochodu ludzie

przechowują w formie gotówki

8

Polityka finansowa

Koncepcie keynesowskie
1. Stan pełnego zatrudnienia nie jest naturalnym

stanem równowagi gospodarczej – dowód wielki
kryzys gosp.

2. Istnieje niska elastyczność cen i płac w dół =

ceny i płace w ujęciu nominalnym jest trudno
obniżyć (klasycy zakładali pełną elastyczność)

3. Szybkość krążenia pieniądza nie jest stała, ulega

nawet dużym zmianom

4. Oprócz transakcyjnego popyty na pieniądz

motywem przechowywania pieniądza jest
przezorność i spekulacja

5. Podaż pieniądza jest zdeterminowana przez popyt

9

Polityka finansowa

Teoria Keynesa to teoria popytu na pieniądz
Funkcja popytu na pieniądz M = M1 + M2 = L1(Y) + L2 (R)
M – Łączny popyt na pieniądz
M1 – Transakcyjny i przezornościowy popyt na pieniądz

dodatnio skorelowany z dochodami

M2 – Spekulacyjny popyt na pieniądz skorelowany ujemnie

ze stopą %. Wynika on z oczekiwań co do zmiany %.

L1(Y) = k * Y L2(R) = - h * R M = k*Y – h R
k – wsp. Jaka część dochodów Y jest przchowywane w

formie gotówkowej

h – wsp. Wrażliwości zmian popytu na pieniądz na %
R – bieżąca %

10

Polityka finansowa

1. Wzrost podaży

pieniądza wchłaniany
całkowicie przez popyt
transakcyjny i
przezornościowy

2. Spada % wraz ze

wzrostem podaży
pieniądza

3. Pułapka płynności - %

nie reaguje na wzrost
podaży pieniądza

11

Okrężny obieg dochodów, funkcje deficytu

budżetowego

12

Znaczenie stałej stopy wzrostu podaży pieniądza

Prawidłowa polityka monetarna to kluczowy element polityki

finansowej.

Umiarkowani monetaryści uważają, że państwo zapewnić stałą

stopę wzrostu podaży pieniądza np. 2-3 % rocznie. Bank

centralny prowadzi politykę zwiększania pieniądza wg stałej

stopy wzrostu z roku na rok.

Stopa ta powinna być powszechnie znana, co zapewnia jej

przewidywalność. Wg monetarystów większość trudności

gospodarczych ma swoje źródło w nieoczekiwanym wzroście

ilości pieniądza, a nieoczekiwane wahania w polityce

monetarnej wywołują cykle koniunkturalne. Wprowadzenie

znanej i stałej stopy wzrostu ilości pieniądza ogranicza cykle

koniukturalne, a nawet je eliminuje.

Stopa wzrostu ilości pieniądza 2-3 % rocznie nie wywołuje

praktycznie żadnej inflacji, a wywołuje wzrost produkcji i usług,

Zasoby pieniądza powinny wzrastać, a nie być stałe, bo grozi

spadek cen. Przejście do sytuacji deflacyjnej rodzi zakłócenia

gospodarcze.

13

NBPortal.pl - Źródło wiedzy

ekonomicznej - pieniądz, M3,

podaż pieniądza, kreacja

MO - baza monetarna, najwęższa koncepcja miary pieniądza,

obejmująca wartość krążącego w gospodarce pieniądza
gotówkowego, wyemitowanego przez bank centralny, oraz wartość
rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym,
za pomocą których dokonują one codziennych rozliczeń między
sobą oraz z NBP, a także rachunków rezerwy obowiązkowej.

M1 - obejmuje oprócz pozycji z MO całą wartość depozytów na

żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych osób
prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji
finansowych

M2 - M1 plus wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie

zwrotu do 2 lat włącznie

M3 - najszersze pojęcie pieniądza, zawierające oprócz pozycji z M2

bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2
lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem
odkupu, przeprowadzonych przez banki z podmiotami
niebankowymi.

14

Krytyka monetaryzmu

1.

Trudno zdecydować, która miara zasobów pieniądza powinna

podlegać kontroli. Miary te są ustalane arbitralnie, pojawiają

się nowe formy pieniądza, które trudno jest ująć w

obliczeniach. Nikt na pewno nie może stwierdzić co jest, a co

niej jest pieniądzem,

2.

Wzrost ilości pieniądza tylko częściowo zależy od polityki

banku centralnego, w konsekwencji bank centralny może nie

być w stanie precyzyjnie doprowadzać do założonego wzrostu

podaży pieniądza. Rynek działa żywiołowo, np.. Silny popyt

na pieniądz może niweczyć działania ograniczające banku,

uważa się że bank centralny może utrzymać podaż jedynie w

pewnym przedziale

3.

Krytykę budzi założenie stałości szybkości krążenia pieniądza

Reakcje monetarystów
1.

Dostrzegają problem zdefiniowania i kontrolowania zasobów

pieniądza, zalecają kontrolę bazy monetarnej = pieniądz w

obiegu i rezerwy bankowe – stały wzrost bazy monetarnej,

pominięcie innych miar. Założenie o stabilnej relacji między

bazą monetarną a obiegiem pieniądza, stąd kontrola bazy

monetarnej najlepszym rozwiązaniami

15

Krytyka monetaryzmu

2. Monetaryści niestabilność v uważają za zjawisko przejściowe

wywołane przez rozregulowanie systemu bankowego,
Wynika ono w funkcjonowania różnych nierejestrowanych
form pieniądza. Jednak z biegiem czasu gospodarka
dostosowuje się do nowej sytuacji i następuje stabilizacja

3. I tak nie ma lepszej metody oddziaływania na gospodarkę.

Żadne władza nie ma pełnego rozeznania sytuacji i pewności
skutecznego działania. Interwencja w procesy
makroekonomiczne wg monetarystów przynosi więcej szkody
niż pożytków. „Ustalenia zasad ograniczenia interwencji
państwa w i tak już kiepską sytuację gospodarczą jest
wystarczającym uzasadnieniem dla monetaryzmu. W
niedoskonałym świecie monetaryzm proponuje sposób
ograniczenia krzywd, jakie sobie sami wyrządzamy”

16

NBP

•

STOPA KREDYTU REFINANSOWEGO

•

(w rachunku kredytu)

9,00

9,00

8,50

•

(na finansowanie inwestycji centralnych)

8,00

8,00

7,50

•

STOPA REDYSKONTOWA WEKSLI

7,00

7,00

6,50

•

STOPA KREDYTU LOMBARDOWEGO

8,00

8,00

7,50

•

STOPA DEPOZYTOWA

5,00

5,00

4,50

•
•

STOPA REZERWY OBOWIĄZKOWEJ

•

- OD WKŁADÓW ZŁOTOWYCH

•

- PŁATNYCH NA ŻĄDANIE

3,5

3,5

3,5

•

- TERMINOWYCH 3,5

3,5

3,5

•

-OD WKŁADÓW WALUTOWYCH

•

- PŁATNYCH NA ŻĄDANIE

3,5

3,5

3,5

•

- TERMINOWYCH

3,5

3,5

3,5

•

-OD ŚRODKÓW UZYSKANYCH ZE SPRZEDAŻY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Z UDZIELONYM

PRZYRZECZENIEM ODKUPU** 0,0

0,0

0,0

•
•

Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej***

0,9 stopy redyskontowej weksli

0,9 stopy

redyskontowej weksli

0,9 stopy redyskontowej weksli

•
•

Minimalna stopa rentowności 7-dniowych 6,50

6,50

6,00

•

operacji otwartego rynku

•

Stopy procentowe (a także stopa rentowności) prezentowane są w ujęciu rocznym.

•

*Zmiany wysokości stóp procentowych obowiązują od: 31 marca.

•

**Obowiązuje od dnia 30 czerwca 2004 r.

•

***Obowiązuje od dnia 1 maja 2004 r.

17

NBP

Dzięki rynkowi pieniężnemu pieniądz

zostaje przekazany z miejsca,

w którym jest jego nadmiar do miejsca zapotrzebowania - drogą
udzielania kredytów, bądź przez sprzedaż papierów
wartościowych. Transakcji na rynku pieniężnym dokonują m.in.:
banki,
państwo,
samorządy terytorialne,
przedsiębiorstwa,
instytucje ubezpieczeniowe,
osoby fizyczne.
Każdy z dokonujących transakcji może być pożyczkodawcą lub
pożyczkobiorcą
Podstawową rolę na rynku pieniężnym spełnia bank centralny,
który realizując swą
politykę pieniężną wpływa na wielkość podaży pieniądza i cenę
kredytu.

18

NBP

Na rynku pieniężnym operacje przeprowadzane są przede

wszystkim w formie pożyczek w postaci transferu lub w

formie terminowych transakcji z papierami wartościowymi

(ale bez ich fizycznego przemieszczania - bo są złożone w

formie depozytów). Podstawowe instrumenty rynku

pieniężnego to:

pożyczki na międzybankowym rynku pieniężnym,
bony pieniężne i bony skarbowe,
operacje otwartego rynku,
bony komercyjne.
Międzybankowy rynek pieniężny jest miejscem spotkania

popytu i podaży banków na pieniądz. Banki posiadające

nadwyżki środków są gotowe je odsprzedać czyli udzielić

pożyczek innym bankom za określoną cenę. Cena ta jest

kursem sprzedaży (średnioroczna stopą procentową). Banki

mające niedobór środków są gotowe kupić je czyli przyjąć w

depozyt od innych banków też po określonej cenie. Cena ta

to kurs kupna. Różnica między kursem kupna i sprzedaży

jest marżą stanowiącą potencjalny dochód dla banków.

19

NBP

Przykładowe najbardziej znane kursy to kursy rynku Londyńskiego:
LIBOR - średnia arytmetyczna, po której banki gotowe są sprzedawać

swoje nadwyżki na rynku londyńskim,

LIBID - średnia arytmetyczna, po której banki są skłonne płacić na rynku

londyńskim za pozyskiwany depozyt,

oraz frankfurckiego FIBOR i FIBID.
W zależności od czasu na jaki udzielane sa pożyczki i przyjmowane lokaty

oraz terminu dostarczenia pieniędzy rozróżniamy transakcje:

O/N (ovemight -przez noc) - termin jednodniowy, pieniądze dostarczone w

dniu

transakcji, zwrot następnego dnia do określonej godziny,
T/N (tom/next) - termin jednodniowy, pieniądze dostarczane na drugi dzień

po

zawarciu transakcji (możliwość prolongaty na dni następne, pożyczkodawca
upoważniony do wypowiedzenia umowy dnia poprzedniego),
S/N (spot/next) - termin jednodniowy, pozwalający na wcześniejsze

zaplanowanie

transakcji, pieniądze przekazywane dwa dni po zawarciu transakcji,
a także 1 tygodniowe (1W), 2 tygodniowe (2W), miesięczne, dwu- , trzy-,

sześcio-

i dziewięciomiesięczne (1M, 2M, 3M, 6M, 9M) oraz roczne (1R).

20

NBP

W Polsce dla złotowych depozytów międzybankowych stosuje się

podobne wskaźniki:

WIBOR - średnia cena za jaką bank gotowy jest udzielić

pożyczki - oprocentowanie po jakim banki udzielą pożyczek

innym bankom.

WIBID - średnia cena jaką bank jest skłonny zapłacić za

pozyskany depozyt - roczna stopa procentowa jaką banki

zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków.

Wskaźniki te wyliczane są od marca 1993 roku. W chwili obecnej

stanowią one średnia arytmetyczną stawek przekazywanych

przez 17 współpracujących banków. W przypadku gdy któryś z

banków nie jest zainteresowany udzielaniem lokaty lub

przyjęciem depozytu podaje stawki jaki uzna za ekonomicznie

uzasadnione.

Bony pieniężne to krótkoterminowe papiery wartościowe o

określonych nominałach i terminach wykupu emitowane przez

bank centralny. Przykładowo w Polsce sprzedaż tych bonów

NBP rozpoczął w 1990 roku. Miała ona na celu związanie

krótkoterminowych środków płynnych banków, które to środki

ze względu na administracyjne ograniczenia akcji kredytowej

nie mogły być spożytkowane do udzielania kredytów.

21

NBP

Sprzedaż bonów odbywała się na cotygodniowych aukcjach

w

drodze przetargu, z dyskontem, oferentom proponującym

najniższą stopę dyskonta.

Bony te były zbywalne i mogły być odkupywane przez

emitenta (NBP) w każdym momencie. Były wiec bardzo

płynnym instrumentem rynku finansowego. W

listopadzie 1994 roku NBP ponownie rozpoczął emisję

bonów pieniężnych ze względu na nadpłynność systemu

bankowego.

Bony skarbowe natomiast to papiery wartościowe

emitowane przez Ministerstwo Finansów, a NBP pełni

funkcje agenta ich emisji - czyli zapewnia ich obsługę.

Bon skarbowy stwarza możliwość zaciągania przez skarb

państwa krótkoterminowych pożyczek na rynku

pieniężnym. Jest w swej istocie dla rynku pieniężnego

instrumentem identycznym jak bon pieniężny NBP. Bony

te mogą być także przedmiotem operacji odkupu bądź

zastawu przy kredycie lombardowym.

22

NBP

Operacje otwartego rynku są podobnie jak bony instrumentem

oddziaływania banku centralnego na rynek pieniężny. Bank

centralny jest upoważniony do zakupu i sprzedaży

krótkoterminowych papierów wartościowych, przeważnie

państwowych (zwykle bonów skarbowych). Transakcje

dokonywane w ramach operacji otwartego rynku mają

wpływ na ilość pieniądza w obiegu:

W Polsce operacje otwartego rynku mają charakter

cotygodniowych aukcji, w których do przetargu stawać

mogą jedynie banki będące na podstawie umowy z NBP

dealerami rynku pieniężnego.

23

NBP

Bank centralny może połączyć operację zakupu papierów

wartościowych z uzgodnieniem warunków ich

odkupienia w określonym terminie.

Mamy wtedy do czynienia z operacjami warunkowymi

repo i reverse repo:

operacje repo - zakup zwrotny - zakup przez NBP od

banków bonów skarbowych z obowiązkiem ich

odkupu przez banki w terminie określonym przez

banki;

przedmiotem przetargu jest różnica pomiędzy

zaoferowanymi przez banki cenami odkupu i

sprzedaży,

operacje reverse repo - sprzedaż zwrotna - sprzedaż

bankom przez NBP bonów z obowiązkiem ich odkupu

przez NBP w terminie określonym przez NBP; kryterium

wyboru ofert stanowi tu wysokość proponowanej

przez banki stopy oprocentowania środków NBP za

okres na który NBP sprzedał bony.