Janusz Korczak (Henryk Goldszmit)

Janusz Korczak -lekarz, pisarz, pedagog, moralista i działacz społeczny.

W 1912 roku przyczynił się do inauguracji Domu Sierot dla dzieci
żydowskich w Warszawie, którego dyrektorem został do śmierci.

Janusz Korczak zawarł swe poglądy pedagogiczne przede wszystkim w

literaturze: „Jak kochać dziecko” i „Prawo dziecka do
szacunku”.

Dorobkiem literackim J. Korczaka są również powieści społeczne

między innymi takie jak: „Dzieci ulicy” i „Dziecko salonu”.

Radykalizm w myśleniu Korczaka, wytrwałość w działaniu oraz miłość

w odczuwaniu i obejmowaniu wzajemnych relacji z dziećmi
stworzyły niepowtarzalną koncepcję Nowego Wychowania, której
kwintesencją jest poszukiwanie gwarancji dla ludzkiej a nade
wszystko dziecięcej wolności i dla istoty ludzkiego życia.

Podstawowe założenia

pedagogiki Janusza

Korczaka

Wyróżnia się następujące przekonania, na które warto zwrócić

uwagę, studiując pedagogiczną i literacka sukcesję Janusz
Korczaka, a mianowicie:

- Zasada partnerstwa dziecka w procesie wychowania.
- Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialności

społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.

- Poszukiwanie istoty wiedzy o dziecku.
- Techniki działania pedagogicznego jako rezultatu przyjętych

ogólnych założeń systemu opiekuńczo-wychowawczego.

- Teoria wychowawcy, wynikająca z ogólnej postawy J.

Korczaka wobec dziecka.

Ze względu na treść pedagogiczną

Nowego Wychowania podkreśla się w
dziełach Korczaka trzy główne zakresy:

-Treści ogólnoludzkie, które powinny być

udostępniane całemu społeczeństwu, adresowane
do rodziców i dzieci.

-Treści ogólnopedagogiczne - do wykorzystania w

kształceniu i doskonaleniu kadry pedagogicznej.

-Treści szczegółowe - do wykorzystania szczególnie

przez wychowawców zatrudnionych w placówkach
opiekuńczo-wychowawczych.

Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka. Zwracał

szczególną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w
społeczeństwie, ich zależność od dorosłych. Domagał się, by
uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od
chwili narodzin, na każdym etapie swojego istnienia i ma
prawo być sobą, takim jakim jest.

Korczak był kreatorem wartości takich jak: szacunku, godności,

prawdy i miłości do naszych bliznich. Uznawał on, że dorośli
uważają dzieci za niedoświadczone i małe istoty ,które przez
obowiązki i kłopoty dorosłych są traktowane jak przedmioty,
zapominających o godnym traktowaniu istot żywych, a
przede wszystkim dziecka, którego los zależy od woli
dorosłych. Korczak ujmuje to w trzech ważnych punktach:

-Prawo dziecka do śmierci.
-Prawo dziecka do dnia dzisiejszego.
-Prawo dziecka by było tym, czym jest.

W utworach literackich Janusza Korczaka

znajdziemy apel do wychowawców, by
zatroszczyli się o takie prawa dziecka jak:

-prawo do szacunku
-prawo do miłości
-prawo do tajemnicy
-prawo do własności
-prawo do własnego dojrzewania i rozwoju
-prawo sprawiedliwości w życiu
-prawo do zabawy, do pracy i badania

Ideą pedagogiczną Korczaka jest partnerstwo w relacji wychowawca-

wychowanek, które powinno objawiać się przez wzajemne
porozumienie i współdziałanie.

Ważnym postulatem wysuwanym przez Korczaka jest przestrzeganie
zasad etyki dnia codziennego. Korczak domagał się tego, aby obie
strony procesu wychowawczego nie stawiały sobie zbyt radykalnych
celów. Chciał, aby te cele były realistyczne i tym samym możliwe do
spełnienia. W dziełach Korczaka przewija się przestroga, aby
wychowawcy i pedagodzy nie trwali w przekonaniu, że jakiś naukowy
i społecznie zaakceptowany system wychowawczy jest systemem
słusznym, gdyż jego skuteczność może być jedynie pozorna. Jako
jeden z pierwszych zauważył, że w ogólnie przyjętym systemie
wychowawczym jest zazwyczaj tak, że dziecko staje się przedmiotem
oddziaływań pedagoga. A powinno być podmiotem. Korczak apelował
o to, aby wychowawca odnosił pojęcie wolności nie tylko do siebie,
ale również o to, aby akceptował prawo do wolności także i swoich
wychowanków. W takim podejściu do procesu wychowawczego
przewija się zasada solidarności w toku całej szkolnej edukacji.

Stary Doktor twierdził, że osoby zajmujące się pozyskiwaniem i
zatrudnianiem kadr pedagogicznych powinny zwracać baczną
uwagę na kandydatów na przyszłych wychowawców. Ma to być
gwarancją tego, że do pracy z dziećmi nie będą zatrudniane
osoby, które nie mają odpowiednich kwalifikacji i odpowiedniego
podejścia do najmłodszych członków społeczeństwa. Bowiem
dobry wychowawca różni się od złego ilością popełnionych
błędów oraz krzywd i trzeba zrobić wszystko, aby tego uniknąć.
Dobry wychowawca musi najpierw poznać siebie zanim zechce
poznać dzieci, powinien odznaczać się pracowitością, ciągłym i
nie ustanym pozbawianiem dziecka oraz wczuwać się w jego
świat. Winien w praktyce realizować prawo dziecka do bycia
dzieckiem, prawo dziecka do szacunku. Podstawowe zadanie
opiekuna-wychowawcy to wspieranie rozwoju wychowanka.

Uzupełnieniem działalności
wychowawczo-opiekuńczej Korczaka
była jego twórczość literacka, która
adresował do szerokiego grona
odbiorców: rodziców, nauczycieli,
dzieci. Tematyka jego książek jest do
dziś aktualna, będąc niekończąca się
skarbnica wiedzy dla praktyków i
naukowców.

Recepcja pedagogiki J.

Korczaka w Polsce

Idee J. Korczaka przeniknęły do polskiej oświaty

dzięki zmianom ustrojowym 1989r, wpisując się w
model kształcenia i wychowania autorytarnego
szkolnictwa niepublicznego. Recepcja pedagogiki
korczakowskiej, badania nad nią oraz jej
upowszechnianie i praktyczne aplikacje mają
znacznie szerszy zakres i swoją historię. W 1946
roku powstał- w strukturach Towarzystwa
Przyjaciół Dzieci- Komitet Korczakowski. Istnienie
Komitetu Korczakowskiego zakończone zostało
obchodami pięćdziesięciolecia jego istnienia w
1996roku.

Pisarstwo Korczaka jest jego triumfem

nad niepowodzeniami, kompleksami i

dramatami. Było to pisarstwo wyjątkowo

bogate i zróżnicowane, lecz zarazem

wyjątkowo skoncentrowane na dziecku,

jego sprawach i małych dramatach.

Trzeba tez przyznać, ze Korczak, chyba

jak żaden pedagog na świecie, rozumiał

dzieci, ich potrzeby i trudności życiowe,

a tym bardziej jak żaden potrafił

walczyć o ich prawa.

• Ilona Golińska
• Monika Pijet
• Malwina Polak-Sowa