Karol Marks (1818 – 1883)



Pochodził ze świeckiej rodziny
żydowskiej



Ukończył studia prawnicze



Twórca marksizmu



Współzałożyciel „I Miedzynarodówki”
(1864)



Międzynarodowe Stowarzyszenie
Robotników`



Najważniejsze dzieło: „Kapitał”

Wpływy



1. Hegel – metoda dialektyczna rozwoju
historycznego oraz przekonanie o
identyczności „bytu” i „myślenia”



2. Determinizm wszystkie zdarzenia w
ramach przyjętego paradygmatu są
połączone związkiem przyczynowo-
skutkowym



3. Ewolucjonizm – rozwój społeczeństwa
rozwijajacy się w poszczególnych etapach



4. Teora ekonomiczna Davida Ricarda –
teoria o wartości pracy

Teoria pracy



Praktyczne działanie człowieka zostało
postawione w centrum jako kategoria
epistemologiczna (podobnie jak pragmatyzm
Jamesa)



Teoria o wartości pracy jest centralnym
elementem marksizmu, która ptrzechodzi w
teorię wyzysku.



Teoria katastrof: Marks pesymistycznie
przepowiada upadek kapitalistycznego ustroju,
wskutek ciągłego wzrostu klasy robotniczej i
coraz bardziej zaostrzających się kryzysów

Materializm historyczny

Marksizm jako teoria ewolucjonistyczna –



społeczeństwo rozwija się według
sekwencji stadiów rozwoju
ekonomicznego (azjatycki, starożytny,
feudalny, nowożytny) stopniowo lub
przez rewolucję dzięki sprzecznościom
ekonomicznym.



Konflikty klasowe są „motorem historii”

Systemy społeczno-
gospodarcze:

1. Wspólnota pierwotna (łowcy i

zbieracze) 2. Niewolnictwo

3. Feudalizm (posiadacze ziemscy i

chłopi pańszczyźniani)

4. Kapitalizm (kupcy i rzemieślnicy)
5. Socjalizm (ewolucja)

6.

najwyższą formą miał być komunizm

(rewolucja) (społeczeństwo

bezklasowe, bez podziału na

bogaczy i biedaków)

Wpływ Hegla:



Trzy pojęcia heglowskie:



1. Alienacja (konflikt z innymi ludzmi)



2. Uprzedmiotowienie (człowiek
traktuje siebie, społeczeństwo,
prawo, moralność jak przedmioty)



3. Rozwiązanie sprzeczności (przez
bodowanie samoświadomości)



1. 2. produkty kapitalizmu

Dialektyka



1. Teza+ 1. Antyteaza = 1. Synteza



2.Teza (Synteza 1) + 2. Antyteaza= 2.
Synteza



3.Teza (Synteza 2) + 3. Antyteaza= 3.
Synteza



4.Teza (Synteza 3) + 4. Antyteaza=4.
Synteza

Dialektyka Marksa



Teza: materialne warunki produkcji



Antyteza: nowe materialne warunki
produkcji



Synteza: nadbudowa; najwyższe
warunki produkcji

Dialektyka Marksa



Istnieje logiczna zasada sprzeczności
- przyczyną ruchu jest sprzeczność –
sprzeczność tkwiąca gdzieś w
przyrodzie.



Wszystkie byty są zbiorem
sprzeczności i istnieją dzięki nim.



U Hegla dialektyka dotyczy idei, u
Marska warunki produkcji
(determinizm)

Kapitalizm



Krytyka społeczeństwa kapitalistycznego,
które reprodukuje sam siebie.



Kapitalizm instytucjonalizuje nierówność
społeczną, jednakże może być obalony
dzięki rewolucyjnym zmianom w
społeczeństwie, które dokona większość
społeczna czyli proletariat. Proletariat
może zaś podbić kapitalistyczny układ i
ustanowić równość opierająca się na
WŁASNOSCI WSPÓLNEJ.

Społeczeństwo



Społeczeństwo jest opisane w
terminach materializmu: fizyczne,
ekonomiczne i środowiskowe czynniki,
w których człowiek funkcjonuje są
kluczowymi czynnikami rozwoju
społecznego. Relacje ekonomiczne, w
które ludzie wchodzą by zapewnić
sobie środki do życia –(uczestnictwo w
procesie produkcji) w bezwzględny
sposób determinują relacje społeczne.

BYT OKREŚLA ŚWIADOMOŚĆ



Rola indiwidualnych idei w społecznym
rozwoju jest praktycznie zerowa. Myśl
zdeterminowana jest warunkami i
okolicznościami w jakich znajduje się
człowiek. Jest zatem wtórna. Idee są
jedynie wytworem materialnych
warunków życia.



„To nie świadomość ludzka
determinuje egzystencję, lecz byt
społeczny określa świadomość”

Fałszywa świadomość



„To nie świadomość ludzka
determinuje egzystencję, lecz byt
społeczny określa świadomość”



A ta świadomość okazuje się być
fałszywa kiedy ideologia przegrywa z
doświadczeniem materialnym klas
podporządkowanych.

PRAWO



Prawo – produkt ideologiczny i nośnik idologii,
której celem jest spojenie społeczeństwa pod
władzą przwódczą klasy dominującej.



Prawo oraz instytucje społeczne są częścią
Nadbudowy, w której są mocno zakorzenione i
nie mogą bez niej istnieć. Ich charakter
również zdeterminowany jest warunkami
materialnymi.



Prawo nie myśli poprzez swoje odrębne
kategorie, ale odzwierciedla relacje
ekonomiczne

Prawo



Nie jest autonomiczne, nie wpływa na
społeczeństwo, a jedynie stabilizuje i
reprodukuje stosunki ekonomiczne:



„Istnieje nierozerwalne połączenie
pomiędzy kategoriami gospodarki,
opartej na udogodnieniach i
pieniądzu a fromą prawną”



K. Marks

BAZA + NADBUDOWA – FORMACJA
GOSPODARCZO–SPOŁECZNA



Społeczna nadbudowa (SN) – jej celem jest

utrzymanie historycznie ukształtowanych

stosunków produkcji np. prawo, religia,

instytucja państwa, kultura, tradycja, nauka.

Stosunki produkcji (SP) – czyli zasady gry,

reguły, relacje dotyczące ludzi (statyczne),

stosunki społeczne (relacje człowiek – człowiek),

stosunki własności (relacje człowiek – rzecz).

Siły wytwórcze (SW) – technologia stosowania

przez społeczeństwo w wytwarzaniu dóbr

materialnych czynników produkcji

(dynamiczne). Np.maszyna parowa – zmiana

idzie od dołu w góre

Prawo



Prawo karne jets przykładem
przymuszającej siły fizycznej i
ideologicznej zarazem:



„Prawo było ważne jako brutalny
środek przymusu oraz jako ideologia.
Jego dostojność, sprawiedliwość i
łaskawość wzbudzały poczucie
porozumienia i podporządkowania,
„Kajdany tworzone przez umysł”



D. Hay „Property, Authority and the Criminal Law”.

Funkcje państwa i prawa



Główną funcją prawa i państwa jest:



1. utrzymywanie nierówności przez

szeroką ideologizacja życia:



„ Ideologiczne aparaty państwowe to

: religia, edukacja, rodzina, polityka,

związki zawodowe, kultura” etc.



Louis Althusser



2. Reprodukcja kapitalistycznych

stosunków produkcji oparta na

represji i przemocy

Rola religii



„Religia to opium dla mas”



Rolą religii jest utrzymywanie
złudzeń pozwalających na
uśmierzenie bólu i cierpienia.

Rola Marksa



Nurt krytyczny kwestionujący prawo,
jego historyczną rolę, funkcje
polityczne i społeczne, strukturę
dominacji i legitymizacji stosunków
siły.

Kontynuacja przez szkołe

neomarksistowską: J. Habermas, P.
Bourdieu

Inspiracja dla krytyki prawa - CLS.