© Anna Karabowicz

Źródła staropolskiego

Źródła staropolskiego

ziemskiego prawa sądowego

ziemskiego prawa sądowego

© Anna Karabowicz

Źródła historiograficzne

Źródła historiograficzne



Kroniki (kronika Thietmara z l. 908-1118, Kosmasa

Kroniki (kronika Thietmara z l. 908-1118, Kosmasa

do 1125 r., Kronika Galla Anonima z l. 1113-1117,

do 1125 r., Kronika Galla Anonima z l. 1113-1117,

Wincentego Kadłubka doprowadzona do 1202 r.,

Wincentego Kadłubka doprowadzona do 1202 r.,

Janka z Czarnkowa obejmująca lata 1333-1384,

Janka z Czarnkowa obejmująca lata 1333-1384,

Jana Długosza z l. 1455-1480), roczniki

Jana Długosza z l. 1455-1480), roczniki

(świętokrzyski po 1122 r.), żywoty świętych (żywot

(świętokrzyski po 1122 r.), żywoty świętych (żywot

św. Wojciecha z XI w.)

św. Wojciecha z XI w.)



księgi uposażeń (Księga Henrykowska 1270 r.)

księgi uposażeń (Księga Henrykowska 1270 r.)



Dokumenty (Dagome iudex z ok.. 990 r.):

Dokumenty (Dagome iudex z ok.. 990 r.):

1.

1.

Przywileje i statuty

Przywileje i statuty

2.

2.

Inne akty stwierdzające czynności prawne (dyplomy

Inne akty stwierdzające czynności prawne (dyplomy

monarsze nadań majątkowych, monarsze

monarsze nadań majątkowych, monarsze

stwierdzenia czynności prawnych, akty sądowe,

stwierdzenia czynności prawnych, akty sądowe,

akty prywatne (umowy, czynności jednostronne)

akty prywatne (umowy, czynności jednostronne)

© Anna Karabowicz

Spisy prawa zwyczajowego

Spisy prawa zwyczajowego



Księga Elbląska

Księga Elbląska



Zwyczaje i prawa ziemi łęczyckiej (Constitutiones

Zwyczaje i prawa ziemi łęczyckiej (Constitutiones

Lancicienses) – kon. XIV w.-pocz. XV w. – głównie

Lancicienses) – kon. XIV w.-pocz. XV w. – głównie

prawo karne [Statuty Kazimierza Wielkiego nie

prawo karne [Statuty Kazimierza Wielkiego nie

obowiązywały na dzielnicy łęczyckiej]

obowiązywały na dzielnicy łęczyckiej]



Zwyczaje ziemi mazowieckiej z XV w. – 24

Zwyczaje ziemi mazowieckiej z XV w. – 24

artykuły głównie z prawa prywatnego i częściowo

artykuły głównie z prawa prywatnego i częściowo

karnego

karnego



Prawo zwyczajowe ziemi krakowskiej – w Statucie

Prawo zwyczajowe ziemi krakowskiej – w Statucie

Łaskiego z 1506 r., jedyny zbiór potwierdzony

Łaskiego z 1506 r., jedyny zbiór potwierdzony

przez króla

przez króla

© Anna Karabowicz

Księga elbląska – Najstarszy

Księga elbląska – Najstarszy

zwód prawa polskiego

zwód prawa polskiego



Powstała po 1253 r., przed 1320 r.

Powstała po 1253 r., przed 1320 r.



Spisany przez urzędnika krzyżackiego dla celów

Spisany przez urzędnika krzyżackiego dla celów

sądowych państwa zakonnego nad ludnością

sądowych państwa zakonnego nad ludnością

polską

polską



Dowód na osobowość prawa, wstęp + 29

Dowód na osobowość prawa, wstęp + 29

artykułów, zawiera normy prawa karnego,

artykułów, zawiera normy prawa karnego,

procedury sądowej, prawa spadkowego,

procedury sądowej, prawa spadkowego,

sąsiedzkiego

sąsiedzkiego



niedokończony

niedokończony

© Anna Karabowicz

Prawo stanowione – początek

Prawo stanowione – początek

rozwoju

rozwoju



Przywileje monarsze – indywidualne,

Przywileje monarsze – indywidualne,

stanowe, generalne (Władysława

stanowe, generalne (Władysława

Laskonogiego dla Małopolski w Cieni w

Laskonogiego dla Małopolski w Cieni w

1228 r. i Wacława II Lutomyślu w 1291

1228 r. i Wacława II Lutomyślu w 1291

r.)

r.)

1.

1.

Przywileje immunitetowe

Przywileje immunitetowe

2.

2.

Zezwolenia na lokacje wsi i miast

Zezwolenia na lokacje wsi i miast



Statuty – sporadycznie – powstawały

Statuty – sporadycznie – powstawały

na wiecach (conventiones,

na wiecach (conventiones,

convocationes)

convocationes)

© Anna Karabowicz

Statuty Kazimierza

Statuty Kazimierza

Wielkiego

Wielkiego



Połowa XIV w.; starszy wielkopolski z Piotrkowa z l. 1356-1362 (34

Połowa XIV w.; starszy wielkopolski z Piotrkowa z l. 1356-1362 (34

artykuły); młodszy małopolski z Wiślicy (59 artykułów)

artykuły); młodszy małopolski z Wiślicy (59 artykułów)



Ustrój państwa, 2/3 przepisów to prawo karne, postępowanie

Ustrój państwa, 2/3 przepisów to prawo karne, postępowanie

sądowe, szczątkowo prawo cywilne

sądowe, szczątkowo prawo cywilne



Statuty rozwijały się począwszy od koń. XIV w.: dodawano tzw.

Statuty rozwijały się począwszy od koń. XIV w.: dodawano tzw.

ekstrawaganty = drobne ustawy Kazimierza Wielkiego i

ekstrawaganty = drobne ustawy Kazimierza Wielkiego i

następców; prejudykaty = orzeczenia w formie kazusów; petyta =

następców; prejudykaty = orzeczenia w formie kazusów; petyta =

projekty ustaw;

projekty ustaw;



Od przełomu XIV i XV w. – tworzenie jednego statutu małopolsko-

Od przełomu XIV i XV w. – tworzenie jednego statutu małopolsko-

wielkopolskiego, tzw. zwody (wielkopolski ok. 50 i małopolski ok.

wielkopolskiego, tzw. zwody (wielkopolski ok. 50 i małopolski ok.

100 artykułów); najpowszechniejsze w XV w. były tzw. dygesta -

100 artykułów); najpowszechniejsze w XV w. były tzw. dygesta -

130 artykułów;

130 artykułów;



Dygesta wydrukowano w zbiorze tzw. Syntagmata 1487-1489 w

Dygesta wydrukowano w zbiorze tzw. Syntagmata 1487-1489 w

Lipsku; ogłoszone przez Jana Łaskiego w 1506 r.;

Lipsku; ogłoszone przez Jana Łaskiego w 1506 r.;



małe znaczenie praktyczne do 1454 r. (przywilej nieszawski), kiedy

małe znaczenie praktyczne do 1454 r. (przywilej nieszawski), kiedy

to król nakazał sądzenie szlachty wg prawa pisanego

to król nakazał sądzenie szlachty wg prawa pisanego



Tłumaczenia Statutów na język polski – poł. XV w. Świętosława z

Tłumaczenia Statutów na język polski – poł. XV w. Świętosława z

Wojcieszyna

Wojcieszyna

© Anna Karabowicz

Statuty Kazimierza Wielkiego – główne zasady

Statuty Kazimierza Wielkiego – główne zasady



Prawo nie działa wstecz -

Prawo nie działa wstecz -

Cum omnes constitutiones et statuta legem imponant rebus

Cum omnes constitutiones et statuta legem imponant rebus

et negotii presentibus et futuris et non preteritis

et negotii presentibus et futuris et non preteritis

"Gdyż wszystkie ustawienia i statuta

"Gdyż wszystkie ustawienia i statuta

wkładają rzeczom a dziejom przyjdącym, nie przeminęłym" 

wkładają rzeczom a dziejom przyjdącym, nie przeminęłym" 



Zwyciężony w procesie sądowym winien uczynić zadość  wyrokowi zanim jeszcze opuści

Zwyciężony w procesie sądowym winien uczynić zadość  wyrokowi zanim jeszcze opuści

sąd" -

sąd" -

Quia victus tenetur victori satisfacere ... neque de iudicio prius recedat, nisi

Quia victus tenetur victori satisfacere ... neque de iudicio prius recedat, nisi

satisfaciat de eo in quo est condemnatus

satisfaciat de eo in quo est condemnatus

 

 



Nikt nie może czerpać korzyści z popełnionego bezprawia  - 

Nikt nie może czerpać korzyści z popełnionego bezprawia  - 

inobedientes de malitia

inobedientes de malitia

ipsorum commodum non deportant

ipsorum commodum non deportant

  -   "nieposłusznym  złoczyństwo nie przyniesie

  -   "nieposłusznym  złoczyństwo nie przyniesie

korzyści".     

korzyści".     



Nikt swego prawa nie może zostać podstępnie pozbawiony - 

Nikt swego prawa nie może zostać podstępnie pozbawiony - 

iure suo nullus debeat

iure suo nullus debeat

defraudari

defraudari

"Nikt ze swego prawa ma być schytrzon a chytrze pozbawion" (1459)     

"Nikt ze swego prawa ma być schytrzon a chytrze pozbawion" (1459)     



Nikomu nie wolno odmawiać prawa do obrony, która jest prawem naturalnym - 

Nikomu nie wolno odmawiać prawa do obrony, która jest prawem naturalnym - 

cuilibet

cuilibet

sua defensio et tuitio, cum iuris sit naturalis, non est deneganda

sua defensio et tuitio, cum iuris sit naturalis, non est deneganda

       

       



Zawinione niestawiennictwo powoda (

Zawinione niestawiennictwo powoda (

contumacia

contumacia

) jest czymś większym niż

) jest czymś większym niż

niestawiennictwo pozwanego  -

niestawiennictwo pozwanego  -

contumacia actoris...est maior quam rei

contumacia actoris...est maior quam rei

. W przekładzie

. W przekładzie

Swiętosława z Wojcieszyna reguła ta brzmi: "niestanie powodowo jest większe niźli

Swiętosława z Wojcieszyna reguła ta brzmi: "niestanie powodowo jest większe niźli

sąprzowo"  

sąprzowo"  



Nie należy wzruszać sprawy prawomocnie zakończonej -

Nie należy wzruszać sprawy prawomocnie zakończonej -

Quamvis negotia mortua et

Quamvis negotia mortua et

finita, quasi contra naturam, difficile sit retractare

finita, quasi contra naturam, difficile sit retractare

- W przekładzie Swiętosławowym

- W przekładzie Swiętosławowym

zasada ta brzmi: "Jakokole rzeczy umorzone a dokonane przeciwko przyrodzeniu trudno

zasada ta brzmi: "Jakokole rzeczy umorzone a dokonane przeciwko przyrodzeniu trudno

mają być odmienione"  

mają być odmienione"  



Powód winien pozywać do sądu właściwego dla pozwanego -

Powód winien pozywać do sądu właściwego dla pozwanego -

actor forum rei undique

actor forum rei undique

sequi debeat

sequi debeat



W sądach nie powinno być pośpiechu w sądzeniu spraw -

W sądach nie powinno być pośpiechu w sądzeniu spraw -

Licet in pluribus casibus

Licet in pluribus casibus

celeritas commendetur, tamen autem celeritas in iudiciis et causis expediendis

celeritas commendetur, tamen autem celeritas in iudiciis et causis expediendis

rationabiliter quandque non est observanda, sed potius amplianda et dilatanda ex eo

rationabiliter quandque non est observanda, sed potius amplianda et dilatanda ex eo

quod iudicantem cuncta oportet rimari

quod iudicantem cuncta oportet rimari

-  "Aczkolwiek w wielu rzeczach rączość chwalona

-  "Aczkolwiek w wielu rzeczach rączość chwalona

bywa, wszakoż ta rączość w sądzach a w rozprawieniu rzeczy, roztropnie niegdy ma być

bywa, wszakoż ta rączość w sądzach a w rozprawieniu rzeczy, roztropnie niegdy ma być

powściągniona, gdyż sądzący potrzebno jest wszego się badać"

powściągniona, gdyż sądzący potrzebno jest wszego się badać"

© Anna Karabowicz

Prawo stanowione – c.d.

Prawo stanowione – c.d.



Inne statuty – np. warcki z 1423 r. – uchwalony na

Inne statuty – np. warcki z 1423 r. – uchwalony na

sejmie walnym w Warcie, potwierdzony przez

sejmie walnym w Warcie, potwierdzony przez

Władysława Jagiełłę; ok. 30 artykułów, które rozwijały

Władysława Jagiełłę; ok. 30 artykułów, które rozwijały

i uzupełniały postanowienia Statutów Kazimierza

i uzupełniały postanowienia Statutów Kazimierza

Wielkiego

Wielkiego



Przywileje - budziński 1355, koszycki 1374,

Przywileje - budziński 1355, koszycki 1374,

piotrkowski 1388, czerwiński 1422, warcki 1423,

piotrkowski 1388, czerwiński 1422, warcki 1423,

jedlneńsko-krakowski 1430-1433, nieszawski 1454

jedlneńsko-krakowski 1430-1433, nieszawski 1454



Edykty – dotyczyły spraw wyznaniowych i

Edykty – dotyczyły spraw wyznaniowych i

wojskowych (wieluński przeciwko heretykom z 1422

wojskowych (wieluński przeciwko heretykom z 1422

r.)

r.)



Dekrety – handel i cła

Dekrety – handel i cła



Ordynacje – organizacja żup solnych

Ordynacje – organizacja żup solnych

© Anna Karabowicz

Prawo stanowione – c.d.

Prawo stanowione – c.d.



Królewskie

Królewskie

1.

1.

uniwersały

uniwersały

2.

2.

edykty

edykty

3.

3.

dekrety

dekrety

4.

4.

Artykuły wojskowe

Artykuły wojskowe

5.

5.

ordynacje górnicze

ordynacje górnicze

6.

6.

przywileje inkorporacyjne

przywileje inkorporacyjne



Sejmikowe – lauda

Sejmikowe – lauda



Sejmowe – konstytucje sejmowe od koń. XV w.,

Sejmowe – konstytucje sejmowe od koń. XV w.,

od 1543 r. w języku polskim, od 1576 r.

od 1543 r. w języku polskim, od 1576 r.

drukowane i rozsyłane do grodów w celu ich

drukowane i rozsyłane do grodów w celu ich

oblaty w księgach; uniwersały poborowe, inne

oblaty w księgach; uniwersały poborowe, inne

uniwersały

uniwersały

© Anna Karabowicz

W stronę kodyfikacji – Statut

W stronę kodyfikacji – Statut

Łaskiego

Łaskiego



1506 r. – z inicjatywy króla Aleksandra

1506 r. – z inicjatywy króla Aleksandra

Jagiellończyka i sejmu radomskiego 1505 r.

Jagiellończyka i sejmu radomskiego 1505 r.



Jan Łaski, kanclerz koronny

Jan Łaski, kanclerz koronny



2 części – obie potwierdzone w formie przywileju

2 części – obie potwierdzone w formie przywileju

królewskiego:

królewskiego:

1.

1.

polska – prawo polityczne i sądowe – przywileje

polska – prawo polityczne i sądowe – przywileje

ziemskie i generalne, statuty i edykty monarsze,

ziemskie i generalne, statuty i edykty monarsze,

konstytucje sejmowe, umowy międzystanowe,

konstytucje sejmowe, umowy międzystanowe,

traktaty międzynarodowe, „Zwyczaje ziemi

traktaty międzynarodowe, „Zwyczaje ziemi

krakowskiej”, krótki spis „Processus iuris”

krakowskiej”, krótki spis „Processus iuris”

2.

2.

niemiecka – „Zwierciadło saskie”, „Weichbild

niemiecka – „Zwierciadło saskie”, „Weichbild

magdeburski” w tłumaczeniu Konrada z

magdeburski” w tłumaczeniu Konrada z

Sandomierza, prawo lubeckie, traktat o prawie

Sandomierza, prawo lubeckie, traktat o prawie

rzymskim z XIV pt. „Summa Rajmunda

rzymskim z XIV pt. „Summa Rajmunda

Partenopejczyka”

Partenopejczyka”



charakter porządkowy, nie ma nic wspólnego z

charakter porządkowy, nie ma nic wspólnego z

nowożytną kodyfikacją

nowożytną kodyfikacją

© Anna Karabowicz

W stronę kodyfikacji – Formula

W stronę kodyfikacji – Formula

Processus

Processus



1520 r. – sejm powołuje komisję kodyfikacyjną:

1520 r. – sejm powołuje komisję kodyfikacyjną:

delegaci szlacheccy + doktorzy prawa

delegaci szlacheccy + doktorzy prawa

kanonicznego i rzymskiego

kanonicznego i rzymskiego



1523 r. – opracowanie działu obejmującego

1523 r. – opracowanie działu obejmującego

postępowanie sądowe

postępowanie sądowe



Formula processus iudiciarii

Formula processus iudiciarii

z 1523 r. – jedyna

z 1523 r. – jedyna

nowożytna kodyfikacja do końca Rzeczypospolitej

nowożytna kodyfikacja do końca Rzeczypospolitej

– jedynie dla Małopolski, Kujawy przyjęły ją w

– jedynie dla Małopolski, Kujawy przyjęły ją w

1528 r., Wielkopolska w 1553 r., Mazowsze w

1528 r., Wielkopolska w 1553 r., Mazowsze w

1577 r. – 111 artykułów – I część: przepisy

1577 r. – 111 artykułów – I część: przepisy

normatywne, II część: formuły procesowe

normatywne, II część: formuły procesowe



Zbiór Zygmunta I 1524 r.

Zbiór Zygmunta I 1524 r.

© Anna Karabowicz

W stronę kodyfikacji XVI-XVII

W stronę kodyfikacji XVI-XVII

w.– Korektura Praw

w.– Korektura Praw



1532 r. – nowa komisja (6 deputatów: 4 szlacheckich i 2

1532 r. – nowa komisja (6 deputatów: 4 szlacheckich i 2

duchownych)

duchownych)



1532 r. przygotowanie i ogłoszenie drukiem projektu pt.

1532 r. przygotowanie i ogłoszenie drukiem projektu pt.

Correctura iurium (Korektura Praw) – inna nazwa: korektura

Correctura iurium (Korektura Praw) – inna nazwa: korektura

Taszyckiego

Taszyckiego



całościowa kodyfikacja o charakterze ogólnopaństwowym – 929

całościowa kodyfikacja o charakterze ogólnopaństwowym – 929

artykułów, 5 ksiąg (I. źródła prawa, ustrój państwa i sądów, II.

artykułów, 5 ksiąg (I. źródła prawa, ustrój państwa i sądów, II.

prawo procesowe, III. prawo rodzinne i spadkowe, IV. prawo

prawo procesowe, III. prawo rodzinne i spadkowe, IV. prawo

zobowiązań i karne, V. zbiory formuł procesowych); wyraźny

zobowiązań i karne, V. zbiory formuł procesowych); wyraźny

podział na prawo polityczne i sądowe

podział na prawo polityczne i sądowe



oparty na Statucie Łaskiego, późniejszych konstytucjach

oparty na Statucie Łaskiego, późniejszych konstytucjach

sejmowych i edyktach królewskich, zwyczajach ziemi krakowskiej

sejmowych i edyktach królewskich, zwyczajach ziemi krakowskiej



miała za zadanie poprawy zwyczajowego prawa

miała za zadanie poprawy zwyczajowego prawa



1534 r. – sejm piotrkowski odrzucił projekt – przekroczenie

1534 r. – sejm piotrkowski odrzucił projekt – przekroczenie

założeń ruchu egzekucyjnego, za dużo nowości

założeń ruchu egzekucyjnego, za dużo nowości



kolejne komisje kodyfikacyjne w 1588 r., 1601 r., 1607 r., 1609 r.,

kolejne komisje kodyfikacyjne w 1588 r., 1601 r., 1607 r., 1609 r.,

© Anna Karabowicz

Dekret kasujący tzw. korekturę praw

Dekret kasujący tzw. korekturę praw

Taszyckiego uchwalony 13.12.1534 r.

Taszyckiego uchwalony 13.12.1534 r.



13 XII 1534, Piotrków

13 XII 1534, Piotrków

Senatorowie i posłowie ziemscy na sejm walny

Senatorowie i posłowie ziemscy na sejm walny

piotrkowski, wyznaczeni przez króla do

piotrkowski, wyznaczeni przez króla do

przejrzenia spraw, które miały być rozważone na

przejrzenia spraw, które miały być rozważone na

sejmie, a w szczególności projektu korektury praw

sejmie, a w szczególności projektu korektury praw

(pospolicie zwanego nowymi prawami), uznają, że

(pospolicie zwanego nowymi prawami), uznają, że

te nowe prawa jako wysoce kontrowersyjne niosą

te nowe prawa jako wysoce kontrowersyjne niosą

w sobie groźbę głębokiego rozłamu i zamieszek w

w sobie groźbę głębokiego rozłamu i zamieszek w

społeczeństwie i z tego powodu w całości na

społeczeństwie i z tego powodu w całości na

zawsze je odrzucają.

zawsze je odrzucają.

© Anna Karabowicz

W stronę kodyfikacji XVIII w. – Zbiór Praw

W stronę kodyfikacji XVIII w. – Zbiór Praw

Sądowych i Kodeks Stanisława Augusta

Sądowych i Kodeks Stanisława Augusta



postulaty na sejmach 1744, 1748, 1750, 1752, 1764, 1768, 1773-5 (tu

postulaty na sejmach 1744, 1748, 1750, 1752, 1764, 1768, 1773-5 (tu

częściowa kodyfikacja prawa wekslowego z 1775 r.)

częściowa kodyfikacja prawa wekslowego z 1775 r.)

1.

1.

Zbiór praw sądowych (Kodeks Zamoyskiego)

Zbiór praw sądowych (Kodeks Zamoyskiego)



1776 r. – powołanie komisji na czele z Andrzejem Zamoyskim, członkiem

1776 r. – powołanie komisji na czele z Andrzejem Zamoyskim, członkiem

Józef Wybicki – opracowanie kodyfikacji prawa ziemskiego dla całej

Józef Wybicki – opracowanie kodyfikacji prawa ziemskiego dla całej

Rzeczypospolitej: Korony i Litwy

Rzeczypospolitej: Korony i Litwy



1778 r. – przedłożenie projektu Zbioru Praw Sądowych – 115 artykułów,

1778 r. – przedłożenie projektu Zbioru Praw Sądowych – 115 artykułów,

systematyka rzymska (I część: prawo stanów, publiczne, osobowe, II

systematyka rzymska (I część: prawo stanów, publiczne, osobowe, II

część: prawo prywatne – spadkowe, zobowiązaniowe, rodzinne III część:

część: prawo prywatne – spadkowe, zobowiązaniowe, rodzinne III część:

ustrój sądów, procedura, prawo wekslowe), kompromis ziemiańsko-

ustrój sądów, procedura, prawo wekslowe), kompromis ziemiańsko-

mieszczański, nowości w prawie prywatnym: kurateli i opieki,

mieszczański, nowości w prawie prywatnym: kurateli i opieki,

zobowiązaniach, ciągle kwalifikowana kara śmierci,, idee humanitaryzmu

zobowiązaniach, ciągle kwalifikowana kara śmierci,, idee humanitaryzmu

w procedurze karnej,

w procedurze karnej,



1780 r. – sejm odrzucił projekt jako zbyt radykalny bez dyskusji

1780 r. – sejm odrzucił projekt jako zbyt radykalny bez dyskusji

merytorycznej

merytorycznej

2.

2.

Kodeks Stanisława Augusta

Kodeks Stanisława Augusta



myśl kodyfikacyjna na Sejmie Czteroletnim – Hugo Kołłątaj; art.. VIII

myśl kodyfikacyjna na Sejmie Czteroletnim – Hugo Kołłątaj; art.. VIII

Konstytucji 3 Maja – spisanie praw cywilnych i karnych

Konstytucji 3 Maja – spisanie praw cywilnych i karnych



2 komisje dla Korony (14 osób) i Litwy (22 osoby): Hieronim Stroynowski,

2 komisje dla Korony (14 osób) i Litwy (22 osoby): Hieronim Stroynowski,

Józef Januszewicz, Józef Wybicki, Józef Szymanowski

Józef Januszewicz, Józef Wybicki, Józef Szymanowski



prawo natury, humanitaryzm

prawo natury, humanitaryzm



projekt nie wyszedł poza fazy wstępne – prace trwały od IX 1791 do III

projekt nie wyszedł poza fazy wstępne – prace trwały od IX 1791 do III

1792 r.

1792 r.

© Anna Karabowicz

W stronę kodyfikacji – prywatne

W stronę kodyfikacji – prywatne

zbiory

zbiory



Prywatne projekty kodyfikacyjne

Prywatne projekty kodyfikacyjne

1.

1.

Jakub Przyłuski „Statuta Regni Poloniae” 1548; „Leges seu

Jakub Przyłuski „Statuta Regni Poloniae” 1548; „Leges seu

statuta ac privilegia Regni Poloniae” 1553 (I. ustrój prawa i

statuta ac privilegia Regni Poloniae” 1553 (I. ustrój prawa i

stanów, II. skarbowość, III. prawo karne i prywatne, IV. proces, V.

stanów, II. skarbowość, III. prawo karne i prywatne, IV. proces, V.

stosunek innych ziem do Korony, VI. wojna)

stosunek innych ziem do Korony, VI. wojna)

2.

2.

Kompendium Jana Sierakowskiego „Statutorum Regni Poloniae

Kompendium Jana Sierakowskiego „Statutorum Regni Poloniae

methodus” 1554 (47 rozdziałów, układ podobny do Korektury

methodus” 1554 (47 rozdziałów, układ podobny do Korektury

praw)

praw)

3.

3.

„

„

Zbiór prawa polskiego” Jana Palczewskiego 1555, drukiem w

Zbiór prawa polskiego” Jana Palczewskiego 1555, drukiem w

1561

1561

4.

4.

Jan Herburt „Statuta Regni Poloniae in ordinem alphabeti

Jan Herburt „Statuta Regni Poloniae in ordinem alphabeti

digesta” 1563 (potem zbiór statutów i konstytucji w jęz. pol. w

digesta” 1563 (potem zbiór statutów i konstytucji w jęz. pol. w

1570 jako „Statuta i przywileje koronne z łacińskiego języka na

1570 jako „Statuta i przywileje koronne z łacińskiego języka na

polski przełożone, nowym porządkiem zebrane i spisane” –

polski przełożone, nowym porządkiem zebrane i spisane” –

niezatwierdzone przez sejm 1569 r.): I. prawo publiczne,

niezatwierdzone przez sejm 1569 r.): I. prawo publiczne,

stanów, prawo karne i opieka, II. ustrój sądów, proces, prawo

stanów, prawo karne i opieka, II. ustrój sądów, proces, prawo

karne, wojna, III. rozmaite akty prawne i ich treść

karne, wojna, III. rozmaite akty prawne i ich treść

5.

5.

Stanisław Sarnicki „Statuta i metryka przywilejów koronnych”

Stanisław Sarnicki „Statuta i metryka przywilejów koronnych”

1594 – cz. I. statuta głównie prawo polityczne i cz. II metryka

1594 – cz. I. statuta głównie prawo polityczne i cz. II metryka

głównie prawo sądowe

głównie prawo sądowe

6.

6.

Jan Januszowski „Statuta, prawa i konstytucje koronne, łacińskie

Jan Januszowski „Statuta, prawa i konstytucje koronne, łacińskie

i polskie” 1600 – 10 ksiąg

i polskie” 1600 – 10 ksiąg

© Anna Karabowicz

W stronę kodyfikacji – prywatne

W stronę kodyfikacji – prywatne

zbiory

zbiory



Dzieła prawnicze

Dzieła prawnicze

1.

1.

Jan Ostroróg „Memoriał o urządzeniu

Jan Ostroróg „Memoriał o urządzeniu

Rzeczypospolitej” II poł. XV w.

Rzeczypospolitej” II poł. XV w.

2.

2.

Andrzej Frycz-Modrzewski „O poprawie

Andrzej Frycz-Modrzewski „O poprawie

Rzeczypospolitej” 1551

Rzeczypospolitej” 1551

3.

3.

Tomasz Drezner „Processus iudiciarius Regni

Tomasz Drezner „Processus iudiciarius Regni

Poloniae” 1601, „Institutionum iuris Regni Poloniae”

Poloniae” 1601, „Institutionum iuris Regni Poloniae”

1613

1613

4.

4.

Teodor Zawacki „Processus iudiciarius” 1612

Teodor Zawacki „Processus iudiciarius” 1612

5.

5.

Mikołaj Zalaszowski „Ius Regni Poloniae” 1699-1702

Mikołaj Zalaszowski „Ius Regni Poloniae” 1699-1702

6.

6.

Teodor Ostrowski „Prawo cywilne narodu polskiego”

Teodor Ostrowski „Prawo cywilne narodu polskiego”

1784

1784

7.

7.

Tomasz Kuźmirski „Uwagi nad procesem” 1792

Tomasz Kuźmirski „Uwagi nad procesem” 1792

© Anna Karabowicz

Źródła poznania prawa

Źródła poznania prawa



Księgi sądowe

Księgi sądowe

– od kon. XIV w., najstarsze krakowskie od

– od kon. XIV w., najstarsze krakowskie od

1374 r.: sądy ziemskie, grodzkie, podkomorskie; z początku

1374 r.: sądy ziemskie, grodzkie, podkomorskie; z początku

jednolite, od XVI w. dzielone na księgi inskrypcji (głównie

jednolite, od XVI w. dzielone na księgi inskrypcji (głównie

nieruchomości), dekretów (wyroki); księgi relacji w sądach

nieruchomości), dekretów (wyroki); księgi relacji w sądach

grodzkich (zawierały wpisy aktów publicznych)

grodzkich (zawierały wpisy aktów publicznych)



Metryka Koronna

Metryka Koronna

– prowadzona od kon. XIV w., zachowała

– prowadzona od kon. XIV w., zachowała

się od poł. XV w.: akty normatywne, statuty, przywileje, akty

się od poł. XV w.: akty normatywne, statuty, przywileje, akty

międzynarodowe, akty majątkowe, nadania, wyroki – 343

międzynarodowe, akty majątkowe, nadania, wyroki – 343

księgi z l. 1447-1795

księgi z l. 1447-1795



Volumina Legum

Volumina Legum

(VL)

(VL)

– konstytucje sejmowe od XIV w.;

– konstytucje sejmowe od XIV w.;

Józef A. Załuski i Stanisław Konarski opublikowali pierwsze 6

Józef A. Załuski i Stanisław Konarski opublikowali pierwsze 6

tomów w l. 1732-1739; potem 2 kolejne tomy wydali pijarzy

tomów w l. 1732-1739; potem 2 kolejne tomy wydali pijarzy

w 1782 r. z aktami do 1780 r.; te 8 tomów przedrukował

w 1782 r. z aktami do 1780 r.; te 8 tomów przedrukował

Józef Ohryzko w Petersburgu w l. 1859-1860; Akademia

Józef Ohryzko w Petersburgu w l. 1859-1860; Akademia

Umiejętności w Krakowie wydała w 1889 r. tom IX z aktami

Umiejętności w Krakowie wydała w 1889 r. tom IX z aktami

do 1792 r., zaś tom X z aktami sejmu grodzieńskiego 1793 r.

do 1792 r., zaś tom X z aktami sejmu grodzieńskiego 1793 r.

opublikowano w 1952 r.

opublikowano w 1952 r.



Volumina Constitutionum

Volumina Constitutionum

– uzupełniony przedruk VL, 1996-,

– uzupełniony przedruk VL, 1996-,

środowisko krakowskich historyków prawa (Stanisław

środowisko krakowskich historyków prawa (Stanisław

Grodziski), t. I vol. 1 1493-1526, vol. 2 1527-1549, t. II vol. 1

Grodziski), t. I vol. 1 1493-1526, vol. 2 1527-1549, t. II vol. 1

1550-1585, t. II vol. 2 1587-1629 (w przygotowaniu)

1550-1585, t. II vol. 2 1587-1629 (w przygotowaniu)