W 1991 roku Ukraina uzyskała niepodległość
dzięki rozpadowi ZSRR. Polska była
pierwszym krajem, który uznał niezależność
Ukrainy.

Ostatnie wybory do Rady Najwyższej Ukrainy z 26
marca 2006 roku były czwartymi wolnymi wyborami
parlamentarnymi w tym kraju.

Do 1988 roku rządziła tylko jedna partia –
Komunistyczna Partia Ukrainy ( KPU) uważana za:

„przewodnią i kierującą siłę radzieckiego
społeczeństwa, centrum jego systemu politycznego,
organizacji państwowych i społecznych”

( Konstitucija SSSR, Moskwa 1977, s. 7)

Pojawiają się pierwsze inicjatywy społeczne o

charakterze demokratycznym, wpływ głasnosti i
pierestrojki Gorbaczowa
 1987 – protesty ukraińskiej inteligencji przeciwko
rusyfikacji szkolnictwa, nazw ulic itd.
 1988 – Ukraiński Związek Helsiński, program
Deklaracja

zasad:

przekształcenie

ZSRR

w

konfederacje,

prowadzenie

działalności

dyplomatycznej przez Ukraińską SSR
 1989 – Ruch na Rzecz Przebudowy: najsilniejsza
organizacja opozycyjna

KPU utrzymała się przy władzy aż do 1989 r.: obawa
społeczeństwa

przed

radykalnymi

zmianami

ustrojowymi i ostrożne działania opozycji

Przejście od organizacji opozycyjnych do tworzenia

partii politycznych.
1989 – nowa ordynacja wyborcza: demokratyczne
procedury, możliwość zgłaszania kandydatów przez
wyborców z danego okręgu, bezpośrednie wybory do
Rad wszystkich szczebli

III/IV 1990 - pierwsze rywalizacyjne wybory do RN
USRR oraz władz terenowych

Opozycja ma szanse legalnego uczestnictwa we
władzy – Blok Demokratyczny (1/4 miejsc w
parlamencie)


Parlament

przyjmuje

historyczną

Deklarację

suwerenności państwowej Ukrainy
 V 1990 – KC KPU rezygnuje z politycznego monopolu
na władzę



1990 – rozłam w KPU: „ narodowi komuniści”

Leonida Krawczuka i Partia Demokratycznego
Odrodzenia Ukrainy
1991 – władze w KPU przejęli zwolennicy Krawczuka
 24 sierpnia 1991 przyjęto Akt Ogłoszenia
Niepodległości Ukrainy (346 głosów za, 1 przeciw)
1990 – 1991: „wysyp” partii politycznych i
organizacji (ok. 20)
Partie dzieliły się w tym okresie na:

-Federalistów: Komunistyczna Partia
Ukrainy (KPU)

-Konfederalistów: np. Zjednoczona Socjaldemokratyczna
Partia Ukrainy

- Umiarkowanych niepodległościowców:
np. Socjaldemokratyczną
Partię Ukrainy

- Radykalnych niepodległościowców:
np. Ukraińską
Narodową Partię (UNP)



1991- delegalizacja KPU

 1991 – wybory prezydenckie, podzielona opozycja
przegrała, prezydentem były sekretarz KC KPU
Krawczuk
 1991 – 1993: powstały 32 partie, w większości
kanapowe

-Nurt nacjonalistyczny: np. Ukraińskie Zgromadzenie Narodowe
-Nurt konserwatywno – komunistyczny: np. Socjalistyczna Partia
Ukrainy

-Nurt socjaldemokratyczny: np. Partia Demokratycznego
Odrodzenia Ukrainy

-Nurt narodowo – demokratyczny: Ludowy Ruch Ukrainy
- Nurt narodowo – konserwatywny: np. Demokratyczna Partia
Ukrainy

 VI 1992 r.- RN uchwaliła Ustawę o zrzeszaniu się
obywateli

-„Partia polityczna jest to organizacja obywateli Ukrainy, którzy
są

zwolennikami

ogólnonarodowego

programu

rozwoju

społecznego i w tym celu uczestniczą w wypracowaniu zasad
polityki państwa oraz poprzez uczestnictwo we władzy biorą
udział w jej kształtowaniu na poziomie centralnym, regionalnym
i lokalnym (art. 2)”

- zakazano tworzenia struktur partyjnych w organach władzy
wykonawczej i sądowniczej, wojsku, publicznych placówkach
oświatowych i urzędach państwowych (art. 3)

-zakazano legalizacji organizacji nawiązujących do ideologii
faszystowskiej,

propagujących

przemoc,

nienawiść

i

ograniczenia praw człowieka

- zakazano ich finansowania ze źródeł zagranicznych i przez
organy władzy państwowej (art. 22)



III 1994 – pierwsze wolne wybory do Rady Narodowej,

wg nowej niekorzystnej dla opozycji
ordynacji większościowej
 1996 – Konstytucja Ukrainy: przyjęto projekt
prezydenta Kuczmy, konflikty wewnątrz RN
 1998 – spór prezydent – RN o nową ordynacje
wyborczą
•

nowy system mieszany większościowo – proporcjonalny

• metoda największych reszt

Lewica:

powrót Ukrainy do socjalistycznego ustroju państwa i

gospodarki centralnie planowanej

Partie środka i prawicy:

kontynuowanie reform jako jedynej

szansy na rozwiązanie problemów okresu transformacji

Partie ultraprawicowe:

wprowadzenie dyktatury narodowej

 1998 – 2001: liczba partii na Ukrainie wzrosła

dwukrotnie prowadząc do wysokiego poziomu
fragmentaryzacji systemu partyjnego

 IV 2001 - Ustawa o partiach politycznych

- partia może być zdelegalizowana tylko na podstawie decyzji

sądowej

- ustawodawca określił partię polityczną jako organizację nie

nastawioną na otrzymanie zysków (art. 14)

- zagwarantowano partiom politycznym prawo do prowadzenia

działalności opozycyjnej i krytyki działań władzy (art. 12)

- prawo do swobodnego działania w ramach prawa, uczestniczenia

w różnego rodzaju wyborach

 III 2002 – wybory parlamentarne, ordynacja

mieszana:

zniesiono

mozliwość

jednoczesnego

kandydowania

z

list

proporcjonalnej

i

większościowej

1994

System umiarkowanie

wielopartyjny z jedną partią

dominującą (KPU)

1998

System ekstremalnie

wielopartyjny z jedną partią

dominującą (KPU)

2000

System ekstremalnie

wielopartyjny z równowagą

między partiami

cechy

1.Niestabilność
2.Duża liczba partii (w 2001 r.

zarejestrowanych 127, w wyborach 2002 - 61
ugrupowań)

3.Fragmentaryzacja sceny politycznej
4.Częste zmiany organizacyjne partii

(rozłamy, łączenie się)

5.Żadna partia nie ma realnej szansy na

samodzielne rządzenie

6.Bloki – koalicje wyborcze, parlamentarne;

częste przechodzenie małych partii między
blokami; charakterystyczne bloki oparte na
stosunku pro lub antyprezydenckim

7.Ostre osie podziału:

wschód – zachód (prorosyjscy – proeuropejscy)
centrum – południe (tereny rolnicze,
separatystyczny Krym)

czynniki

1.System wyborczy

2.Brak tradycji demokratycznych

3.Ostre podziały społeczne i regionalne

4.22% Rosjan (głównie Zaporoże, Krym, Obwód Odeski)

5.Historia

6.Sytuacja międzynarodowa

System wyborczy

8.11.1993
Ustawa o wyborach deputowanych
ludowych Ukrainy

• Wybory 4-przymiotnikowe

• System większościowy

• Dwustopniowa rejestracja: powoływano pretendentów
(zgłaszały partie, kolektywy pracownicze lub co najmniej
10 wyborców), którzy musieli zebrać 300 podpisów w
okręgu, aby OKW zarejestrowała jako kandydata

• Ordynacja wybitnie antypartyjna: partie mogły zgłaszać
pretendentów, gdy partia istniała w okręgu i miała min.
100 członków

• Głosowanie przez skreślanie

• Wybory ważne przy min. 50% uprawnionych do
głosowania w okręgu

• Większość bezwzględna, ale nie mniej niż 25% ogólnej
liczby wyborców w okręgu

• II tura – dwóch kandydatów, wymogi takie same jak w I
turze

1998

–

nowa ordynacja wyborcza

• System mieszany: większościowo – proporcjonalny

• połowa składu RN wybierana w 1-manadatowych
okręgach wyborczych, połowa proporcjonalnie z
listom partyjnym

• Metoda największych reszt

• 4% próg wyborczy

2002 –

niewielkie poprawki do ordynacji,

dalej system mieszany

2006 – nowa ordynacja

•

system w pełni proporcjonalny

• 3% próg wyborczy

Wiktor

Janukowycz

Mykola Azarov

1997 – Partia Regionalnego Odrodzenia Ukrainy
2001 – Partia Regionów

 do 2004r. w koalicji rządowej, poparcie Leonida Kuczmy

 największe poparcie na wschodzie i połudn. wschodzie Ukrainy
(Okręg Doniecki)

 orientacja prorosyjska (bezpośrednie wsparcie od Putina),
antynatowska

 za decentralizacją Ukrainy, przekształceniem w federację

2006 - zwycięstwo w wyborach (32%), od 4 sierpnia rząd
Janukowycza z poparciem socjalistów, komunistów, Partii
Regionów i Naszej Ukrainy

Oleksandr Turchynov

• Partia Ojcowizna lub Zjednoczeni Patrioci Całej i Niepodzielnej Ukrainy

• Ukraińska Partia Socjaldemokratyczna

2002 – koalicja nacjonalistycznych i liberalnych partii:

2004 – poparcie Wiktora Juszczenki
24.01.2005 – 08.09.2005 Julia Tymoszenko premierem

 centro-lewica, liberalizm socjalny

Julia Tymoszenko

Wiaczesław Kyrylenko - lider

Wiktor Juszczenko

2001 - powstaje blok partii centro-
prawicowych po przywództwem
Juszczenki

2002 – 23,6% głosów w wyborach do Rady Najwyższej
2006 – 13,9%

Obecni członkowie bloku: Związek narodowy „Nasza Ukraina”,
Partia Przemysłowców i Przedsiębiorców Ukrainy, Unia
Chrześcijańsko-Demokratyczna, Ludowy Ruch Ukrainy, Kongres
Ukraińskich Nacjonalistów, URP „Sobor”

 centro-prawica, liberalizm konserwatywny

Oleksandr Moroz

1990 – zarejestrowanie partii
(jedna z najstarszych na
Ukrainie)

2004 – poparcie Juszczenki w II turze

2006 – 5,7% głosów, początkowo w „pomarańczowej koalicji”,
później poparcie Partii Regionów (za stanowisko marszałka
Rady Najwyższej dla Moroza)

 wielowektorowość – jednoczesne zacieśnianie związków z
zachodem i Rosją, przeciwko NATO, szerokie świadczenia
socjalne

Petro Symonenko

 założona w 1993 r.

 partia prorosyjska, za
przywróceniem monopolu
państwa w niektórych gałęziach
produkcji, ochroną ziemi przed
kapitałem zagranicznym

 systematyczny spadek poparcia

1998 – 25%
2002 – 20%
2006 – 3,6%

Blok partii lewicowych:

• Postępowa Partia Socjalistyczna
Ukrainy (powst. w 1996 na
skutek rozłamu w Socjalistycznej
Partii Ukrainy)

• Partia „Unia Rosyjsko -
Ukraińska”

 orientacja skrajnie prorosyjska,
antyzachodnia, przeciwko NATO, za
wyjściem z MFW

Natalia

Witrenko

Wołodimir Litwin

• Partia Ludowa

• Ukraińska Wiejska Partia
Demokratyczna

• Partia Ogólnoukraińskiego
Związku Lewicy "Sprawiedliwość"

 Polityka prozachodnia, odwołuje się do środowisk wiejskich

Pomarańczowa rewolucja

31.10.2004 - I tura wyborów prezydenckich

Wiktor Juszczenko 39,87%
Wiktor Janukowycz 39,32%

21.11.2004 – II tura, CKW ogłosiła zwycięzcą
Janukowycza (49,46%),
Według opozycji wygrał Juszczenko przewagą
7%

Od 21 listopada trwają

manifestacje na Placu

Niepodległości w

Kijowie

03.12.2004 – Sąd Najwyższy
uznaje, ze należy powtórzyć II
turę wyborów

26.12.2004 – powtórzona II tura

31.12.2004 – Wiktor Janukowycz
ustępuje ze stanowiska szefa rządu

10.01.2005 – CKW ogłasza Wiktora Juszczenkę
oficjalnym zwycięzcą wyborów prezydenckich na
Ukrainie

Juszczenko 51,99%
Janukowycz 44,19%

PARTIA REGIONÓW

186

RADA

NAJWYŻSZA

BLOK JULII TYMOSZENKO

129

„ NASZA UKRAINA”

81

SOCJALISTYCZNA PARTIA UKRAINY

33

KOMUNISTYCZNA PARTIA UKRAINY

21

• Ordynacja

proporcjonalna

• Próg wyborczy:

3 procent

BŁĘKITNA

BŁĘKITNA

REWOLUCJA

REWOLUCJA

Kryzys został zapoczątkowany

ogłoszeniem przez prezydenta Wiktora

Juszczenkę dekretu rozwiązującego

parlament i ogłaszającego

przedterminowe wybory parlamentarne

na maj 2007 roku.

Prezydent stwierdził, iż Partia Regionów premiera Wiktora

Janukowycza, tworząca główny trzon koalicji rządowej, łamie

ustawę zasadniczą przyciągając do swoich szeregów

deputowanych partii socjalistycznej, oraz niezależnych oferując

im stanowiska polityczne.

Partia Janukowycza dąży do posiadania 300 deputowanych, co

zapewni koalicji większość konstytucyjną, a co za tym idzie

możliwość odrzucenia prezydenckiego weta oraz dymisji

prezydenta.

31 III na Placu niepodległości w Kijowie

demonstrowało około 150 tysięcy zwolenników

rozwiązania parlamentu z jednej strony i do 35

tysięcy popierających istniejący układ polityczny z

drugiej.

2 IV prezydent Wiktor Juszczenko podpisał dekret o rozwiązaniu

parlamentu. Przedterminowe wybory miały odbyć się 27 maja.

Decyzji nie chcieli podporządkować zwolennicy partii Janukowycza,

którzy stwierdzili, iż dekret jest nielegalny. Na Placu

Niepodległości niebiescy rozstawili namioty i ogłosili, że nie

opuszczą placu do czasu, kiedy prezydent nie odwoła swojego

dekretu.

4 IV na Placu Niepodległości zebrał się tłum 30-tysięcy osób

popierających

Janukowycza

6 IV Partia Regionów wykluczyła ze swoich szeregów pojedynczych
deputowanych należących wcześniej do Bloku Tymoszenko i Naszej

Ukrainy. W zamian, deputowani liczyli na to, iż prezydent wycofa

swój dekret o rozwiązaniu parlamentu.

4 V Juszczenko porozumiał się z

Janukowyczem co do przeprowadzenia w

sposób uczciwy i demokratyczny

wyborów parlamentarnych na Ukrainie.

21 V Trwające już trzeci tydzień prace grupy roboczej,

która miała przygotować grunt prawny dla

przeprowadzenia wyborów i ustalić ich datę nie

przyniosły żadnych wyników. Spór dotyczy przede

wszystkim daty: koalicja nalega na

wybory jesienią, opozycja chce, by odbyły się do

połowy lipca.

21 V godz.18:34 Blok Julii

Tymoszenko,

Hryhorij Nemyria,

oświadczył w końcu,

że opozycja

jest gotowa przystać

na

termin jesienny.