OCHRONA WIERZYCIELA W

RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI

DŁUŻNIKA

Dłużnik odpowiada za zobowiązania
wynikające z umowy całym swoim
majątkiem, jaki posiada w chwili, gdy
wierzytelność stała się wymagalna.

Jest to tzw. odpowiedzialność osobista.

[Alternatywą jest odpowiedzialność rzeczowa –
tylko określonymi przedmiotami majątkowymi – ma
miejsce w sytuacji zabezpieczenia wierzytelności
zastawem lub hipoteką].

OCHRONA WIERZYCIELA W

RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI

DŁUŻNIKA

Na skutek zawarcia umowy dłużnik nie zostaje
ograniczony ani w możliwości zawierania
kolejnych

umów,

ani

w

rozporządzaniu

składnikami swego majątku – tym samym może
zdarzyć się, że w okresie pomiędzy zawarciem
umowy a jej wymagalnością dłużnik stanie się
niewypłacalny.

Jeżeli do takiej sytuacji dłużnik doprowadził
świadomie, a więc zachował się nielojalnie wobec
wierzyciela, wierzyciel może skorzystać z
instytucji tzw. skargi pauliańskiej (art. 527 –
534 k.c.).

OCHRONA WIERZYCIELA W

RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI

DŁUŻNIKA

Art. 527. § 1. Gdy wskutek czynności
prawnej

dłużnika

dokonanej

z

pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia
uzyskała korzyść majątkową, każdy z
wierzycieli może żądać uznania tej
czynności za bezskuteczną w stosunku do
niego,

jeżeli

dłużnik

działał

ze

świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a
osoba trzecia o tym wiedziała lub przy
zachowaniu należytej staranności mogła
się dowiedzieć.

OCHRONA WIERZYCIELA W

RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI

DŁUŻNIKA

Przesłanki skargi pauliańskiej:



chroniona wierzytelność musi być
zaskarżalna;



dłużnik stał się niewypłacalny w wyniku
dokonania czynności prawnej;



dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzyciela;



w wyniku czynności prawnej dłużnika osoba
trzecia uzyskała korzyść majątkową;

ZASKARŻALNOŚĆ

WIERZYTELNOŚCI

Chroniona wierzytelność musi być:



pieniężna (wynika to z pojęcia
niewypłacalności dłużnika);



zaskarżalna – czyli nadawać się do
zaskarżenia przed sądem (nie może
więc wynikać np. z zobowiązań
naturalnych lub z przedawnionych
roszczeń).

CZYNNOŚĆ PRAWNA DŁUŻNIKA

Skarga pauliańska chroni wierzyciela tylko
przed negatywnymi skutkami czynności
prawnej dłużnika – inne działania dłużnika
(nie mające charakteru czynności prawnej)
nie stanowią podstawy do wniesienia skargi.

Przykład:

Wierzyciel nie może wnieść skargi pauliańskiej jeśli
dłużnik stał się niewypłacalny w wyniku
hulaszczego trybu życia lub celowego niszczenia
wartościowych przedmiotów do niego należących.

POKRZYWDZENIE WIERZYCIELA

Czynność prawna dłużnika musi być

dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Oznacza to, że:



dłużnik stał się niewypłacalny lub jego

niewypłacalność pogłębiła się;

Przez niewypłacalność należy rozumieć taki stan

majątku dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie

z przepisami k.p.c. nie przyniesie wystarczających środków

na zaspokojenia wierzyciela.



dłużnik działał ze świadomością

pokrzywdzenia wierzyciela.

KORZYŚĆ OSOBY TRZECIEJ



w wyniku dokonania przez dłużnika czynności

prawnej jakaś osoba trzecia uzyskuje korzyść

majątkową (nabywa prawo lub zostaje zwolniona z

zobowiązania);



osoba trzecia, która odniosła korzyść, wiedziała lub

przy zachowaniu należytej staranności mogła się

dowiedzieć, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem

wierzyciela.

Jeśli osoba ta korzyść majątkową uzyskała bezpłatnie

wierzyciel może wnieść skargę nawet jeśli osoba ta nie

wiedziała o motywach działania dłużnika.

K.c. przyjmuje domniemanie, że osoba trzecia będąca w

bliskim stosunku z dłużnikiem wiedziała, iż dłużnik działał ze

świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

SKUTKI SKARGI PAULIAŃSKIEJ

Jeśli

spełnione

zostaną

powyższe

przesłanki wierzyciel może żądać, aby sąd
uznał dokonaną przez dłużnika czynność
prawną za bezskuteczną względem niego
(czyli wierzyciela).

[Wierzyciel może wnieść skargę pauliańską albo w
odrębnym powództwie (najczęstsza sytuacja) albo
w formie zarzutu procesowego w toczącej się
przeciwko niemu sprawie z powództwa osoby
trzeciej, z której majątku prowadzona była
egzekucja na rzecz tegoż wierzyciela).

SKUTKI SKARGI PAULIAŃSKIEJ

W wyniku orzeczenia bezskuteczności
czynności

prawnej

dokonanej

przez

dłużnika wierzyciel uzyskuje uprawnienie
do zaspokojenia swej wierzytelności z
przedmiotów należących do osoby trzeciej,
które wcześniej wyszły z majątku dłużnika.

(Normalnie byłoby to niemożliwe, ponieważ
stosunek zobowiązaniowy wiąże tylko strony
umowy: wierzyciela i dłużnika; niedopuszczalna
byłaby więc egzekucja z majątku osoby trzeciej,
nie będącej stroną umową).

SKUTKI SKARGI PAULIAŃSKIEJ

Osoba trzecia może uniknąć egzekucji ze
swego majątku, jeżeli:



wskaże wierzycielowi majątek dłużnika
wystarczający do zaspokojenia wierzyciela

(wykaże

tym

samym

bezpodstawność

skargi

pauliańskiej – brak niewypłacalności dłużnika);

albo:



zaspokoi wierzyciela, nie dopuszczając do
egzekucji z przedmiotu uzyskanego od
dłużnika

(jeśli zależy jej na zatrzymaniu tego właśnie

przedmiotu).