ŻYCIE I DZIEŁA JANUSZA KORCZAKA
Janusz Korczak(właściwie Henryk Goldszmit 1878- 1942), lekarz, pisarz, pedagog, moralista i działacz społeczny pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej. W latach 1889-1905 studiował w Warszawie medycynę, w 1907 w Berlinie, a w 1909 w Paryżu. W 1912 roku przyczynił się do otwarcia Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie, którego dyrektorem został do śmierci.
Prowadził wykłady na Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Instytucie Nauczycielskim i w Studium Pracy Społecznej Wolnej Wszechnicy Polskiej. Był stałym współpracownikiem pism, gazet publikując m.in. ,,W słońcu” i ,,w Szkole Specjalnej”. W 1926 założył pierwsze i jedyne w swoim rodzaju na świecie czasopismo dla dzieci i młodzieży ,, Mały Przegląd”, które redagował wraz z dziećmi. Korczak był tez w latach 1935-1936 autorem popularnych pogadanek radiowych, tzw. gadaninkami Starego Doktora. W sierpniu 1942 roku pomimo szansy opuszczenia getta, został w nim razem ze swoimi podopiecznymi i wraz z nimi został wywieziony do obozu zagłady w Treblince, gdzie zginął.
Oryginalna twórczość literacka Korczaka dla dzieci i o dzieciach łączy humanitaryzm i głęboką znajomość psychiki dziecięcej z liryzmem, humorem i fantazją. Obejmuje ona dwa okresy historyczno-literackie: Młodą Polskę i dwudziestolecie międzywojenne. Korczak zawarł swoje poglądy pedagogiczne m.in. w ,,Jak kochać dziecko”(1920-1921), ,,Prawo dziecka do szacunku”(1929), ,,Monety wychowawcze” (1919)
Pedagogika Janusza Korczaka jest niezwykle rzadko spotykana w literaturze pedagogicznej typem liberalnej, rodzimej refleksji o wychowaniu, ufundowanej na idei sumienia i autoodpowiedzialności. Stanowi ona dość ostrożny i uwolniony od wszelkiego moralizmu typ myślenia o tym, jak pedagodzy powinni postępować wobec wychowanków, by nie naruszyć wzajemnego prawa do wolności i do godnego życia.
Radykalizm w myśleniu Korczaka, wytrwałość w działaniu oraz miłość w odczuwaniu i obejmowaniu wzajemnych relacji z dziećmi stworzyły niepowtarzalną koncepcję Nowego Wychowania, której kwintesencją jest poszukiwanie gwarancji dla ludzkiej a nade wszystko dziecięcej wolności i dla istoty ludzkiego życia
PODSTAWOWE ZALOŻENIA PEDAGOGIKI J. KORCZAKA
Wyróżnia się następujące idee przewodnie, na które warto zwrócić uwagę, studiując pedagogiczną i literacką spuściznę Janusza Korczaka, mianowicie:
−szacunek dla dziecka jako człowieka rozwijającego się poprzez własną aktywność jako podmiotu,
−zasada (i praktyka) partnerstwa dziecka w procesie wychowania,
−prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka,
−poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku,
−techniki działania pedagogicznego jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo – wychowawczego,
−koncepcja wychowawcy, wynikająca z ogólnej postawy Korczaka wobec dziecka.
Ze względu natomiast na treść pedagogiczną Nowego Wychowania podkreśla się w dziełach Janusza Korczaka trzy główne jego zakresy:
−treści ogólnoludzkie, które powinny być udostępnione całemu społeczeństwu, adresowane do rodziców i dzieci,
−treści ogólnopedagogiczne – do wykorzystania w kształceniu i doskonaleniu kadry pedagogicznej,
−treści szczegółowe – do wykorzystania szczególnie przez wychowawców zatrudnionych w placówkach opiekuńczo – wychowawczych.
Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka. Zwracał szczególną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych. Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swojego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest. Dziecko nie może być dodatkiem do osoby dorosłej, ani przedmiotem manipulacji, ale samoistna silą i wartością, z która należy się liczyć.Był kreatorem takich wartości, jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda. Twierdził, że dorośli często nie dopuszczają dzieci do spraw codziennych, uznając je za małe i niedoświadczone. Słowa Korczaka zawarte w „Prawie dziecka do szacunku" stały się idea przewodnią i wykładnią współczesnych koncepcji ochrony praw dziecka. Jest w nich zawarty apel do świata ludzi dorosłych, którzy w ferworze zajęć, obowiązków, kłopotów, a może z przyzwyczajenia traktują dziecko jak przedmiot. To apel o godne traktowanie każdej żywej istoty, a przede wszystkim dziecka, którego los zależy od woli dorosłych. Stary Doktor tak ujmuje ten aspekt w trzech krótkich, ale jakże wymownych punktach:
Prawo dziecka do śmierci.
Prawo dziecka do dnia dzisiejszego.
□ Prawo dziecka, by było tym, czym jest.
Studiując jego pisma pedagogiczne, odnajdziemy w nich apel do wychowawców, by zatroszczyli się o takie prawa dziecka, jak:
Prawo do szacunku(dla niewiedzy, smutku, łez, niepowodzeń)
Prawo do miłości(do piersi matki, atmosfery ciepła i troskliwości) i przyjaźni,
Prawo do tajemnicy(tajemnicy osoby jak i własnych przeżyć),
Prawo do samostanowienia(prawo do oporu, do protestu, żądania),
Prawo do własności(siebie- do samo posiadania i do swoich rzeczy),
Prawo do własnego rozwoju i dojrzewania,
Prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania,
Prawo do sprawiedliwości w życiu.
Kolejną, jakże aktualną ideą pedagogiczną Korczaka jest partnerstwo w relacji wychowawca-wychowanek, które powinno wyrażać się w odrzuceniu przez pedagogów despotycznego rygoru na rzecz wzajemnego porozumiewania się, współdziałania, wspólnego uzgadniania żywotnych dla obu stron spraw, zaufania do dziecka, do jego rozsądku i umiejętności w stosunkach interpersonalnych między dzieckiem a wychowawcą. Partnerstwo to powinno opierać się wzajemnym zaufaniu. Dziecko powinno ufać wychowawcy, ale także wychowawca powinien posiadać zaufanie do dziecka, do jego umiejętności i rozsądku. Interpersonalne relacje pomiędzy wychowawcą a wychowankiem powinny opierać się na pełnym porozumieniu obu stron, na wspólnym działaniu i na wspólnym podejmowaniu decyzji ważnych dla obu stron. Dlatego postulaty Korczaka dotyczące podmiotowości dziecka i poszanowania jego prawa do godności, szacunku i własnego rozwoju nie tracą nic na wartości. Wprawdzie już od wielu lat wychowanie zmienia się na korzyść dzieci, które coraz rzadziej są poddawane "wychowawczej tresurze" i coraz rzadziej uczestniczą w bezmyślnych działaniach pedagogicznych. Jednak często dzieje się tak, że po upadku przestarzałych metod wychowania brakuje nowych propozycji, które mogłyby zastąpić stary system wychowawczy. Dlatego wciąż aktualna wydaje się być teza Korczaka mówiąca o konieczności pokazywania dzieciom tego, że mają prawo do sprzeciwu wobec dorosłych, którzy wykazują przejawy dominacji nad dzieckiem.
Ważnym postulatem wysuwanym przez Korczaka jest przestrzeganie zasad etyki dnia codziennego. Korczak domagał się tego, aby obie strony procesu wychowawczego nie stawiały sobie zbyt radykalnych celów. Chciał, aby te cele były realistyczne i tym samym możliwe do spełnienia. W dziełach Korczaka przewija się przestroga, aby wychowawcy i pedagodzy nie trwali w przekonaniu, że jakiś naukowy i społecznie zaakceptowany system wychowawczy jest systemem słusznym, gdyż jego skuteczność może być jedynie pozorna. Jako jeden z pierwszych zauważył, że w ogólnie przyjętym systemie wychowawczym jest zazwyczaj tak, że dziecko staje się przedmiotem oddziaływań pedagoga. A powinno być podmiotem. Korczak apelował o to, aby wychowawca odnosił pojęcie wolności nie tylko do siebie, ale również o to, aby akceptował prawo do wolności także i swoich wychowanków. W takim podejściu do procesu wychowawczego przewija się zasada solidarności w toku całej szkolnej edukacji. Stary Doktor twierdził, że osoby zajmujące się pozyskiwaniem i zatrudnianiem kadr pedagogicznych powinny zwracać baczną uwagę na kandydatów na przyszłych wychowawców. Ma to być gwarancją tego, że do pracy z dziećmi nie będą zatrudniane osoby, które nie mają odpowiednich kwalifikacji i odpowiedniego podejścia do najmłodszych członków społeczeństwa. Bowiem dobry wychowawca różni się od złego ilością popełnionych błędów oraz krzywd i trzeba zrobić wszystko, aby tego uniknąć. Dobry wychowawca musi najpierw poznać siebie zanim zechce poznać dzieci, powinien odznaczać się pracowitością, ciągłym i nie ustanym pozbawianiem dziecka oraz wczuwać się w jego świat. Winien w praktyce realizować prawo dziecka do bycia dzieckiem, prawo dziecka do szacunku. Podstawowe zadanie opiekuna-wychowawcy to wspieranie rozwoju wychowanka.
Korczak upomina się o przestrzeganie w szkole zasady solidarności w toku szkolnej edukacji, ,,Konflikty miedzy rodzina i szkolą obarczają dziecko. Rodzice solidaryzują się z nie zawsze sprawiedliwym oskarżeniem dziecka przez szkole, broniąc się przed narzucana szkolą opieka” z uczniem solidaryzuje sieje jedynie jego najbliższy przyjaciel znaczne rzadziej własny rodzic, a już najmniej nauczyciel.
Uzupełnieniem działalności wychowawczo-opiekuńczej Korczaka była jego twórczość literacka, która adresował do szerokiego grona odbiorców: rodziców, nauczycieli, dzieci. Tematyka jego książek jest do dziś aktualna, będąc niekończąca się skarbnica wiedzy dla praktyków i naukowców.
Recepcja pedagogiki J. Korczaka w Polsce
Pedagogika Korczaka nie przetrwała by jednak tyle lat w naszym kraju, dość konserwatywnym sposobie podejścia do wychowania dzieci, gdyby z jednej strony nie były prowadzone tak szeroko zakrojone, interdyscyplinarne badania korczakowskie, gdyby nie miało miejsca upowszechnianie ich wyników, publikowanie dzieł i dokonań Korczaka, z drugiej zaś strony gdyby nie postępował intensywny rozwój po II wojnie światowej pedagogiki antyautorytarnej wraz z docierającymi do kolejnych pokoleń wychowawców.
Korczak nie chciał być naśladowany, nie oczekiwał zachwytu nad swoimi dokonaniami, czy zaintrygowania własna osobowością. Swoim pisarstwem zapraszał sobie współczesnych ale i zarazem kolejne pokolenia, do współprzeżywania dziecięcego świata, odkrywania kolejne jego tajniki.
Idee Korczaka przeniknęły do polskiej oświaty dzięki zmianom ustrojowym 1989r, Wpisując się w modele kształcenia i wychowania autorytarnego szkolnictwa niepublicznego. Recepcja pedagogiki korczakowskiej, badania nad nią oraz jej upowszechnianie i praktyczne aplikacje mają znacznie szerszy zakres i swoja historię. W 1946 roku powstał-w strukturach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci- Komitet Korczakowski. Istnienie Komitetu Korczakowskiego zakończone zostało obchodami pięćdziesięciolecia jego istnienia w 1996 roku.
Pisarstwo Korczaka jest jego triumfem nad niepowodzeniami, kompleksami i dramatami. Było to pisarstwo wyjątkowo bogate i zróżnicowane, lecz zarazem wyjątkowo skoncentrowane na dziecku, jego sprawach i małych dramatach. Trzeba tez przyznać, ze Korczak, chyba jak żaden pedagog na świecie, rozumiał dzieci, ich potrzeby i trudności życiowe, a tym bardziej jak żaden potrafił walczyć o ich prawa.
ZABAWA
DOKOŃCZ ZDANIE:
Prawidłowe imię Janusza Korczaka to …..
Korczak studiował …
W 1912 roku przyczynił się do otwarcia Domu …..
,,Mały Przegląd” to czasopismo dla ................ i ……………..
Stworzył koncepcje Nowego …..
Korczak podkreśla w swoich dziełach trzy główne zakresy, np. .…....
Korczak był prekursorem walki o prawa ……
Apel do wychowawców, by zatroszczyli się o takie prawa dziecka, jak np. …………. ……………….
Ideą pedagogiczną Korczaka jest partnerstwo w relacji wychowawca- ………
W 1946 roku powstał Komitet ……….
Powodzenia ;))