Medycyna uzdrowiskowa, będąca
najstarszą dyscyplina lekarską, jest
integralną częścią współczesnego
leczenia. Leczenie w uzdrowisku stanowi
kontynuację leczenia szpitalnego lub
ambulatoryjnego prawie we wszystkich
dziedzinach medycyny.

Leczenie uzdrowiskowe ma duże

znaczenie dla leczenia, rehabilitacji i

profilaktyki chorób, dzięki temu, że

umożliwia:



Ćwiczenia bierne i czynne czynności
poszczególnych narządów w celu poprawy
zdolności reagowania na bodźce i adaptacji do nich
oraz wzmocnienie somatycznych i psychicznych
zdolności przystosowawczych całego organizmu do
zmian środowiskowych;



Ćwiczenia ogólnej wydolności w celu zwiększenia
zdolności organizmu do wysiłku fizycznego;



Czasowe wyłączenie chorego spod szkodliwych
wpływów środowiska i niehigienicznego trybu życia;



Wychowanie zdrowotne, prowadzące do wdrożenia
higienicznych nawyków i czynnego dbania o własne
zdrowie.

Warunki zakwalifikowania

chorego do leczenia

uzdrowiskowego:



Jego organizm musi mieć wydolność pozwalającą na
obciążenie bodźcami , których źródłem są stosowane
zabiegi, klimat i czynny tryb życia; musi być w pełni
zdolny do samoobsługi;



Chory narząd lub układ narządów musi zdolność
reagowania na bodźce fizykalne;



Chory musi wyrazić chęć współdziałania z lekarzem w
procesie leczenia jego choroby i chcieć być leczonym w
uzdrowisku.

Jeżeli te trzy warunki są spełnione to leczenie
uzdrowiskowe może być skuteczne. Nie może ono
jednak być stosowane dopiero wtedy gdy, wszystkie
inne możliwości zostały już wykorzystane. Musi Być
wprowadzone do programu leczniczego dużo
wcześniej.

Przy kierowaniu na leczenie

uzdrowiskowe obowiązuje reguła:

„właściwy chory, we właściwym czasie,

do właściwego uzdrowiska”, dlatego

należy brać pod uwagę:



Chorobę podstawową i choroby
współistniejące, okres choroby, stan
wydolności ogólnej i poszczególnych
narządów;



Wiek kalendarzowy i wiek biologiczny;



Fazę lub stadium choroby,



Kierunki leczenia uzdrowiska, oddalenie od
miejsca zamieszkania, warunki klimatyczne,
rodzaj zakładu lecznictwa uzdrowiskowego.

Wskazania i przeciwwskazania.



Wskazania określają grupy chorób lub poszczególne
choroby do leczenia w warunkach uzdrowiskowych.
Wyodrębniają więc te choroby przewlekłe, które mogą
być leczone metodami balneofizykalnymi, co - jak
można się spodziewać - przyniesie dobre rezultaty.



Przeciwwskazania dotyczą zaś grupy chorób i
jednostek chorobowych nie kwalifikujących się do
leczenia metodami uzdrowiskowymi. Zwykle potrzebne
jest stosowanie w tych przypadkach innych metod
leczniczych. Niektóre z tej grupy chorób nie mogą być
leczone w uzdrowisku, ponieważ nie przynosi to
żadnych korzyści lub, co gorsza, może doprowadzić do
zaostrzenia albo uogólnienia. Do leczenia
uzdrowiskowego nie kwalifikują się też chorzy
wymagający całodobowej indywidualnej opieki
medycznej, czego zakład lecznictwa uzdrowiskowego
nie może zapewnić.

Wskazania ogólne i

szczegółowe.



Wskazania ogólne odpowiadają profilom leczniczym

uzdrowiska i obejmują zespoły jednostek chorobowych,

które generalnie kwalifikują się do leczenia

uzdrowiskowego, lecz brak ściślejszych danych o

rodzaju i stanie zaawansowania choroby nie pozwala

na podjęcie ostatecznej decyzji co do wyboru

odpowiedniego uzdrowiska ani typu zakładu lecznictwa

uzdrowiskowego. Znajomość wskazań ogólnych jest

potrzebna lekarzowi kierującemu przy wstępnym

podejmowaniu decyzji, kiedy ocenia, czy w ogóle może

chorego skierować na ten typ leczenia; czy ten sposób

leczenia mu pomoże, a nie zaszkodzi.



Szczegółowe wskazania uściślają konkretne

jednostki chorobowe, określają stadium schorzenia i

inne szczegóły kliniczne. Ten rodzaj wskazań pomaga

lekarzowi podjąć decyzję w sprawie wyboru typu

zakładu lecznictwa uzdrowiskowego (szpital

uzdrowiskowy czy sanatorium), do którego chory

powinien być skierowany oraz konkretnego uzdrowiska.

Przeciwwskazania ogólne,

zwane też bezwzględnymi,

obejmują zespoły lub jednostki chorobowe, które nie
kwalifikują się do leczenia uzdrowiskowego niezależnie od
rodzaju uzdrowiska i typu zakładu leczniczego. Choroby
te wymagają zwykle intensywnego leczenia
specjalistycznego w miejscowym szpitalu. Inna grupa
chorób to te, co do których podejrzewamy, że mogą ulec
uogólnieniu lub zaostrzeniu pod wpływem stosowanej
terapii uzdrowiskowej. Istotnym problemem, często
kontrowersyjnym, jest kierowanie do uzdrowisk chorych w
wieku podeszłym. Z medycznego punktu widzenia nie
wiek metrykalny powinien być brany pod uwagę, ale stan
wydolności układowej i narządowej. Zasadą powinno się
stać kierowanie chorych w wieku podeszłym oraz tych z
zaawansowanymi chorobami do miejscowości
uzdrowiskowych położonych najbliżej ich miejsc
zamieszkania, co zmniejszy uciążliwość podróży i pozwoli
na lepszą adaptację do środowiska przyrodniczego.

Należy zaznaczyć, że przeciwwskazania ogólne

odnoszą się również do chorób towarzyszących

chorobie podstawowej. Wprowadzenie do

uzdrowisk nowej formy leczenia, jaką jest

wczesna rehabilitacja, wpłynęło na znaczne

ograniczenie przeciwwskazań, co oznacza

rozszerzenie wskazań leczniczych. W zestawieniu

przeciwwskazań ogólnych znajdują się te rodzaje

chorób lub powikłań, które nie kwalifikują się do

leczenia szpitalnego i sanatoryjnego, ale mogą

stanowić względne wskazania do leczenia w

zakładach rehabilitacji uzdrowiskowej. Do takich

chorób można zaliczyć niedowłady i porażenia z

nietrzymaniem moczu niedużego stopnia oraz

przebycie operacji zakończonej wytworzeniem

sztucznego odbytu (stomia).

Zupełnie nowym podejściem w problematyce

wskazań leczniczych jest istotna zmiana stanowiska

co do leczenia w warunkach uzdrowiskowych chorób

nowotworowych po zakończonym leczeniu

zachowawczym lub operacyjnym. Przez przynajmniej

50 lat obowiązywały zasady niekierowania do

uzdrowiska chorych po leczeniu choroby

nowotworowej wcześniej niż przed upływem 5 lat

obserwacji po zabiegu lub chemioterapii. Krajowi

konsultanci w balneologii i onkologii uzgodnili

ostatnio wspólne stanowiska w zakresie wskazań i

przeciwwskazań do leczenia różnych postaci choroby

nowotworowej. Według tych uzgodnień

zdecydowane przeciwwskazanie do leczenia choroby

nowotworowej w uzdrowisku występuje u chorych z

czynną chorobą nowotworową we wszystkich

postaciach, u chorych w trakcie chemioterapii oraz

przed upływem jednego roku od zakończenia

leczenia operacyjnego lub zachowawczego.

 

Przeciwwskazania ogólne

(bezwzględne):



Choroby o ostrym przebiegu (np. ostre choroby
zapalne, zawał mięśnia sercowego itd.);



Choroby ze wskazaniami do zabiegów chirurgicznych
(np. kamica nerkowa, kamica pęcherzyka żółciowego);



Żółtaczka niezależnie od przyczyny;



Ogniska zakaźne (ropne zapalenie migdałków, ropne
zapalenie zatok obocznych nosa, ropnie okołozębowe,
próchnica zębów);



Niewydolność krążenia, oddychania, wątroby, nerek;



Tętniak serca i tętnic;



Pełnoobjawowe postacie nadczynności i
niedoczynności tarczycy, niewydolność kory
nadnerczy, wymagające systematycznej
farmakoterapii w warunkach szpitalnych i kwalifikujące
się do zabiegu chirurgicznego;



Cukrzyca w okresie kwasicy lub z daleko
posuniętymi zmianami narządowymi; powikłania
cukrzycy;



Nowotwory złośliwe w tym również przypadki
leczone operacyjnie przed upływem 5-letniej
obserwacji;



Nowotwory łagodne;



Stany przednowotworowe;



Skazy krwotoczne ciężkiego stopnia;



Przepuklina ze skłonnością do uwięźnięcia;



Pęcherzyce;



Choroby psychiczne, psychonerwice, nerwice z
natręctwami i lękami sytuacyjnymi, uciążliwe dla
otoczenia, starcze zmiany charakterologiczne,
niedorozwój umysłowy, otępienie umysłowe;



Poważne zaburzenia osobowości i zachowania.



Padaczka z napadami;



Alkoholizm i narkomania;



Ciąża i okres karmienia;



Wyniszczające choroby układowe;



Przerost gruczołu krokowego z koniecznością
cewnikowania pęcherza moczowego;



Chorzy zniedołężniali, całkowicie
unieruchomieni, niezdolni do samoobsługo;



Nietrzymanie moczu, kału, sztuczny odbyt,
owrzodzenie podudzi, przetoki;



Chorzy w ciężkim stanie ogólnym, niezdolni do
transportu, wymagający leczenia szpitalnego;



Przeciwwskazania kardiologiczne.

Szczegółowe

przeciwwskazania

kardiologiczne stanowią:



Migotanie przedsionków;



Liczne skurcze przedwczesne (ponad 5 min);



Blok pęczka Hisa niezupełny;



Bloki przedsionkowo – komorowe II i III stopnia;



Zespół „chorego węzła zatokowego”;



Ciśnienie skurczowe ponad 190 mm Hg i rozkurczowe
ponad 110 mm Hg;



Nadciśnienie złośliwe;



Powikłania zakrzepowo – zatorowe;



Kardiomiopatia;



Częstoskurcz napadowy komorowy;



IV stopień niewydolności fizycznej według NYHA.

Bezwzględne przeciwwskazania do leczenia

uzdrowiskowego ze względów

epidemiologicznych:



Ostre choroby zakaźne do zakończenia izolacji i

całkowitego wyzdrowienia;



Przewlekle choroby zakaźne i nosicielstwo chorób

zakaźnych w tym gruźlicy płuc i innych narządów,

choroby przenoszone drogą płciową;



Choroby pasożytnicze.

Względne przeciwwskazania kliniczne

Względne przeciwwskazania kliniczne:



Obejmują nieodpowiedni profil leczniczy wybranego

uzdrowiska i niewłaściwy z punktu widzenia

etiopatogenezy choroby okres kuracji uzdrowiskowej.

Wskazania ogólne:

1. Choroby układu krążenia:



przewlekłe choroby mięśnia sercowego;



przewlekłe choroby naczyń wieńcowych;



stany po zawale serca;



stany po przebytych niektórych ostrych chorobach serca;



stany po operacjach serca, zastawek i dużych naczyń;



wady serca;



nadciśnienie tętnicze;



przewlekłe choroby naczyń obwodowych kończyn
dolnych;



choroba Raynauda i inne nerwice naczyniowe;



choroby układu żylnego.

2. Choroby układu oddechowego:



przewlekłe nieżyty górnych dróg

oddechowych i zatok obocznych nosa;



przewlekłe nieżyty oskrzeli;



rozstrzenia oskrzeli;



dychawica oskrzelowa;



zwłóknienie płuc;



pylice płuc;



zespół serca płucnego;



stany po zapaleniu płuc i oskrzeli;



stany po operacjach torakochirurgicznych.

3. Choroby układu trawienia:



choroba wrzodowa żołądka;



przewlekłe nieżyty żołądka i dwunastnicy;



stany po operacjach żołądka i dwunastnicy z powodu

choroby wrzodowej;



przewlekłe choroby przełyku;



nieżyty jelita cienkiego i grubego oraz zaburzenia

czynnościowe jelit;



wrzodziejące zapalenie jelita grubego;



przewlekłe choroby pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych lub stany po przebytych ostrych

zapaleniach;



stany po operacjach pęcherzyka i dróg żółciowych;



przewlekłe zapalenie trzustki i stany po ostrym

zapaleniu;



stany po wirusowym zapaleniu wątroby;



stłuszczenie wątroby i inne przewlekłe hepatopatie.

4. Choroby układu wydzielania wewnętrznego i

przemiany materii (cukrzyca, otyłość,

nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroby

przysadki i nadnerczy):



cukrzyca typu I;



cukrzyca typu II;



cukrzyca typu I i II z przewlekłymi powikłaniami
naczyniowymi (kończyn, mózgu, serca);



stany przed planowaną amputacją i po amputacji
kończyn z przyczyn naczyniowych;



cukrzyca typu I i II z powikłaniami neurologicznymi;



cukrzyca typu I i II z nefropatią;



stany po leczeniu ostrych powikłań cukrzycowych;



cukrzyca z otyłością i nadciśnieniem oraz
hiperlipidemią i opornością obwodową na insulinę
(Zespół X);



cukrzyca z endokrynopatiami i innymi chorobami
metabolicznymi,



skaza moczanowa;



otyłość skojarzona z chorobami układu krążenia, ze
zmianami w narządzie ruchu, zaburzeniami
gospodarki lipidowej i innymi chorobami;



nadczynność tarczycy;



stany po zapaleniu tarczycy;



stany po operacjach tarczycy;



niedoczynność tarczycy i wole obojętne;



akromegalia;



niedoczynność poporodowa przysadki;



zespół Cushinga;



niedoczynność kory nadnerczy;



niedoczynność przytarczyc.

5. Choroby reumatologiczne i ortopedyczno-
urazowe:



reumatoidalne zapalenie stawów i zespoły pokrewne;



zesztywniające zapalenie kręgosłupa;



stany po operacjach stawów kończyn i kręgosłupa;



toczeń rumieniowy przewlekły;



dna moczanowa;



choroba zwyrodnieniowa stawów;



gościec pozastawowy;



stany pourazowe tkanek miękkich, stawów i kości,

stany po oparzeniach,



stany po zabiegach operacyjnych ortopedycznych

kości i stawów, po amputacjach kończyn;



przygotowanie układu mięśniowo-stawowego do

dużych zabiegów ortopedycznych (przed zabiegiem

operacyjnym), wady postawy i wady wrodzone.

6. Choroby układu nerwowego:



zespół rwy kulszowej i splotu ramieniowego;



nerwobóle i przewlekłe zapalenia nerwów korzeni i splotów

nerwowych,



stany po urazach nerwów obwodowych i splotów;



stany po zabiegach operacyjnych mózgu, rdzenia, jądra

miażdżystego, jamistość rdzenia;



przewlekłe zapalenie wielonerwowe i stany po zatruciach;



stany po udarach mózgowych;



stany po urazach czaszkowo-mózgowych;



stany po zapaleniu mózgu i opon mózgowych;



stany po zapaleniu poprzecznym i połowiczym rdzenia;



stwardnienie rozsiane;



choroba Parkinsona;



stany po urazach kręgosłupa;



stany po operacjach łagodnych guzów rdzenia kręgowego;



stany po chorobie Heinego-Medina;



porażenie mózgowe dziecięce;



nerwice narządowe.

7. Choroby kobiece:

7. Choroby kobiece:



przewlekłe stany zapalne i pozapalne narządu rodnego;



stany po operacjach ginekologicznych;



zaburzenia wieku przekwitania;



opóźnione dojrzewanie płciowe;



niepłodność z zaburzeniami cyklu miesiączkowego;



brak miesiączki wtórny.

8. Choroby skóry:

8. Choroby skóry:



przewlekłe postacie zapalenia skóry, w tym na tle alergicznym;



choroby z zaburzeniami rogowacenia naskórka (łuszczyca,
przyłuszczyca, rybia łuska, łupież czerwony mieszkowy),



twardzinowe i zanikowe choroby skóry;



schorzenia łojotokowe;



choroby naczyniowe skóry;



dermatozy zawodowe i przemysłowe;



troficzne owrzodzenia skóry i liszaj płaski.

9. Choroby układu moczowego:



kamica dróg moczowych;



stany po usunięciu kamieni z dróg moczowych;



stany po ostrych infekcjach układu

moczowego;



stany po operacjach nefrologicznych i

urologicznych;



przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek i

dróg moczowych;



przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych;



stany po zatruciach substancjami

neurotoksycznymi;



zwyrodnienie torbielowe nerek;



skaza moczanowa.

10. Choroby zawodowe:



stany po ostrych zatruciach środkami

nefrotoksycznymi lub neurotoksycznymi;



stany po zatruciach hepatotoksycznych;



stany po zatruciach przebiegających z objawami

obrzęku płuc;



zmiany w układzie krwiotwórczym spowodowane

zatruciami ostrymi lub przewlekłymi oraz

promieniowaniem jonizującym;



zmiany w układzie kostnym z przyczyn zawodowych;



choroba wibracyjna;



przewlekła bruceloza;



pylice płuc i przewlekłe nieżyty oskrzeli związane z

ekspozycją zawodową.

Charakterystyka uzdrowisk w Polsce:



Busko Zdrój

, klimat nizinny/kontynentalny- choroby narządu ruchu

i reumatyczne, choroby skóry, choroby układu krążenia



Ciechocinek

, klimat nizinny- choroby narządu ruchu i reumatyczne,

choroby układu oddechowego, choroby dziecięce: narządu ruchu,
reumatyczne i układu krążenia



Cieplice Zdrój

, klimat podgórski- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby układu moczowego, choroby dziecięce:
narządu ruchu, reumatyczne i układu krążenia



Czerniawa Zdrój

, klimat górski- choroby układu oddechowego,

choroby dziecięce: układu oddechowego



Długopole Zdrój

, klimat podgórski- choroby układu pokarmowego,

stany po WZW, choroby układu krążenia



Duszniki Zdrój

, klimat górski- choroby układu pokarmowego,

układu oddechowego, choroby kobiece



Goczałkowice Zdrój

, klimat nizinny- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby układu oddechowego, choroby dziecięce:
narządu ruchu, reumatyczne i układu krążenia



Horyniec Zdrój

, klimat wyżyn środkowych- choroby narządu ruchu i

reumatyczne



Inowrocław

, klimat nizinny- choroby narządu ruchu i reumatyczne,

choroby układu krążenia, choroby układu oddechowego



Iwonicz Zdrój

, klimat górski- choroby narządu ruchu i reumatyczne,

choroby układu pokarmowego, choroby układu oddechowego



Jastrzębie Zdrój

, klimat górski- choroby narządu ruchu i reumatyczne,

choroby dziecięce: reumatyczne i układu krążenia



Jedlina Zdrój

, klimat górski- choroby układu pokarmowego, choroby

układu oddechowego



Kamień Pomorski

, klimat nadmorski- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby układu krążenia



Kołobrzeg

, klimat nadmorski- choroby układu oddechowego, choroby

układu krążenia, choroby narządu ruchu i reumatyczne, choroby
układu wewnętrznego wydzielania, choroby dziecięce: układu
oddechowego, skóry



Konstancin

, klimat nizinny- choroby układu wewnętrznego wydzielania

i przemiany materii, choroby narządu ruchu i reumatyczne, choroby
układu krążenia



Krynica Zdrój

, klimat górski- choroby układu pokarmowego,

moczowego, krążenia, choroby układu wewnętrznego wydzielania i
przemiany materii



Kudowa Zdrój

, klimat górski- choroby układu krążenia, choroby układu

wewnętrznego wydzielania i przemiany materii, bez cukrzycy, choroby
dziecięce: choroby układu pokarmowego



Muszyna Zdrój

, klimat górski- choroby układu pokarmowego, choroby

układu oddechowego



Nałęczów

, klimat nizinny- choroby układu krążenia



Piwniczna Zdrój

, klimat górski- choroby układu oddechowego



Polanica Zdrój

, klimat podgórski- choroby układu pokarmowego,

choroby układu krążenia, choroby dziecięce układu krążenia



Połczyn Zdrój

, klimat nizinny- choroby narządu ruchu i reumatyczne,

choroby kobiece



Rabka Zdrój

, klimat kotlin śródgórskich- choroby układu krążenia,

choroby układu oddechowego, choroby układu wewnętrznego
wydzielania i przemiany materii, choroby dziecięce: układu
oddechowego, reumatyczne i układu krążenia



Rymanów Zdrój

, klimat podgórski- choroby układu krążenia, choroby

układu oddechowego, choroby dziecięce: układu oddechowego, układu
moczowego, reumatyczne i układu krążenia



Solec Zdrój

, klimat wyżynny- choroby narządu ruchu i reumatyczne



Swoszowice

, klimat podgórski- choroby narządu ruchu i reumatyczne



Szczawnica

, klimat kotlin śródgórskich- choroby układu oddechowego



Szczawno Zdrój

, klimat podgórski- choroby układu oddechowego,

choroby układu pokarmowego, choroby dziecięce: układu
oddechowego



Lądek Zdrój

, klimat górski- choroby narządu ruchu i reumatyczne,

choroby skóry, układu krążenia obwodowego



Świeradów Zdrój

, klimat górski- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby kobiece, choroby układu krążenia



Świnoujście

, klimat morski- choroby układu krążenia, choroby

układu oddechowego, choroby układu wydzielania
wewnętrznego i przemiany materii, choroby skóry



Ustka

, klimat nadmorski- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby układu krążenia, choroby układu
oddechowego, choroby układu wydzielania wewnętrznego



Ustroń Śląski

, klimat podgórski- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby układu oddechowego



Wieniec Zdrój

, klimat nizinny leśny- choroby narządu ruchu i

reumatyczne, choroby dziecięce: reumatyczne i układu
krążenia



Wysowa

, klimat górski- choroby układu pokarmowego, choroby

układu oddechowego



Wapienne, klimat podgórski- choroby narządu ruchu i
reumatyczne



Żegiestów Zdrój

, klimat górski- choroby układu pokarmowego,

choroby układu oddechowego