Pedagogika Janusza

Korczaka

Życiorys

Janusz Korczak - lekarz i pedagog, któremu nadano przydomek Stary Doktor -

urodził się w Warszawie w 1878 lub 1879 roku. Pochodził z rodziny żydowskiego

adwokata, a jego prawdziwe nazwisko brzmiało Henryk Goldszmit. Gdy

Korczak miał osiemnaście lat zmarł mu ojciec, więc musiał wziąć na siebie

obowiązek utrzymania rodziny. Dorabiał sobie udzielając korepetycji. Studiował

medycynę i już wtedy interesował się warunkami życia dzieci biednych,

opuszczonych i osieroconych. Starał się im pomagać - roznosił prezenty,

opowiadał bajki, pomagał w nauce. Podjął także działalność w Warszawskim

Towarzystwie Dobroczynności. Po ukończeniu medycyny na Uniwersytecie

Warszawskim, w 1903 roku Janusz Korczak rozpoczął pracę w warszawskim

szpitalu dziecięcym na stanowisku pediatry. W wieku około trzydziestu lat podjął

decyzję o tym, że nie założy własnej rodziny. Odnalazł swoje powołanie - chciał

pomagać tym dzieciom, które nie mogą liczyć na żadną pomoc. Jego decyzja

wymagała wielu wyrzeczeń oraz takich poświęceń, na które nie każdy mógłby

się zdobyć. Aby móc realizować swoje powołanie, Janusz Korczak rozpoczął

działalność w Towarzystwie Pomocy dla Sierot. Następnie zamieszkał w

warszawskim Domu Sierot i objął posadę dyrektora tej placówki. W Domu

Sierot zaczął opracowywać swój własny system wychowawczy, oparty na

własnej pracy i własnych badaniach. W czasach międzywojennych Korczak

rozpoczął współpracę z Polskim Radiem. Pracował tam pod pseudonimem

Stary Doktor i dzięki tej pracy stał się w Polsce osobą bardzo znaną. W chwili

wybuchu drugiej wojny światowej Janusz Korczak rozpoczął pracę sanitariusza

wojskowego. Włączył się także do cywilnej obrony Warszawy, opatrywał

rannych i przygarniał do Domu Sierot zagubione dzieci. Nie ominęło go

aresztowanie i uwięzienie, ale dzięki byłym wychowankom, którzy uzbierali

potrzebne pieniądze został uwolniony. Kiedy hitlerowcy utworzyli w Warszawie

getto, Korczak nie zdecydował się na opuszczenie "swoich" dzieci i przebywał w

getcie prawie dwa lata. Rozpoczął pisanie pamiętnika, a ostatni wpis nosi datę 4

sierpnia 1942 roku. Gdy Niemcy zaczęli wywozić dzieci do obozu zagłady,

Janusz Korczak pojechał razem z nimi i razem z nimi zginął tragiczną śmiercią w

komorze gazowej w Treblince.

Podstawowe założenia

Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka:
• dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane

jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej

aktywności

• wychowanie powinno być traktowane jako proces

oparty na partnerstwie

• dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki
• całe społeczeństwo dorosłych powinno być

odpowiedzialne za warunki życia dziecka

• powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku
• wszelkie techniki zastosowane w działaniach

pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego

systemu opiekuńczo - wychowawczego

NOWE WYCHOWANIE

W czasach, w których żył i działał Janusz Korczak, wyraźnie

zaznaczał się nurt tak zwanego Nowego Wychowania. Jego
wpływ jest także widoczny w dziełach Korczaka. Trzy
główne przesłania Nowego Wychowania to:

 treści ogólne, które powinny być przedstawiane wszystkim

członkom społeczeństwa, zarówno rodzicom, jak i dzieciom

 treści pedagogiczne, które powinny być umiejętnie wykorzystane

podczas kształcenia kadry pedagogicznej

 treści szczegółowe, które powinny służyć pomocą zwłaszcza

wychowawcom pracującym w instytucjach opiekuńczo
wychowawczych

Do najbardziej znanych i

podkreślanych poglądów Janusz

Korczaka można zaliczyć:

• potrzeba indywidualnego podejścia

wychowawcy do każdego dziecka

• zauważenie i podkreślanie

wyjątkowej roli dziecka w życiu
społecznym

• akcentowanie i przestrzeganie praw

dziecka

Prawa dziecka wg Korczaka

• prawo do szacunku (dla niewiedzy, dla smutku, niepowodzeń i

łez, dla misterium poprawy, dla pracy poznania, dla tajemnic i

wahań ciężkiej pracy wzrostu, dla własnych słabości),

• prawo do miłości (do piersi matki, atmosfery ciepła i

troskliwości) i przyjaźni,

• prawo do tajemnicy (tajemnicy osoby, jak i własnych spraw,

przeżyć i doznań),

• prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu,

do protestu, do upominania się i do żądania, do wypowiadania

własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną

aktywnością),

• prawo do własności (siebie – do samoposiadania i do swoich

rzeczy),

• prawo do własnego rozwoju i dojrzewania,

• prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania,

• prawo do sprawiedliwości w życiu.

Zdaniem Korczaka, pseudowychowawcy nie powinni być

dopuszczani do pracy z dziećmi, zaś troską osób

odpowiedzialnych za jakość kadr pedagogicznych powinno być

pozyskiwanie przez nie jak najlepszych kandydatów.

Wychowawcą bowiem nigdy nie będzie ten:

• kto się oburza,
• kto się dąsa,
• kto ma żal do dziecka, że jest tym, czym

jest, kim się urodziło lub jakie
doświadczenie je wychowało,

• kto nie jest świadom czekających go, często

przykrych, obowiązków i doświadczeń

• w kontaktach z ubogimi czy zaniedbanymi

dziećmi.

Według Korczaka dobry wychowawca –

opiekun musi spełnić przede wszystkim

podstawowy wymóg, jakim jest poznanie

samego siebie:

• bądź sobą – szukaj własnej drogi,
• poznaj siebie – zanim zechcesz dzieci

poznać,

• zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam

jesteś zdolny – zanim dzieciom

poczniesz wykreślać zakres ich praw i

obowiązków,

• ze wszystkich sam jesteś dzieckiem,

które musisz poznać, wychować i

wykształcić przede wszystkim.

Z praktyki wychowawczej stosowanej w
Korczakowskich Domach dość przejrzyście wyłaniają
się zasady, na których Korczak opierał wewnętrzną
organizację życia dzieci w zespole. Chodziło o to,
aby:

• prowadzić stopniowo do usamodzielnienia dziecka

przez stwarzanie sytuacji do wyłaniania się
dziecięcej inicjatywy,

• czujnie obserwować codzienne zachowanie się

dziecka, nie lekceważąc pozornie drobnych
zjawisk,

• poznawać każde dziecko, a także, aby

wewnętrzną organizację zakładu oprzeć na
porozumieniu z dziećmi, na wzajemnej umowie.

Stworzył on Sąd Koleżeński z

myślą o tym by:

• usunąć zależność dziecka od woli i humoru

wychowawcy,

• wprowadzić zasady, normy, które obowiązywały w

życiu gromady i regulowały atmosferę zakładu,

• zainteresować wychowanka własnym

postępowaniem,

• obudzić refleksję nad swoimi czynami,
• uczyć samokrytycyzmu i tolerancji wobec

drugiego człowieka,

• kształtować mocny fundament wzorowej postawy

etycznej wychowanka

Do podstawowych zadań Rady

Samorządowej należało:

• zaspokojenie licznych potrzeb

współmieszkańców poprzez wysłuchanie

próśb,

• rozważanie pretensji, projektów i inicjowanie

nowych przedsięwzięć,

• regulowanie współżycia jednostki z

jednostką, jednostki z grupą i układanie

współpracy z dorosłymi,

• konstytuowanie postanowień, które były

wprowadzone jako przepisy.

Koncepcję pedagogiczną Korczaka

wzbogacały ponadto takie formy

oddziaływań wychowawczych jak:

• wpisywanie się do księgi podziękowań i

przeprosin,

• kategorie obywatelskie,
• kategorie czystości,
• nagradzanie w postaci pamiątkowych

pocztówek,

• pełnienie dyżurów,
• plebiscyt życzliwości i niechęci,
• gazetka i wiele innych

Jednym z ważnych problemów było

zapewnienie każdemu dziecku:

• poczucia stabilizacji życiowej,
• poczucia całkowitego

bezpieczeństwa,

• wyrobienie w nim przekonania, że nie

grozi mu ani kaprys wychowawcy, ani
silniejsi rówieśnicy.

Przygotowały:

• Natalia Golanko
• Anna Kawałkiewicz

Bibliografia:
- Kwieciński, Śliwerski – „Pedagogika” t.1
- H. Mortkowicz – Olczakowa – „Janusz

Korczak”

- J. Miąso – „Historia wychowania wiek

XX”