INFLACJA

POJĘCIA, SPOSOBY

POMIARU

Katedra Ekonomii i Zarządzania

Gospodarką

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje inflacji

INFLACJA – trwały wzrost przeciętnego

lub ogólnego poziomu cen, któremu nie
odpowiada

równoważny

wzrost

przeciętnej jakości konsumowanych dóbr
i usług

 
INFLACJA JAWNA – przejawia się we

wzroście ogólnego poziomu cen, który
jest widoczny, np. inflacja popytowa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje inflacji

INFLACJA UKRYTA – przejawia się w

trudnościach przy zakupie towarów i usług

bez zmian ich cen (ceny utrzymywane są

sztucznie na danym poziomie).

 
LUKA INFLACYJNA – nadwyżka popytu nad

podażą nierozładowana przez wzrost cen,

powoduje

przymusowe

oszczędności

(obywatele posiadają pieniądze, za które nie

mają co kupić).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

INFLACJA

INFLACJA -

jest to wzrost przeciętnego

poziomu cen
i dóbr w określonym okresie.

CZYSTA INFLACJA -

jest to szczególny

przypadek inflacji, gdy wszystkie ceny
dóbr i czynników produkcji wzrastają w
tym samym tempie.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

INFLACJA

POPYTOWA

(NABYWCÓW,

CIAGNIONA PRZEZ POPYT) – występuje, gdy

całkowita

wielkość

planowanych

wydatków

wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji

ŹRÓDŁA INFLACJI POPYTOWEJ:

 nadmierne wydatki państwa nie znajdujące

pokrycia

w dochodach (INFLACJA BUDŻETOWA)

 nadmierna

kreacja

pieniądza

kredytowego

(INFLACJA KREDYTOWA)

 nadmierny, w stosunku do wzrostu produkcji,

wzrost płac (INFLACJA PŁACOWA)

Rodzaje inflacji

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

INFLACJA

KOSZTOWA

(DOSTAWCÓW,

PCHANA PRZEZ KOSZTY) – jest wywołana

przez wzrost kosztów produkcji, występuje,

gdy nałożone są ograniczenia na podaż

jednego lub kilku zasobów lub też, gdy cena

jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona.

 

INFLACJA STRUKTURALNA – ogólny wzrost

poziomu cen pojawiający się, gdy producenci

nie

mogą

sprawnie

zmienić

struktury

produkcji

w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki.

Rodzaje inflacji

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje inflacji

W zależności od natężenia skutków działania

czynników inflacjogennych:

 INFLACJA PEŁZAJĄCA – ceny wzrastają

o kilka procent rocznie

 INFLACJA GALOPUJĄCA – dwucyfrowa
 HIPERINFLACJA – wielocyfrowa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Skutki inflacji

 niewłaściwa alokacja zasobów
 wzrost cen
 spadek względnej wartości oszczędności

gotówkowych

 wzrost kosztów działalności

gospodarczej

 redystrybucja dochodów

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

KTO TRACI NA

INFLACJI

 posiadacze gotówki
 wierzyciele

instytucjonalni

 nabywcy obligacji
 przedsiębiorcy

i pracownicy

 podatnicy
 emeryci i renciści

KTO ZYSKUJE

NA INFLACJI

 dłużnicy
 przedsiębiorcy

i pracownicy

 rząd

Koszty / Zyski

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

INFLACJA BAZOWA – miara inflacji, która odwołuje się

do jej teoretycznej definicji, a więc do procesu stałego
i utrzymującego się wzrostu ogólnego poziomu cen;
jest optymalną dostępną miarą inflacji w ogóle.

Powszechnie utożsamiany z inflacją wzrost wskaźnika

cen konsumpcyjnych informuje nas co najwyżej o
spadku siły nabywczej pieniądza z perspektywy
reprezentatywnego gospodarstwa domowego. Inflacja
bazowa to o wiele szersze pojęcie, mierzące wzrost
ogólnego poziomu cen.

Inflacja bazowa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Miary inflacji bazowej w Polsce

1.

Inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych

2.

Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej

zmienności

3.

Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej

zmienności i cen paliw (miara ta jest wskaźnikiem

pomocniczym, pozwalającym stwierdzić, jak duży wpływ

na wzrost ogólnego wskaźnika cen mają ceny paliw),

4.

Inflacja „netto”, tj. po wyłączeniu cen żywności i paliw

5.

15% średnia obcięta (symetrycznie obcinająca po 15%

z leweji prawej strony rozkładu wskaźniki cen

o największej i najmniejszej dynamice w porównaniu

z poprzednim okresem)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje inflacji

ŹRÓDŁA INFLACJI POPYTOWEJ:
 nadmierne wydatki państwa nie znajdujące

pokrycia
w dochodach (INFLACJA BUDŻETOWA)

 nadmierna kreacja pieniądza kredytowego

(INFLACJA KREDYTOWA)

 nadmierny, w stosunku do wzrostu produkcji,

wzrost płac (INFLACJA PŁACOWA)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki cen

 Wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, CPI

(consumer price index)

 Wskaźnik cen zbytu, PPI (producer price index)
 Korektor PNB ze względu na inflację (deflator)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Kosztowa teoria inflacji

Akcentuje

znaczenie

rosnących

kosztów

produkcji,

wymuszających

wzrost

ogólnego

poziomu cen. Wzrost kosztów produkcji wynika z:

 wzrostu płac związanych z działalnością

związków zawodowych,

 wzrostu cen narzucanych przez organizacje

monopolistyczne,

 dewaluacji walut krajowych,
 powodujących podwyższenie cen importowych

surowców i materiałów,

 wzrostu stawek podatku obrotowego.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Kosztowa teoria inflacji

Inflacja jest wywołana różnymi zjawiskami po

„stronie podaży”.

SPIRALA INFLACJI:
 Wzrost płac powoduje wzrost kosztów,
 Wzrost kosztów powoduje wzrost cen,
 Wzrost cen zwiększa koszty utrzymania

i nasila żądania płacowe.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Monetarystyczna teoria inflacji

Inflacja monetarna wywołana jest wzrostem

podaży pieniądza. Równanie wymiany:

M*V=P*Y

gdzie:
M - ilość pieniądza w obiegu,
V - szybkość obiegu pieniądza,
P - przeciętny poziom cen,
Y - poziom dochodu narodowego

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Krzywa Phillipsa

 Profesor A.W. Phillips z London School of Economics

wykazał w 1958 r., że w Wielkiej Brytanii istnieje

silna statystyczna zależność między poziomem

inflacji w danym roku a bezrobociem. Podobne

związki zostały zidentyfikowane również w innych

krajach. Wkrótce zależność ta stała się znana jako

krzywa Phillipsa.

 KRZYWA PHILLIPSA dowodzi, że wyższej stopie

inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i

odwrotnie. Sugeruje to, że można dokonać wyboru

między niższym bezrobociem za cenę wyższej

inflacji lub odwrotnie.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Krzywa Phillipsa

Na podstawie analizy danych
statystycznych dla Wielkiej
Brytanii A.W. Phillips
zaobserwował istnienie
odwrotnej zależności pomiędzy
stopą wzrostu płac nominalnych
a stopą bezrobocia. Wyższym
poziomom stopy bezrobocia
odpowiada niższe tempo
wzrostu płac nominalnych.
Poprawa koniunktury, spadek
bezrobocia przyczyniają się do
podniesienia tempa wzrostu
płac nominalnych.

Stopa bezrobocia
[%]

Tempo
wzrostu
płac
nominaln
ych [%]

0

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Długookresowa i

krótkookresowa

krzywa Phillipsa

 Pionowa długookresowa krzywa Phillipsa

wskazuje, że gospodarka powróci ostatecznie do

naturalnej stopy bezrobocia U*, niezależnie od

tempa inflacji. W długim okresie nie jest możliwe

dokonywanie wyboru między inflacją i bezrobociem.

 Krótkookresowa krzywa Phillipsa PC

1

obrazuje

proces dostosowawczy w krótkim okresie. Wysokość

jej położenia zależy od tempa inflacji i wzrostu ilości

pieniądza w ujęciu nominalnym w sytuacji

równowagi długookresowej, co ilustruje punkt E na

długookresowej krzywej Phillipsa.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Krzywa Phillipsa

 W punkcie wyjścia gospodarka znajduje się w stanie równowagi

długookresowej (punkt E). Rząd obniża stopę wzrostu podaży pieniądza z I

1

do

I

2.

Początkowo powoduje to spadek realnej podaży pieniądza i przesunięcie

gospodarki z punktu E do A. Bezrobocie wzrasta do U

1.

Jeżeli ludzie uwierzą, że

tempo wzrostu ilości pieniądza I

2

nie zmieni się, to zdadzą sobie również

sprawę, iż nowym punktem równowagi długookresowej będzie punkt F.

Krótkookresowa krzywa Phillipsa przesuwa się z położenia PC

1

do

PC

2,

a

gospodarka przechodzi z punktu A do B. Następuje gwałtowny spadek tempa

wzrostu płac nominalnych, ponieważ ludzie uświadamiają sobie, że inflacja

zmniejszy się, i roszczenia płacowe mogą zostać złagodzone. Następnie

gospodarka przesuwa się ku górze wzdłuż krzywej PC

2

z punktu B do F. Jeżeli

jednak pracownicy spodziewają się, że tempo wzrostu podaży pieniądza

powróci do poziomu I

1

, to nie nastąpi złagodzenie żądań płacowych

wyprzedzających spadek inflacji. Krzywą krótkookresową pozostanie PC

1

. W

krótkim okresie nominalna podaż pieniądza rośnie w tempie I

2

, lecz inflacja

jest wyższa. Realna podaż pieniądza jest ciągle zmniejszana.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Krzywa Phillipsa

Stopa
inflac
ji [%]

Stopa bezrobocia [%]

E

PC

1

PC

2

F

U

1

U*

I

1

I

2

A

B

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa inflacji na tle stopy

bezrobocia w latach 1998 -

2006

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki cen towarów i usług

konsumpcyjnych w Polsce

w latach 1999-2006

199
8 =
100

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

199
9

103,

5

104,

1

105,

1

106,

0

106,

7

106,

9

106,

5

107,

1

108,

7

109,

9

110,

9

111,

9

200
0

113,

9

114,

9

115,

9

116,

4

117,

2

118,

1

118,

9

118,

5

119,

7

120,

7

121,

2

121,

4

200
1

122,

4

122,

5

123,

1

124,

1

125,

5

125,

4

125,

0

124,

6

125,

0

125,

5

125,

6

125,

9

200
2

126,

9

127,

0

127,

3

127,

9

127,

6

127,

1

126,

5

126,

0

126,

4

126,

8

126,

7

126,

8

200
3

127,

3

127,

4

127,

8

128,

1

128,

1

128,

0

127,

5

127,

0

127,

6

128,

4

128,

8

129,

1

200
4

129,

6

129,

7

130,

1

131,

1

132,

4

133,

6

133,

5

133.

0

133,

4

134,

2

134,

6

134,

7

200
5

134,

8

134,

7

134,

8

135,

3

135,

7

135,

4

135.

1

135,

0

135,

5

136,

0

135,

7

135,

4

200
6

135,

7

135,

7

135,

6

136,

5

137,

2

136,

8

136,

8

137,

2

137,

5

137,

6

Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie,
Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce,
(1998=100)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Nagrodę Nobla w dziedzinie

ekonomii

za rok 2006 otrzymał

Amerykanin Edmund S. Phelps

 Phelps znany jest m.in. z badań nad relacjami między poziomem

płac a bezrobociem w gospodarce, które prowadził już w latach 60.

W swoich pracach tłumaczył, że bezrobocia nie da się do końca

regulować przez zmiany poziomu płac, a przymusowe bezrobocie

występuje nawet w okresach gospodarczej prosperity.

 Badania Phelpsa udowodniły, że bezrobocie zależy od czynników

strukturalnych - m.in. wysokości zasiłków, siły związków

zawodowych, klina podatkowego; nie zależy natomiast od polityki

pieniężnej lub budżetowej, która może obniżyć bezrobocie tylko w

krótkim terminie.

 Edmund Phelps opracował jeden z istotnych  (obok modelu

Miltona Friedmana, również noblisty) modeli zależności między

inflacją a bezrobociem. Model uwzględnia oczekiwania inflacyjne i

ich wpływ na skuteczność polityki makroekonomicznej, która ma

prowadzić do obniżenia bezrobocia. Noblista pokazał, że nie

można w sposób trwały za pomocą polityki makroekonomicznej,

monetarnej lub fiskalnej, obniżyć poziomu bezrobocia.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Nagrodę Nobla w dziedzinie

ekonomii

za rok 2006 otrzymał

Amerykanin Edmund S. Phelps.

 Dużą część swego dorobku naukowego Phelps poświęcił wyjaśnianiu

zjawiska trwałego bezrobocia w gospodarce. Podobnie jak wcześniej

Milton Friedman, negował możliwość stymulowania zatrudnienia przez

politykę proinflacyjną. Uznał, że tak zwana krzywa Phillipsa (opisująca

zależność między bezrobociem, a inflacją) dotyczy wyłącznie zjawisk

krótkoterminowych. Na dłuższą metę spadek inflacji przyczynia się do

wzrostu zatrudnienia.

 Zwracał też uwagę na niekorzystne skutki źle zaprojektowanych

systemów opieki społecznej, na przykład gwarantowanych płac

minimalnych, które zniechęcają do podejmowania pracy, zwłaszcza osoby

o niskich kwalifikacjach. Komentując niepokoje społeczne we Francji i

USA, pisał: "Zarówno Europa, jak i Stany Zjednoczone muszą robić

więcej dla włączenia w rynek pracy osób o niskich kwalifikacjach. Dobrze

działająca gospodarka nie tylko pozwala utrzymać wzrost produktu i

dochodów, ale zapewnia podmiotom pełne wykorzystanie ich

potencjałów". Według Phelpsa znacznie lepszym sposobem na redukcję

bezrobocia jest zwiększenie elastyczności rynku pracy oraz

subsydiowanie najniższych płac pobieranych przez pracowników o

niskich kwalifikacjach.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Inflacja [%], w latach 2002 -

2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego w
Warszawie
Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce, (1998=100)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Ceny towarów i usług

konsumpcyjnych w grudniu 2005

r.

(XII 2004 = 100)

93,0

94,0

95,0

96,0

97,0

98,0

99,0

100,0

101,0

102,0

103,0

104,0

ogółem

żywność i

napoje

bezalkoholowe

napoje

alkoholowe i

wyroby

tytoniowe

odzież i obuwie mieszkanie

transport

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Ceny towarów i usług

konsumpcyjnych w 2005

(poprzedni miesiąc = 100)

97,5

98,0

98,5

99,0

99,5

100,0

ogółem

żywność i napoje

bezalkoholowe

napoje alkoholowe

i wyroby

tytoniowe

odzież i obuwie

mieszkanie

transport

listopad

grudzień

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki cen towarów i usług

konsumpcyjnych według

województw w II kwartale 2006

r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS,

(kwartał poprzedni=100)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Roczna stopa inflacji

XII 2005 / XII 2004 w Europie

0

1

2

3

4

5

6

7

8

A

us

tr

ia

B

el

gi

a

C

yp

r

C

ze

ch

y

D

an

ia

E

st

on

ia

F

in

la

nd

ia

F

ra

nc

ja

G

re

cj

a

H

is

zp

an

ia

H

ol

an

di

a

Ir

la

nd

ia

Li

tw

a

Lu

ks

em

bu

rg

Ło

tw

a

M

al

ta

N

ie

m

cy

P

ol

sk

a

P

or

tu

ga

lia

S

ło

w

en

ia

S

ło

w

ac

ja

S

zw

ec

ja

W

ęg

ry

W

lk

.

B

ry

ta

ni

a

W

ło

ch

y

S

tr

ef

a

E

ur

o

U

E

Źródło: Eurostat

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Inflacja w Polsce w latach

2002-2005

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Inflacja w Unii Europejskiej

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Inflacja w Polsce

na tle UE i USA w 2003 r.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Poziom cen w Polsce

wyrażony jako % średniej

unijnej

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w

Polsce w latach 1980-2005

109,4 121,2

200,8

122,1 115 115,1 117,7 125,2

160,2

351,1

685,8

170,3

143 135,3 132,2 127,8 119,9 114,9 111,8 107,3 110,1 105,5

101,9 100,8 103,5 102,1

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Lata

W

zr

o

st

c

en

(w

%

)