Joanna Maria Cichocka

Świat Nauki
Kwiecień
2005



Toczeń rumieniowaty układowy



LES, SLE (łac. Lupus Erythematosus Systemicus, ang.
Systemic Lupus Erythematosus) – nazwa oznaczająca
„czerwonego wilka” pochodzi od charakterystycznych
zmian skórnych na twarzy



choroba autoimmunologiczna – system odpornościowy
uszkadza tkanki oraz komórki własnego organizmu



uszkodzenie skóry, stawów,
nerek, serca, płuc, naczyń
krwionośnych i mózgu

U pacjentów z toczniem powstają

przeciwciała, które omyłkowo

rozpoznają własne cząsteczki jako

obce (autoantygeny) i kierują

przeciw nim atak układu

odpornościowego, doprowadzający do

niszczenia własnych tkanek (reakcja

autoimmunizacyjna).

Kryteria tocznia:

1.

Rumień policzkowy

2.

Rumień ogniskowy

3.

Nadwrażliwość na światło

4.

Nadżerki w obrębie nosa i jamy ustnej

5.

Zapalenie stawów bez zniekształceń

6.

Zapalenie błon surowiczych

7.

Zmiany nerkowe przejawiające się białkomoczem

8.

Zaburzenia neurologiczne

9.

Objawy hematologiczne

10.

Obecność przeciwciał przeciwjądrowych

11.

Obecność przeciwciał przeciwko dwuniciowemu
DNA

Trochę faktów



Autoprzeciwciała znamionujące tę chorobę przyczyniają się
do uszkodzenia tkanek na wiele sposobów:



rozpoznają rozpuszczalne antygeny i tworzą z nimi we
krwi tzw. kompleksy immunologiczne, które mogą
odkładać się w różnych narządach



mogą rozpoznawać własne antygeny tkankowe i tworzyć
kompleksy bezpośrednio w narządach



mobilizacja do działania układ dopełniacza



inicjacja stanu zapalnego



istnieją też autoprzeciwciała toczniowe, które działają
bezpośrednio: wiążą się z komórkami, wnikają do ich
wnętrza i hamują ważne procesy życiowe



predyspozycje genetyczne



około 10% pacjentów ma bliskich krewnych
cierpiących na to schorzenie



u bliźniąt jednojajowych, gdy jedno jest chore,
drugie także choruje

Wyzwalacze choroby



Na wystąpienie choroby wpływ ma
wiele różnorodnych genów (u różnych osób mogą
to być odmienne kombinacje genów)



Czynniki środowiskowe:



światło UV



leki



infekcje



szczepionki



dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe



zanieczyszczenie środowiska



palenie



ekstremalny stres



wysiłek fizyczny

Komórkowe samobójstwa

nadmierna intensywność apoptozy niektórych

komórek

„upośledzone sprzątanie”

alarmowanie układu odpornościowego

pobudzenie produkcji przeciwciał

Groźna dezorientacja



nieprawidłowości w przekazywaniu sygnałów

aktywujących limfocyty B



gdy przeciwciała powierzchniowe połączą się z

własnym antygenem, komórka zmuszona jest do:



popełnienia samobójstwa



przekształcenia się w komórkę nieaktywną



redagowania receptorów BCR tak długo, aż

przestaną rozpoznawać własne antygeny

Słaba płeć



toczeń 9-krotnie częściej atakuje kobiety niż

mężczyzn



u kobiet rozwija się wcześniej
(w okresie rozrodczym)



większa aktywność mechanizmów
odpornościowych



rola hormonów płciowych

W stronę terapii



leki łagodzące przebieg choroby – główny
mechanizm ich działania polega na tłumieniu
aktywności całego układu odpornościowego



wyzwanie – zaprojektowanie takich leków, które
powstrzymałyby reakcje autoimmunizacyjne, ale nie
upośledzały odpowiedzi przeciw drobnoustrojom

Naśladowanie natury



Jedna z doświadczalnych terapii polegająca na
podawaniu rozpuszczalnych cząsteczek CTLA-4, które
wiążą i blokują receptory B7, imitujące ten mechanizm
regulatorowy.



Inna koncepcja polega na bezpośrednim utrudnieniu
przekazywania sygnałów między limfocytami T i B
(wykorzystanie przeciwciał blokujących cząsteczki
CD154).



Trzecia strategia terapeutyczna zmierza do ograniczenia
aktywności limfocytów B poprzez blokowanie wiązania
cytokiny BAFF z receptorami na tych komórkach.

Wybrane eksperymentalne
terapie tocznia



Bloker wiązania B7 z CD28, hamujący aktywację

limfocytów T pomocniczych



Bloker wiązania z BAFF z receptorem mający

zachować antyapoptotyczne działanie BAFF i

wydzielanie przeciwciał



Bloker receptorów limfocytów B i autoprzeciwciał

rozpoznających DNA, hamujący wytwarzanie i

aktywność tych przeciwciał



Przeciwciała przeciwko CD20, eliminujące limfocyty B



Inhibitor układu dopełniacza, mający zapobiec
uszkodzeniom tkanek przez ten układ

Pomocne cytokiny



blokowanie IL-10



podawanie TGF-β

Problemem jest powstrzymanie

ataku na własne tkanki bez

upośledzenia zdolności organizmu

do samoobrony.

Dopiero dogłębne

poznanie przyczyn tej

dotkliwej choroby

autoimmunizacyjnej

pozwoli przełamać

impas w jej leczeniu.

Moncef Zouali