Różnice pomiędzy Polskim

Językiem Migowym (PJM)

a Systemem Językowo-

Migowym (SJM)

Agnieszka Nieradka

Kolegium Nauczycielskie 2007

Na początek powitanie

Niniejsza prezentacja przeznaczona
jest dla surdopedagogów i
wszystkich ludzi, którzy pracują z
osobami niesłyszącymi.

Omówienie

PJM

 
 

SJM

Alfabet
palcowy

Czym

jest

język

migowy

Czym jest język migowy?

•

Ludzie niesłyszący, z racji niemożności korzystania ze
zmysłu słuchu w komunikowaniu się, stworzyli nowy,
wizualny, oparty na geście i mimice sposób
porozumiewania się: język migowy. Język migowy jest
zbiorem znaków manualnych i mimicznych, służących
osobom niesłyszącym w porozumiewaniu się.

Polski Język Migowy (PJM) jest to język naturalny, którym
posługują się głusi w Polsce. PJM jest językiem o własnej,
odmiennej od polskiej, strukturze gramatycznej. Jest w Polsce
pierwszym językiem dzieci, których obydwoje rodzice są głusi.

Język migowy nie jest jednolitym systemem, obejmuje on

wiele systemów, zróżnicowanych regionalnie i kulturowo. Toteż
nawet polski język migowy w zależności od regionu posiada
różne znaki i sposoby ich używania. Ze względu na charakter
języka migowego, opartego zawsze na geście i mimice, jego
użytkownicy różnych narodowości nie mają problemu z
porozumieniem, mimo że narodowe języki migowe różnią się
zasobem znaków i sposobem ich używania. Język migowy
charakteryzuje się brakiem odmian wyrazów przez przypadki,
osoby i liczby, zatem zdeterminowany jest przez gramatykę
pozycyjną - o sensie wypowiedzi decyduje szyk znaków.

Komunikat

Pojęcie komunikatu w języku migowym
funkcjonuje, ogólnie rzecz biorąc, na
podobnej zasadzie, jak w języku
fonicznym. O nim również można mówić
jako o tekście mającym pewien określony
cel komunikacyjny oraz pewną, a
określoną formę: styl, rejestr, i elementy
paralingwistyczne.

Komunikacja za pomocą PJM

Po pierwsze, jako język przestrzenny
oparty na percepcji wzrokowej, migowy
wymaga do swej produkcji innego
aparatu artykulacyjnego niż język
foniczny, co oznacza przejście z
komunikowania się za pomocą głosu na
porozumiewanie się za pomocą ruchów
rąk i ciała. Jest to niewątpliwie
trudniejsze niż w przypadku zmiany
jednego języka fonicznego na drugi.

Po drugie, do konstruowania wypowiedzi
migowej używa się głównie
rzeczowników, czasowników, i
przymiotników, z pominięciem
przyimków, spójników, partykuł. Dlatego
też objętość komunikatów w języku
migowym i fonicznym nigdy nie jest taka
sama.

Podobna sytuacja ma miejsce w
przypadku konstruowania znaczenia w
języku migowym. Podczas gdy
użytkownik języka fonicznego potrafi w
miarę sprawnie przejść do sedna swojej
wypowiedzi, osoba migająca musi swoją
znacznie rozwinąć, stosując opisy i
dodając wiele szczegółów.

Inne czynniki odpowiedzialne za
konstruowanie znaczenia
komunikatu migowego obejmują
szyk znaków w zdaniu, użycie
przestrzeni, czasu i czasów
gramatycznych, struktur
gramatycznych, tworzenia negacji i
pytania.

Przestrzeń migowa

Na szczególną uwagę zasługuje sprawa użycia
przestrzeni, gdyż to właśnie ona determinuje charakter
komunikatu migowego. Przestrzeń migowa służy do
wyrażania relacji czasowych, osobowych i aspektowych,
tworzenia pytania i przeczenia, różnego rodzaju
czasowników, klasyfikatorów, liczby mnogiej
rzeczowników. Może służyć do wyrażania relacji tak
gramatycznych, jak i czysto topograficznych. Na przykład
czas w języku migowym jest wyrażany za pomocą tzw. linii
czasowych umiejscawianych przy ciele migającego, zaś
czasy gramatyczne – za pomocą określeń czasowych,
takich jak dziś, jutro, wczoraj, itp. (czasownik nie podlega
koniugacji).

Specyficzną cechą języka migowego jest to, że
jedne części mowy mogą być wbudowywane w
inne – czasowniki przestrzenne mogą zawierać w
sobie dopełnienie, na przykład NIEŚĆ-
TORBĘ/DZIECKO, czy też element przysłówkowy,
na przykład OGLĄDAĆ-OD-GÓRY-DO-DOŁU,
rzeczowniki mogą zawierać w sobie przymiotniki,
na przykład MAŁE-PUDEŁKO (również jeden
znak, jak w poprzednich przykładach), liczebniki
mogą być częścią rzeczowników lub zaimków.
Jedne części mowy mogą przechodzić w drugie –
czasownik i rzeczownik mogą być wyrażane tym
samym znakiem, zamiganym mniej lub bardziej
dynamicznie.

Szyk znaków w zdaniu często zależy od
charakteru danej części mowy – czasowniki
afektywne (oznaczające czynność wpływania na
kogoś lub coś, ang. affective) stoją po
rzeczowniku, a efektywne (sprawiające, że coś
powstaje, ang. effective)
Stoją przed rzeczownikiem, na przykład
CIASTO-JEŚĆ
i ZROBIĆ-CIASTO (por. Sutton-Spence, Woll,
1999).

Ponadto nie można zapominać, że język
migowy to nie tylko praca rąk, ale i
pozostałych części ciała: twarzy, głowy,
barków, tułowia. Mimika twarzy, ruchy
głowy i tułowia biorą udział w
konstruowaniu pytań i przeczeń. W języku
migowym występują też elementy mówione
i ustne (ang. spoken i oral components),
które służą mniej więcej temu, czemu w
języku fonicznym gestykulacja.

Czym jest System językowo-

migowy?

System Językowo-Migowy (SJM) jest to zbiór
zunifikowanych znaków języka migowego,
używanych w oparciu o polski język pisany i
zgodnie z jego gramatyką, z niewielkimi
adaptacjami tam, gdzie zastosowanie zasad
gramatyki języka polskiego jest niemożliwe. PJM
naśladuje naturę, zaś SJM powstaje na podstawie
języka pisanego, jest uzupełnieniem mowy
artykułowanej. SJM stosowany z jednoczesną
artykulacją utworzony został dla potrzeb
komunikowania się osób słyszących z niesłyszącymi.

PJM ma własną gramatykę, bardzo różną
od polskiej. SJM natomiast wykorzystuje
gramatykę polską, łącząc ją z migowym
słownikiem. Komunikacja w SJM wygląda
następująco: nadawca bierze słowa z
leksykonu PJM, nadaje je w szyku
polskim, a tam gdzie w języku polskim
należałoby dodać końcówki fleksyjne –
przekazuje je za pomocą alfabetu
palcowego

Alfabet palcowy
tzw. daktylografia

I tak na przykład wygląda
zdanie: „Ja lubię język
migowy” w SJM

Znaczące różnice …

Słowa, które w polszczyźnie pisanej są homonimami, w
SJM ujednolica się - to znaczy kilka znaczeń przekazuje
się za pomocą tego samego znaku wizualnego (np.
podanie w piłce nożnej i podanie dokument oddaje się za
pomocą tego samego znaku, tak samo koło jako
rzeczownik i jako przyimek). Polskie frazeologizmy rozbija
się na składniki i miga każdy z nich oddzielnie (np. pójść
na rękę miga się jako serię znaków IŚĆ NA RĘKA-Ę,
rozwinąć skrzydła - ROZWIJAĆ SKRZYDŁO-A). W
niektórych przypadkach rozbija się derywaty
słowotwórcze (np. przedłożyć przekazuje się jako PRZED
POŁOŻYĆ). Ponadto SJM zawiera pewne znaki nieobecne
w PJM jako samodzielne leksemy (np. przyimki).

Wnioski końcowe

SJM jest tworem sztucznym, powstałym
na potrzeby osób słyszących oraz celem
usprawnienia edukacji ojczystego języka
pisanego wśród dzieci niesłyszących. Ich
naturalnym językiem jest Polski Język
Migowy. SJM zaś ma im pomóc poznać
zasady gramatyki języka polskiego.