„

„

CYNK I OŁÓW W

CYNK I OŁÓW W

GOSPODARCE POLSKI

GOSPODARCE POLSKI

I ŚWIATA”

I ŚWIATA”

Michał Toruń

Michał Toruń

Paweł

Paweł

Wachowicz

Wachowicz

Jakie są minerały cynku i

ołowiu?

Minerały cynku:



Sfaleryt



Cynkit



Galman



Smithsonit

Minerały ołowiu



Galena



Cerusyt



Anglezyt

Jakie właściwości ma cynk?

Jakie właściwości ma cynk?



Metal o barwie srebrzystej

Metal o barwie srebrzystej



Jest odporny na warunki atmosferyczne

Jest odporny na warunki atmosferyczne



Przed korozją chroni powłoka tlenkowo-

Przed korozją chroni powłoka tlenkowo-

węglanowa

węglanowa



Łatwo ulega rozpuszczaniu w kwasach i

Łatwo ulega rozpuszczaniu w kwasach i

zasadach

zasadach



W temp. 100-160

W temp. 100-160

˚C daje się obrabiać

˚C daje się obrabiać

plastycznie

plastycznie

Jakie właściwości ma ołów?

Jakie właściwości ma ołów?



Metal o barwie szarej z metalicznym

Metal o barwie szarej z metalicznym

połyskiem

połyskiem



Pokrywa się powłoką tlenku

Pokrywa się powłoką tlenku

chroniącą przed korozją

chroniącą przed korozją



Jest bardzo miękki, nadaje się do

Jest bardzo miękki, nadaje się do

obrabiania na zimno

obrabiania na zimno



Własności odlewnicze Pb są dobre,

Własności odlewnicze Pb są dobre,

daje się łatwo spawać i lutować

daje się łatwo spawać i lutować

Zastosowanie ołowiu

Zastosowanie ołowiu

-Ołów stosuje się do konstrukcji

-Ołów stosuje się do konstrukcji

urządzeń zabezpieczających

urządzeń zabezpieczających

przed promieniowaniem.

przed promieniowaniem.

-Produkcja związków ołowiu

-Produkcja związków ołowiu

-Produkcja akumulatorów

-Produkcja akumulatorów

-Produkcja osłon kabli

-Produkcja osłon kabli

-Produkcja elementów pocisków

-Produkcja elementów pocisków

-Produkcja i stosowanie farb

-Produkcja i stosowanie farb

antykorozyjnych

antykorozyjnych

-Produkcja pigmentów i farb

-Produkcja pigmentów i farb

-Produkcja i przetwórstwo tworzyw

-Produkcja i przetwórstwo tworzyw

sztucznych

sztucznych

-Rafinerie

-Rafinerie

-Produkcja szkła kryształowego

-Produkcja szkła kryształowego

-Produkcja i stosowanie płyt

-Produkcja i stosowanie płyt

drukarskich

drukarskich

-Produkcja stopów lutowniczych

-Produkcja stopów lutowniczych

 

       

          

100

Razem

1

Inne

3

Osłony kabli

6

Amunicja

7

Produkty
walcowane i
ciągnione

12

Farby i
pigmenty

71

Akumulatory

%

Wykorzystanie
przemysłowe ołowiu

 

     

Źródło: LME

Zastosowanie cynku

Zastosowanie cynku



- metalem tym pokrywa się żelazne przedmioty w celu

- metalem tym pokrywa się żelazne przedmioty w celu

zabezpieczenia przed korozją.( powłoka wykonana z cynku

zabezpieczenia przed korozją.( powłoka wykonana z cynku

jest trwała i niewrażliwa na przerwania i nieciągłości)

jest trwała i niewrażliwa na przerwania i nieciągłości)



-stosuje się go w tzw. suchych ogniwach (bateriach)

-stosuje się go w tzw. suchych ogniwach (bateriach)



-jest ważnym składnikiem stopów (np. mosiądz jest stopem

-jest ważnym składnikiem stopów (np. mosiądz jest stopem

cynku i miedzi)

cynku i miedzi)



-służy do wyrobu pigmentów (biel cynkowa to tlenek cynku

-służy do wyrobu pigmentów (biel cynkowa to tlenek cynku

ZnO)

ZnO)



-pokrywanie blach stalowych

-pokrywanie blach stalowych



-Produkcja pigmentów i farb

-Produkcja pigmentów i farb



-Produkcja katalizatorów

-Produkcja katalizatorów



-Produkcja związków cynku

-Produkcja związków cynku

100

Raze
m

3

Inn
e

8

Półprodukty

9

Chemia

14

Odlewy

19

Stopy

47

Galwanizacj
a

%

Wykorzystanie
przemysłowe

Przemysłowe zastosowanie cynku

Źródło: LME

Gdzie w Polsce występują

Gdzie w Polsce występują

rudy

rudy

Zn i Pb?

Zn i Pb?

•

Złoża rudy występują przede
wszystkim w dolomitach
kruszconośnych Śląsko –
Krakowskiego Zagłębia Kruszcowego

•

Cechsztyńskie złoża miedziowo-
srebrowe monokliny przedsudeckiej.

Wyszczególnienie

Ilość

złóż

Zasoby geologiczne

Zasoby

przemysłowe

Bilansowe

pozabilanso

we

Raze

m

A+B+C

1

C2

Zasoby ogółem

21

179,9

3

3,20
7,03

99,99

1,97
4,44

79,9

4

1,23
2,58

149,04

1,25
3,68

32,32

0,56
1,39

W tym - zasoby złóż eksploatowanych

Złoża zakładów

czynnych

3

40,82

0,65
1,70

40,82

0,65
1,70

-
-
-

10,66

0,17
0,33

32,32

0,56
1,39

W tym – zasoby złóż nie zagospodarowanych

Złoża rozpoznane

szczegółowo

6

63,70

1,35
2,86

59,17

1,32
2,74

4,53
0,03
0,12

27,27

0,26
0,63

-
-
-

Złoża rozpoznane

wstępnie

8

75,41

1,20
2,47

-
-
-

75,4

1

1,20
2,47

67,73

0,44
1,24

W tym - złoża w których eksploatacji zaniechano

razem

4

-
-
-

-
-
-

-
-
-

43,38

0,37
1,48

-
-
-

Ruda [mln t]
Ołów met [mln t]
Cynk met [mln t]

Początki Polskiego górnictwa

Początki Polskiego górnictwa

ołowiu

ołowiu

►

akt erekcyjny miasta Olkusza wydany

akt erekcyjny miasta Olkusza wydany

w 1194 r za czasów króla Kazimierza

w 1194 r za czasów króla Kazimierza

Sprawiedliwego.

Sprawiedliwego.



Przywilej Elżbiety Węgierskiej,

Przywilej Elżbiety Węgierskiej,

który normował zagadnienia praw

który normował zagadnienia praw

i obowiązków gwarków olkuskich.1374r

i obowiązków gwarków olkuskich.1374r



1446 – powstanie bractwa

1446 – powstanie bractwa

kopackiego w Olkuszu

kopackiego w Olkuszu



1548 – budowa pierwszych sztolni

1548 – budowa pierwszych sztolni



1578 – działalność mennicy królewskiej

1578 – działalność mennicy królewskiej



1719 – zapadnięcie się sztolni

1719 – zapadnięcie się sztolni

stanisławowskiej i ponikowskiej

stanisławowskiej i ponikowskiej

►

1818 – główna dyrekcja górnictwa uruchamia

1818 – główna dyrekcja górnictwa uruchamia

kopalnie galmanu „Ulisses”

kopalnie galmanu „Ulisses”

►

1931 – zatopienie kopalń

1931 – zatopienie kopalń

►

1940 – ponowne uruchomienie kopalń i połączenie

1940 – ponowne uruchomienie kopalń i połączenie

ich razem

ich razem

►

1955 – odlanie pierwszego cynku elektrolitycznego

1955 – odlanie pierwszego cynku elektrolitycznego

Polscy producenci metali

Polscy producenci metali



ZG „Trzebionka” w

ZG „Trzebionka” w

Trzebini w pow.

Trzebini w pow.

chrzanowskim

chrzanowskim



Zawratość metalu w

Zawratość metalu w

rudzie:

rudzie:

Pb – 1,2

Pb – 1,2

%

%

Zn – 3,3

Zn – 3,3

%

%



Głębokość eksploatacji –

Głębokość eksploatacji –

200m

200m



Wybieranie złoża

Wybieranie złoża

prowadzone jest systemem

prowadzone jest systemem

filarowo-komorowym

filarowo-komorowym

zastosowaniem podsadzki

zastosowaniem podsadzki

hydraulicznej - piaskowej

hydraulicznej - piaskowej



Wydobycie:

Wydobycie:

- 2,259 mln t rudy

- 2,259 mln t rudy

- 67,3 tyś t Zn

- 67,3 tyś t Zn

- 37,8 tyś t Pb

- 37,8 tyś t Pb



ZGH „Bolesław” - Kop. Olkusz-

ZGH „Bolesław” - Kop. Olkusz-

Pomorzany

Pomorzany

Wydobycie:

-2,46 mln t rudy
-103,9 tyś t Zn
-35,7 tyś t Pb



Złoża rud miedzi

- 46,9 tyś t
Pb

Zasoby geologiczne bilansowe do

Zasoby geologiczne bilansowe do

zagospodarowania -perspektywiczne

zagospodarowania -perspektywiczne

Złoże

Złoże

Kat.

Kat.

Ruda

Ruda

tys.t

tys.t

Zn

Zn

[

[

%

%

]

]

Pb

Pb

[

[

%

%

]

]

Zn

Zn

tys.t

tys.t

Pb

Pb

tys.t

tys.t

Klucze

Klucze

C1

C1

C2

C2

10439

10439

5,1

5,1

2,3

2,3

537,0

537,0

236,0

236,0

Olkusz -

Olkusz -

podpoziom

podpoziom

C1

C1

4072

4072

4,6

4,6

1,8

1,8

187,3

187,3

73,3

73,3

Zawiercie

Zawiercie

C1

C1

19000

19000

4,2

4,2

1,5

1,5

806,0

806,0

280,0

280,0

Razem

Razem

33,511

33,511

1530,3

1530,3

589,3

589,3

Zasoby geologiczne bilansowe możliwe

Zasoby geologiczne bilansowe możliwe

do udostępnienia w obecnej sytuacji

do udostępnienia w obecnej sytuacji

rynkowej

rynkowej

Złoże

Złoże

Kat.

Kat.

Ruda

Ruda

tys.t

tys.t

Zn

Zn

[

[

%

%

]

]

Pb

Pb

[

[

%

%

]

]

Zn

Zn

tys.t

tys.t

Pb

Pb

tys.t

tys.t

Klucze

Klucze

C1

C1

C2

C2

5747

5747

5,6

5,6

2,6

2,6

322,4

322,4

150,6

150,6

Olkusz -

Olkusz -

podpoziom

podpoziom

C1

C1

2418

2418

4,7

4,7

2,9

2,9

112,7

112,7

69,4

69,4

Razem

Razem

8165

8165

435,1

435,1

220,0

220,0

Odpady pogórnicze jako złoża

Odpady pogórnicze jako złoża

wtórne

wtórne



Szlamy

Szlamy

poflotacyjne

poflotacyjne



Żużle hutnicze

Żużle hutnicze

ołowionośne

ołowionośne

składnik

Zasoby [t]

Zn

250 479

Pb

117 710

Fe

1 714 533

S

1 686 448

Cu

4 847

Cd

1 967

Ag

77

As

13 105

Tl

665

Ni

550

Co

132

Cr

246

Ba

3 263

Sr

1 802

ZnO

133 739

PbO

83 428

Dot. ZGH Bolesław 1994

Rejon

Miejsce wytwarzania

Zasoby

[mln t]

Zawartość [%]

Zn

Pb

Bytomski

Orzeł Biały

Nowy Dwór

Marchlewski

3,70

9,50

5,80

5,10

2,30

2,50

0,80

0,50

0,70

Bolesławsko-Olkuski

Bolesław

Olkusz-Pomorzany

40,00

1,10

0,45

Chrzanowski

Trzebionka

20,00

1,00

0,40

Razem

79,00

1,51

0,48

Tabela 1 Wykaz składowisk odpadów poflotacyjnych po wzbogacaniu rud Zn-Pb

 

      

           

100

Razem

2

Afryka

4

Oceania

28

Europa

33

Azja

33

Ameryk
a

%

Region

Produkcja ołowiu na świecie

Źródło: LME

Produkcja ołowiu na świecie

Produkcja ołowiu na świecie

Producent/rok

Producent/rok

1998

1998

1999

1999

2000

2000

20001

20001

2002

2002

Bułgaria

Bułgaria

22,0

22,0

14,0

14,0

13,7

13,7

18,5

18,5

19,8

19,8

Grecja

Grecja

22,6

22,6

19,7

19,7

15,6

15,6

26,5

26,5

29,3

29,3

Hiszpania

Hiszpania

18,8

18,8

28,0

28,0

51,2

51,2

35,9

35,9

23,3

23,3

Irlandia

Irlandia

35,9

35,9

39,2

39,2

57,8

57,8

44,5

44,5

44,5

44,5

Macedonia

Macedonia

30,0

30,0

27,0

27,0

24,0

24,0

20,0

20,0

15,0

15,0

Polska

Polska

59,6

59,6

62,9

62,9

51,2

51,2

52,6

52,6

56,6

56,6

Rosja

Rosja

13,0

13,0

14,0

14,0

13,3

13,3

12,3

12,3

13,0

13,0

Rumunia

Rumunia

15,1

15,1

17,5

17,5

18,7

18,7

19,7

19,7

17,5

17,5

Serbia i Czarn.

Serbia i Czarn.

16,7

16,7

8,6

8,6

10,5

10,5

7,5

7,5

4,7

4,7

Szwecja

Szwecja

114,4

114,4

116,4

116,4

106,6

106,6

86,0

86,0

43,0

43,0

Wielka Brytania

Wielka Brytania

11,6

11,6

1,0

1,0

1,0

1,0

0,8

0,8

0,7

0,7

Włochy

Włochy

6,8

6,8

6,5

6,5

4,0

4,0

4,0

4,0

1,0

1,0

EUROPA

EUROPA

358,7

358,7

355,3

355,3

368,4

368,4

328,8

328,8

268,8

268,8

Algieria

0,7

0,8

0,5

0,6

0,7

Maroko

80,0

79,9

81,2

76,7

61,0

Namibia

13,5

9,9

9,8

12,8

12,1

RPA

84,1

80,2

75,3

50,8

49,4

Tunezja

4,3

6,5

6,2

6,9

4,6

AFRYKA

182,6

177,3

173,0

147,8

127,8

Argentyna

15,0

14,3

14,1

12,3

12,9

Boliwia

13,8

10,2

9,5

8,9

9,3

Brazylia

7,6

10,3

8,8

13,4

12,9

Chile

0,3

0,6

0,8

1,2

2,9

Ekwador

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

Kolumbia

0,3

0,3

0,2

0,2

0,2

Peru

257,7

270,5

270,6

289,5

297,7

AMERYKA PD

294,9

306,4

304,2

325,7

336,1

Kanada

189,8

162,2

148,8

153,9

97,2

Meksyk

166,1

125,7

138,0

136,4

138,7

USA

493,1

520,2

464,7

466,4

450,6

AMERYKA PŁN. i

ŚR.

853,3

813,3

756,3

763,5

694,6

Chiny

580,5

548,9

659,5

675,8

w

568,4

Indie

37,7

37,7

36,0

32,0

35,0

Iran

12,5

14,4

17,2

11,8

12,0

Japonia

6,2

6,1

8,8

5,0

5,7

Kazachstan

30,2

34,2

39,3

37,5

45,2

Korea Płd

3,6

1,8

2,7

1,0

-

KRL-D

30,0

26,0

22,0

26,0

26,1

Tajlandia

6,7

11,9

11,0

0,3

3,0

Turcja

14,6

14,2

17,3

16,0

17,3

AZJA

726,0

697,8

815,8

807,1

714,2

Australia

618,0

681,0

739,0

759,0

683,0

OCEANIA

618,0

681,0

739,0

759,0

683,0

ŚWIAT

3033,5

3031,1

3156,7

3131,9

2824,5

10

0

Razem

2

Afryka

6

Oceani
a

30

Europa

43

Azja

19

Ameryka

%

Region

Światowa produkcja cynku

Źródło: LME

Produkcja cynku na świecie

Produkcja cynku na świecie

producent/rok

1998

1999

2000

2001

2002

Finlandia

30,7

19,6

30,5

36,3

34,1

Grecja

29,1

22,9

16,8

31,7

35

Hiszpania

138

154

202,4

156,6

69,9

Irlandia

180,4

200,2

262,9

298,1

276,7

Polska

157,9

154,8

156,9

152,7

152,1

Rosja

115

132

136

157

174

Rumunia

25,7

26,5

27,5

29,8

25,4

Szwecja

164,7

174,4

176,8

156,3

148,6

EUROPA

903,5

920,1

1048,7

1066,1

947,6

Maroko

112

111,7

105,1

89,3

90,5

RPA

69,6

69,7

62,7

61,2

64,2

Tunezja

31,4

49,1

41,2

40,1

37

AFRYKA

260,9

271,8

253,6

228,1

237,1

Argentyna

35,6

34,2

34,9

39,7

37,3

Boliwia

152,1

146,1

149,1

142

145,5

Brazylia

87,5

98,6

100,3

111,4

133,3

Chile

15,9

32,3

31,4

32,8

36,2

Peru

868,8

899,5

910,3

1056,6

1221,8

AMERYKA PŁD

1160

1210,8

1226,1

1382,6

1569,2

Honduras

36,6

41

43,1

48,5

46,2

Kanada

1061,6

1021

1002,2

1064,7

915,7

Meskyk

395,4

362,8

392,8

428,8

446,1

USA

755

852

851,9

842,1

784,3

AMERYKA PŁN i ŚR

2248,6

2277

2290

2384

2192,4

Chiny

1273,2

1476

1780

1692

1499,2

Indie

194,5

185

208

222

234

Iran

86

98

102

105

121

J aponia

67,7

64,3

63,6

44,5

42,9

Kazachstan

224,3

288,3

322,1

344,7

392,4

Turcja

57,7

57

48

36

25,2

AZJ A

2005,2

2260,9

2618,8

2554,8

2412,6

Australia

1066

1163

1419

1518

1469

ŚWIAT

7644,2

8103,6

8856,2

9133,9

8827,9

Światowe ceny ołowiu

Światowe ceny ołowiu

Źródło: LME

Światowe ceny cynku

Światowe ceny cynku

Źródło: LME

Podsumowanie gospodarki

Podsumowanie gospodarki

cynkiem i ołowiem w Polsce

cynkiem i ołowiem w Polsce



Jedynie 4

Jedynie 4

%

%

złóż w Polsce może być

złóż w Polsce może być

przedmiotem działalności inwestycyjnej

przedmiotem działalności inwestycyjnej



Polskie złoża są nisko okruszcowane,

Polskie złoża są nisko okruszcowane,

bardzo nieregularne o rozproszonych

bardzo nieregularne o rozproszonych

zasobach i wysokim zawodnieniu

zasobach i wysokim zawodnieniu



Rudonośny rejon zawierciański jest słabo

Rudonośny rejon zawierciański jest słabo

zbadany

zbadany



Do zagospodarowania nadaje się część

Do zagospodarowania nadaje się część

zasobów rejonu olkuskiego: Klucze i Olkusz

zasobów rejonu olkuskiego: Klucze i Olkusz

– podpoziom w ilości 81 mln t dobrej rudy.

– podpoziom w ilości 81 mln t dobrej rudy.



Wykorzystane materiały:

Wykorzystane materiały:



www.trzebionka.pl

www.trzebionka.pl



www.zghboleslaw.pl

www.zghboleslaw.pl



www.lme.com

www.lme.com



„

„

Perspektywiczna baza surowcowa

Perspektywiczna baza surowcowa

polskiego górnictwa rud Zn i Pb”

polskiego górnictwa rud Zn i Pb”

T.Gansponder BIPROMET SA

T.Gansponder BIPROMET SA



„

„

Historia górnictwa kruszcowego w rejonie

Historia górnictwa kruszcowego w rejonie

Trzebini, Chrzanowa i Jaworzna” Przegląd

Trzebini, Chrzanowa i Jaworzna” Przegląd

Górniczy 11/1999

Górniczy 11/1999

Koniec