2.06.21

POLSCY ZNANI FIZYCY

2.06.21

Spis treści

□

Aleksander Jabłoński

□

Kazimierz Fajans

□

Artur Ekert

□

Henryk Niewodniczański

□

Kazimierz Antonowicz

2.06.21

Aleksander

Jabłoński

26 lutego 1898 - 9 września 1980

2.06.21

Aleksander Jabłonski

Życiorys:Aleksander Jabłoński urodził się w roku 1898 na

Ukrainie. Fizykę studiował w Charkowie i w Warszawie,

gdzie w roku 1930 uzyskał stopień doktora. Studiując w

Warszawie grał jednocześnie w sekcji pierwszych skrzypiec

orkiestry Teatru Wielkiego. W latach 30. przebywał w

Berlinie i w Hamburgu jako stypendysta Fundacji

Rockefellera. Habilitował się na Uniwersytecie

Warszawskim w dziedzinie ciśnieniowego poszerzania linii

widmowych. Tematyka ta, którą kontynuował po

przeniesieniu się do Wilna, jest do dziś uprawiana w

Instytucie Fizyki UMK. W 1939 roku wziął udział w kampanii

wrześniowej, która skończyła się dla niego najpierw

internowaniem w obozie sowieckim, a następnie

szczęśliwym jego opuszczeniem i wstąpieniem do Armii

Andersa. W roku 1943 znalazł się w Wielkiej Brytanii, gdzie

przez dwa lata pracował na Uniwersytecie w Edynburgu.

Po powrocie do Polski, w roku 1945, pracował najpierw na

Uniwersytecie Warszawskim, wkrótce jednak przeniósł się

do Torunia, gdzie został mianowany profesorem

zwyczajnym i gdzie od podstaw rozpoczął budowę

toruńskiej szkoły fizyki.

2.06.21

Aleksander Jabłoński

□

Działalność naukowa:

□

Prace i odkrycia profesora Jabłońskiego w dziedzinie optyki
atomowo-molekularnej, a w szczególności n.t. luminescencji i
ciśnieniowego rozszerzania linii widmowych, zapewniły mu
światowy rozgłos. Znaczącym echem odbiły się w naukowym
świecie prace, w których wyjaśniał zjawiska fluorescencji i
fosforescencji. Zaproponowany przez niego schemat poziomów i
przejść kwantowych w molekułach jest dziś powszechnie znany i
nosi nazwę diagramu Jabłońskiego. Profesor Jabłoński był
członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, doktorem honoris
causa trzech uniwersytetów, laureatem wielu nagród i odznaczeń.

2.06.21

Aleksander Jabłonski

□

Wyróżnienia i nagrody:

□

Krzyż Walecznych (1920)

□

nagroda państwowa (1964)

□

Medal Mariana Smoluchowskiego (1968)

□

tytuł doktora honoris causa UMK (1973)

□

tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego „za wkład
w rozwój fizyki polskiej, w szczególności spektroskopii atomowej i
molekularnej” (9 października 1975).

□

doktorat honoris causa University of Windsor (Kanada)

2.06.21

Kazimierz Fajans

2.06.21

ur. 27 maja 1887 w Warszawie - zm. 18 maja 1975 w Ann Arbor, Michigan, USA

Kazimierz Fajans urodził się w zasłużonej dla Polski zasymilowanej rodzinie żydowskiej.

Był synem Hermana i Wandy Wolberg (1867-1907).

W 1904 ukończył szkołę średnią w Warszawie, następnie studiował chemię w Niemczech,

początkowo w Uniwersytecie w Lipsku, a następnie w Heidelbergu i Zurychu. W 1909

uzyskał doktorat za badania nad syntezą stereoselektywną związków chiralnych. W

latach 1910-1911 odbył roczny staż w Manchesterze, w Anglii, w laboratorium E.

Rutherforda, gdzie zajmował się badaniem promieniotwórczości. Odkrył wówczas

dwutorowy rozpad (α i β) jednego z izotopów bizmutu (zjawisko bifurkacji (rozgałęziania

się) szeregów promieniotwórczych). Wyznaczył okresy połowicznego zaniku niektórych

radionuklidów. Następnie wrócił do Niemiec i objął stanowisko asystenta, a później

docenta na Politechnice w Karlsruhe.

W 1912 odkrył niezależnie od Fredericka Soddy'ego prawo przesunięć

promieniotwórczych (reguła Soddy'ego-Fajansa), które pozwoliło ustalić położenie w

układzie okresowym wszystkich znanych pierwiastków promieniotwórczych i przyczyniło

się do poznania izotopów pierwiastków. Wraz ze swoim doktorantem, Osvaldem H.

Göhringiem, odkrył pierwiastek o liczbie atomowej 91 - brevis, któremu nadana została

później nazwa protaktyn. Na podstawie analizy szeregów promieniotwórczych odkrył

istnienie izotopów trwałych (niepromieniotwórczych). W wyniku badań adsorpcji jonów

pierwiastków promieniotwórczych sformułował ogólne reguły strącania substancji z

roztworów.

Kazimierz Fajans

2.06.21

□

W roku 1917 objął Katedrę Chemii Fizycznej na Uniwersytecie Monachijskim, a od 1932
kierował Instytutem Chemii Fizycznej, który powstał dzięki dotacji Fundacji Rockefellera.
Zajmował się wówczas budową cząsteczek i kryształów, odkrywając różne zależności
termochemiczne i refraktometryczne dla substancji krystalicznych. Jego metoda oceny
charakteru jonowo-kowalencyjnego wiązania chemicznego znana jest obecnie jako reguły
Fajansa. W roku 1935 opuścił Niemcy w związku z eskalacją prześladowań hitlerowskich
(m.in. pozbawienie go stanowiska profesora). W tym czasie, ze względu na kampanię
antysemicką, nie doszło do objęcia przez niego Katedry Chemii Nieorganicznej na
Uniwersytecie Lwowskim po śmierci Stanisława Tołłoczki. Na krótko zatrzymał się w
Cambridge w Anglii, a następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, do Ann Arbor
(Michigan), gdzie w 1936 objął katedrę na Uniwersytecie Stanu Michigan, z którym był
związany do końca swego życia. Badania reakcji jądrowych przy użyciu cyklotronu
doprowadziły go do odkrycia nowych izotopów ołowiu i renu.

□

W wyniku dalszych badań budowy cząsteczek opracował kwantykułową teorię wiązania
chemicznego, która jednak nie zyskała akceptacji środowiska naukowego[1]. W wieku 70
lat przeszedł na emeryturę, ale pozostał aktywny zawodowo. Był członkiem Polish Institute
of Arts and Sciences of America i wielu towarzystw oraz akademii naukowych.

□

Był żonaty z Salomeą Kapłan, z którą miał dwóch synów: Edgara (ur. 1911) i Stefana (ur.
1918).

2.06.21

2.06.21

Artur Ekert

2.06.21

Artur Ekert (urodzony 19 września 1961 we Wrocławiu) – polski fizyk prowadzący

badania w zakresie podstaw mechaniki kwantowej oraz kwantowym

przetwarzaniem informacji. Obecnie zajmuje on stanowiska profesora fizyki

kwantowej na wydziale Matematyki Uniwersytetu Oksfordzkiego a także profesora

honorowego Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Centennial Professor) na Narodowym

Uniwersytecie Singapuru oraz dyrektora Centrum Technologii Kwantowych

działającego w ramach tego uniwersytetu.

Artur Ekert ukończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na

Uniwersytecie Oksfordzkim. W latach 1987-1991 był doktorantem w Wolfson

College, gdzie odbywał studia pod kierunkiem Davida Deutscha oraz Keitha

Burnetta. W swojej rozprawie doktorskiej pokazał jak splątanie może zostać

wykorzystane do kwantowej dystrybucji klucza z zapewnieniem pełnego

bezpieczeństwa przesyłania informacji.

Po ukończeniu studiów doktorskich Artur Ekert pracował w latach 1991-1994 na

stanowisku Junior Research Fellow, a od 1994 jako Research Fellow, w Merton

College na Uniwersytecie Oksfordzkim. W okresie tym był założycielem pierwszej

grupy badawczej, przekształconej później w Centre for Quantum Computation,

zajmującej się kryptografią kwantową oraz kwantowym przetwarzaniem informacji.

Grupa ta została utworzona w ramach Clarendon Laboratory na Uniwersytecie

Oksfordzkim[.

W latach 1998-2002 pracował jako profesor fizyki na Uniwersytecie Oksfordzkim i

jako Fellow oraz Tutor in Physics w Keble College. W latach 1993-2000 zajmował

także pozycję Howe Fellow w Royal Society.

W latach 2002-2007 zajmował stanowisko Leigh-Trapnell Professor of Quantum

Physics na Wydziale Matematyki Stosowanej i Fizyki Teoretycznej oraz stanowisko

Professorial Fellow w King's College na Uniwersytecie w Cambridge. W okresie tym

prowadzona prze niego grupa badawcza Centre for Quantum Computation działa w

ramach Uniwersytetu w Cambridge. Obecnie badanie w zakresie informatyki

kwantowej na Uniwersytecie w Cambridge prowadzone są w ramach grupy Centre

for Quantum Information and Foundations.

Od roku 2007 Artur Ekert zajmuje stanowisko profesora fizyki kwantowej w

Instytucie Matematyki Uniwersytetu Oksfordzkiego. Również od 2007 zajmuje

stanowisko profesora honorowego Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Centennial

Professor)[1] na Narodowym Uniwersytecie Singapuru.

2.06.21

Artur Ekert

□

Za swoją pracę nad wykorzystaniem splątania w kryptografii
Artur Ekert został nagrodzony w 1995 roku Medalem
Maxwella przyznawanym przez Institute of Physics a w roku
2007 Medalem Hughesa przyznawanym przez Royal Society.
Artur Ekert jest również jako uczestnik projektu IST-QuComm
współlaureatem Nagrody Kartezjusza za rok 2004
przyznawanej przez Unię Europejską za wybitne osiągnięcia
w zakresie nauki i technologii będące rezultatem badań
międzynarodowych na poziomie europejskim.

2.06.21

Henryk Niewodniczański

□

Henryk Niewodniczański (ur. 10 grudnia 1900 w Wilnie, zm. 20 grudnia 1968 w Krakowie) - polski fizyk,
specjalista w fizyce jądrowej, twórca i dyrektor Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie (od 1988 noszącym
jego imię). Profesor fizyki na uniwersytetach: Poznańskiego (1937-1939), Wrocławskiego (1945-1946),
Jagiellońskiego (od 1946), członek PAU i PAN. Uczył się w szkole średniej w Wilnie, Rylsku i Briańsku i
ponownie w Wilnie, gdzie w czerwcu 1920 roku uzyskał z odznaczeniem świadectwo dojrzałości.

□

Studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego (USB) w Wilnie, który ukończył w 1924 r. W 1926 r. uzyskał
stopień doktora filozofii, na podstawie rozprawy pt. O absorpcji pasmowej i fluorescencji par rtęci. W
1927 r. wyjechał na stypendium do Uniwersytetu w Tybindze, gdzie pracował pod kierunkiem prof.
Waltera Gerlacha. Habilitował się w 1932 r. na Uniwersytecie Wileńskim.

□

W 1934 dokonał odkrycia dipolowego promieniowania magnetycznego w widmie par ołowiu.

□

W tymże roku otrzymal stypendium Fundacji Rockefellera w Cambridge, gdzie pracował w Royal Society
Mond Laboratory pod kierunkiem odkrywcy jądra atomowego lorda Ernesta Rutherforda, następnie
przeniósł się do Cavendish Laboratory, także kierowanego przez Rutherforda.

□

W 1934 r. powrócił do Wilna, gdzie po otzymaniu stanowiska adiunkta przystąpił do organizowania w
Wilnie laboratorium do badań w fizyce jądrowej. W 1937 r. na dwa lata objął Katedrę Fizyki w Poznaniu, a
w czerwcu 1939 r. wrócił do Wilna, gdzie otrzymał Katedrę Fizyki Doświadczalnej na Uniwersytecie
Stefana Batorego. W 1945 r. wskutek ewakuacji z Wilna rozpoczął wykłady w Uniwersytecie i
Politechnice we Wrocławiu oraz w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

2.06.21

Henryk Niewodniczański

□

We 1946 r. został profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie rozwijał
badania naukowe i działalność dydaktyczną w zakresie fizyki doświadczalnej. Z czasem
został kierownikiem zespołu wszystkich katedr fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, z
którego następnie powstał Instytut Fizyki UJ. Zainicjował i prowadził w Instytucie Fizyki UJ
budowę małego cyklotronu C-48.

□

Mimo trudności uzyskał akceptację władz na lokalizację w Krakowie, zakupionego w
ówczesnym ZSRR, cyklotronu U-120, który miał stanowić bazę założonego również przez
profesora w 1952 r. ośrodka Fizyki Jądrowej PAN. W 1955 r. z ośrodka PAN utworzył
profesor Instytut Fizyki Jądrowej (IFJ), noszący od 1988 r. jego imię.

□

Zajmował się optyką atomową i fizyką jądrową. Jest autorem 130 publikacji naukowych. W
latach 1951-1953 pełnił funkcję prorektora UJ.

□

Brał udział w zakładaniu Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej, był
członkiem Rady Naukowej ZIBJ. Z jego inicjatywy powstało tam Laboratorium Problemów
Jądrowych Oddział Spektroskopii Jądrowej i Radiochemii.

□

Był członkiem: Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie (1932), Towarzystwa Przyjaciół Nauk
w Poznaniu (1937), PAU (1947), Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1951), PAN
(1952), od 1960 r. członkiem Prezydium PAN, członkiem Polskiego Towarzystwa
Fizycznego, Société Française de Physique, Societá Italiana di Fisica, American Physical
Society, Komitetu Fizyki, Komitetów PAN: Fizyki, Astronomii, Komitetu do Spraw
Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej; nagrodzony wieloma nagrodami
państwowymi m.in. Nagrodą Prezydenta Mościckiego, odznaczony m.in. Krzyżem
Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

2.06.21

Kazimierz Antonowicz

2.06.21

Kazimierz Antonowicz

□

Kazimierz Antonowicz (ur. 21 maja 1914 w Nowo-Święcianach na wileńszczyźnie, zm. 5
maja 2003 roku w Toruniu) - polski fizyk, specjalizujący się w fizyce doświadczalnej.

Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie

w 1939. Jeszcze jako student został zatrudniony w Katedrze Fizyki Teoretycznej, w której
pracował pod kierunkiem prof. Szczepana Szczeniowskiego, m.in prowadząc sekretariat
czasopisma „Acta Physica Polonica”, którego redaktorem naczelnym był Szczeniowski.

□

Obronę pracy magisterskiej wyznaczono na początek września 1939 roku. Internowany i
wywieziony przez bolszewików do obozu w Archangielsku, cudem uniknął Katynia i wrócił
na wileńszczyznę[potrzebne źródło]. Pracował w Wojdatach pod Wilnem najpierw jako
nauczyciel w szkole powszechnej potem jako magazynier w fabryce zapałek a następnie,
od 1943 roku jako nauczyciel fizyki w Protogimnazjum w Ponarach koło Wilna. W kwietniu
1945 roku repatriował się do Bydgoszczy gdzie pracował jako kierownik radiostacji
nadawczej. W 1947 roku przeszedł do pracy w Radiostacji Polskiego Radia w Toruniu a
następnie, po dokonaniu formalnego zakończenia studiów na Uniwersytecie Mikołaja
Kopernika), uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie fizyki.

□

W Katedrze Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zatrudniony został w
dniu 1 września 1950 roku. W ramach uzyskanego w 1955 roku doktoratu, którego
promotorem był Aleksander Jabłoński, wykonał jedyny w swoim rodzaju komputer
analogowy – elektroniczny przyrząd do całkowania równania Schrödingera. Następnie
rozpoczął badania nad zjawiskiem magnetycznego rezonansu jądrowego (Nuclear
magnetic resonance – NMR). Na podstawie tych badań przyznano mu w 1958 roku tytuł
naukowy docenta.

2.06.21

Kazimierz Antonowicz

□

Od 1959 roku przebywał na dwuletnim stypendium naukowym w USA na Uniwersytecie w
Buffalo gdzie w Carbon Research Laboratory zapoznał się z problematyką fizyki fazy
skondensowanej a w szczególności fizyki węgla. Główną metodą badawczą był tu inny
rezonans - elektronowy rezonans paramagnetyczny (Electron paramagnetic resonance -
EPR). Po powrocie do Polski został wybrany dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i
Chemii UMK (funkcje tą pełnił w latach 1962-1964). Objął także w tym czasie stanowisko
kierownika nowo utworzonej Katedry Elektroniki i Fizyki Ciała Stałego, które piastował do
1985 roku. W 1966 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1978 roku
profesora zwyczajnego. W 1963 roku powołany został w skład Honorowego Komitetu
Wydawniczego międzynarodowego czasopisma „Carbon”.

□

W latach 60. i 70. rozwinął, wraz ze swoim zespołem, poszukiwania nowych materiałów
węglowych o niezwykłych własnościach fizycznych i chemicznych (węgle i grafity
pirolityczne, węgle szkłopodobne, włókna węglowe). W 1974 roku ogłosił w „Nature”
pracę zawierającą wyniki badań próbek węgla bezpostaciowego, przez które
przepuszczano prąd elektryczny. Okazało się, że próbki te stają się nie tylko wielokrotnie
bardziej przewodzące, ale i po wyłączeniu prądu „zapamiętują” ten stan. Interpretacja
tego zjawiska wskazuje na możliwość pojawienia się efektu nadprzewodnictwa w
temperaturach pokojowych.

Bibliogragfia

-http://pl.wikipedia.org/
-encyklopedia PWN

2.06.21

Dziękuję za poświęcony czas.