PAŃSTWOWA WYŻSZA

PAŃSTWOWA WYŻSZA

SZKOŁA TECHNICZNO-

SZKOŁA TECHNICZNO-

EKONOMICZNA W

EKONOMICZNA W

JAROSŁAWIU

JAROSŁAWIU

Teoretyczne podstawy pracy

Teoretyczne podstawy pracy

opiekuńczo-wychowawczej

opiekuńczo-wychowawczej

PEDAGOGIKA STACJONARNE

2011/2012ROK

Janusz Korczak

Janusz Korczak

„

„

B

B

ądź sobą - szukaj własnej drogi,

ądź sobą - szukaj własnej drogi,

poznaj siebie, zanim dzieci zechcesz

poznaj siebie, zanim dzieci zechcesz

poznać.

poznać.

Zdaj sobie sprawę z tego, do czego

Zdaj sobie sprawę z tego, do czego

sam jesteś zdolny

sam jesteś zdolny

zanim dzieciom poczniesz wykreślać

zanim dzieciom poczniesz wykreślać

zakres ich praw i obowiązków”

zakres ich praw i obowiązków”

ŻYCIORYS

ŻYCIORYS

Janusz Korczak - (a właściwie Henryk Goldszmit, ps. Stary

Janusz Korczak - (a właściwie Henryk Goldszmit, ps. Stary

Doktor) urodził się 22 lipca 1878r. lub 1879r., a zmarł 6

Doktor) urodził się 22 lipca 1878r. lub 1879r., a zmarł 6

sierpnia 1942 roku.

sierpnia 1942 roku.

Był on pedagogiem (twórca słynnego antyautorytarnego

Był on pedagogiem (twórca słynnego antyautorytarnego

systemu wychowania), pediatrą, pisarzem oraz prekursorem

systemu wychowania), pediatrą, pisarzem oraz prekursorem

walki o prawa dziecka.

walki o prawa dziecka.

W latach szkolnych uczył się w ośmioklasowym gimnazjum w

W latach szkolnych uczył się w ośmioklasowym gimnazjum w

Pradze (Warszawa). Była to szkoła rosyjska, gdzie panowała

Pradze (Warszawa). Była to szkoła rosyjska, gdzie panowała

żelazna dyscyplina.

żelazna dyscyplina.

Jako 15-latek udzielał korepetycji, gdyż jego rodzina znalazła

Jako 15-latek udzielał korepetycji, gdyż jego rodzina znalazła

się w bardzo trudnej sytuacji materialnej (po śmierci ojca).

się w bardzo trudnej sytuacji materialnej (po śmierci ojca).

Następnie studiował medycynę na Wydziale Lekarskim

Następnie studiował medycynę na Wydziale Lekarskim

Uniwersytetu Cesarskiego, a w 1899 roku wyjechał do

Uniwersytetu Cesarskiego, a w 1899 roku wyjechał do

Szwajcarii, by lepiej zapoznać się z twórczością

Szwajcarii, by lepiej zapoznać się z twórczością

pedagogiczną Pestalozziego. Szczególnie interesował się

pedagogiczną Pestalozziego. Szczególnie interesował się

szkołami, szpitalami dziecięcymi oraz bezpłatnymi

szkołami, szpitalami dziecięcymi oraz bezpłatnymi

czytelniami dla dziec

czytelniami dla dziec

i

i

i młodzieży. W 1905 roku otrzymał

i młodzieży. W 1905 roku otrzymał

dyplom lekarza.

dyplom lekarza.

Był współzałożycielem Domu Sierot dla dzieci żydowskich

Był współzałożycielem Domu Sierot dla dzieci żydowskich

w Warszawie, który działał od 1912 do 1942 roku.

w Warszawie, który działał od 1912 do 1942 roku.

Następny sierociniec - Nasz Dom - był wybudowany dla

Następny sierociniec - Nasz Dom - był wybudowany dla

dzieci polskich (1919-1936). Korczak żądał

dzieci polskich (1919-1936). Korczak żądał

równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania

równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania

spraw dzieci i młodzieży, szacunku dla najmłodszych.

spraw dzieci i młodzieży, szacunku dla najmłodszych.

Napisał wiele książek dla dzieci (m.in. Król Maciuś I,

Napisał wiele książek dla dzieci (m.in. Król Maciuś I,

Bankructwo Małego Dżeka, Kajtuś Czarodziej, Kiedy

Bankructwo Małego Dżeka, Kajtuś Czarodziej, Kiedy

znów będę mały) oraz dzieła pedagogiczne (najbardziej

znów będę mały) oraz dzieła pedagogiczne (najbardziej

znane: Jak kochać dziecko, Prawo dziecka do

znane: Jak kochać dziecko, Prawo dziecka do

szacunku).

szacunku).

W latach 1926-1930 redagował gazetkę "Mały

W latach 1926-1930 redagował gazetkę "Mały

Przegląd", która była pismem kierowanym do dzieci.

Przegląd", która była pismem kierowanym do dzieci.

Był on także autorem pogadanek radiowych (1935-

Był on także autorem pogadanek radiowych (1935-

1936), gdzie głosił prawa dziecka oraz obronę tych

1936), gdzie głosił prawa dziecka oraz obronę tych

praw.

praw.

Zginął wraz z podopiecznymi w obozie zagłady w

Zginął wraz z podopiecznymi w obozie zagłady w

Treblince w 1942 roku, mimo że miał możliwość

Treblince w 1942 roku, mimo że miał możliwość

ucieczki.

ucieczki.

„

„

D

D

obry

obry

wychowawca,

wychowawca,

który nie wtłacza

który nie wtłacza

a wyzwala, nie

a wyzwala, nie

ciągnie a wznosi,

ciągnie a wznosi,

nie ugniata a

nie ugniata a

kształtuje, nie

kształtuje, nie

dyktuje a uczy, nie

dyktuje a uczy, nie

żąda a zapytuje –

żąda a zapytuje –

przeżyje wraz z

przeżyje wraz z

dziećmi wiele

dziećmi wiele

natchnionych

natchnionych

chwil”

chwil”

PRAKTYKA PEDAGOGICZNA JANUSZA

PRAKTYKA PEDAGOGICZNA JANUSZA

KORCZAKA

KORCZAKA

W praktyce pedagogicznej Janusz Korczak był wrogiem

W praktyce pedagogicznej Janusz Korczak był wrogiem

zamkniętego, sztywnego, mało elastycznego systemu

zamkniętego, sztywnego, mało elastycznego systemu

wychowawczego. Wskazywał ogólne kierunki działania, ogólne

wychowawczego. Wskazywał ogólne kierunki działania, ogólne

zasady, które wychowawca powinien dostosowywać zawsze do

zasady, które wychowawca powinien dostosowywać zawsze do

konkretnych potrzeb i warunków oraz do konkretnych dzieci w

konkretnych potrzeb i warunków oraz do konkretnych dzieci w

określonych sytuacjach. Wychowanie wg Korczaka to proces

określonych sytuacjach. Wychowanie wg Korczaka to proces

twórczy, ustawiczne poszukiwanie własnych, skutecznych form i

twórczy, ustawiczne poszukiwanie własnych, skutecznych form i

metod.

metod.

Z praktyki wychowawczej stosowanej w Korczakowskich Domach

Z praktyki wychowawczej stosowanej w Korczakowskich Domach

dość przejrzyście wyłaniają się zasady, na których Korczak

dość przejrzyście wyłaniają się zasady, na których Korczak

opierał wewnętrzną organizację życia dzieci w zespole. Chodziło

opierał wewnętrzną organizację życia dzieci w zespole. Chodziło

o to aby prowadzić stopniowo do usamodzielnienia dziecka przez

o to aby prowadzić stopniowo do usamodzielnienia dziecka przez

stwarzanie sytuacji do wyłaniania się dziecięcej inicjatywy;

stwarzanie sytuacji do wyłaniania się dziecięcej inicjatywy;

czujnie obserwować codzienne zachowanie się dziecka, nie

czujnie obserwować codzienne zachowanie się dziecka, nie

lekceważąc pozornie drobnych zjawisk; poznawać każde dziecko,

lekceważąc pozornie drobnych zjawisk; poznawać każde dziecko,

a także aby wewnętrzną organizację zakładu oprzeć na

a także aby wewnętrzną organizację zakładu oprzeć na

porozumieniu z dziećmi, na wzajemnej umowie.

porozumieniu z dziećmi, na wzajemnej umowie.

O swojej metodzie wychowawczej Korczak mówił „Jesteś

O swojej metodzie wychowawczej Korczak mówił „Jesteś

porywczy” mówię chłopcu- Dobrze , bij, byle niezbyt mocno,

porywczy” mówię chłopcu- Dobrze , bij, byle niezbyt mocno,

złość się ale raz na dzień tylko. Jeśli chcecie, w tym jednym

złość się ale raz na dzień tylko. Jeśli chcecie, w tym jednym

zdaniu streściłem całą metodę wychowawczą, którą się

zdaniu streściłem całą metodę wychowawczą, którą się

posługuję”. (

posługuję”. (

J. Korczak „Jak Kochać dziecko” )

J. Korczak „Jak Kochać dziecko” )

E

E

lementami

lementami

systemu

systemu

wychowania były gazetki

wychowania były gazetki

dziecięce, skrzynki do listów,

dziecięce, skrzynki do listów,

posiedzenia z dziećmi, dyżury i

posiedzenia z dziećmi, dyżury i

sąd koleżeński

sąd koleżeński

Gazetki dziecięce

Gazetki dziecięce

-czyli tablice do porozumiewania się z dziećmi.

-czyli tablice do porozumiewania się z dziećmi.

Służy do wywieszania na nich wszelkich

Służy do wywieszania na nich wszelkich

zawiadomień, ogłoszeń, zarządzeń. Tablica

zawiadomień, ogłoszeń, zarządzeń. Tablica

zmuszała wychowawcę do obmyślenia każdego

zmuszała wychowawcę do obmyślenia każdego

przedsięwzięcia, chroniła przed wadliwymi albo

przedsięwzięcia, chroniła przed wadliwymi albo

zbyt pochopnymi ustnymi decyzjami, o których

zbyt pochopnymi ustnymi decyzjami, o których

się często zapomina. Gazetka szkolna zdaniem

się często zapomina. Gazetka szkolna zdaniem

Korczaka uczy sumiennego spełniania

Korczaka uczy sumiennego spełniania

dobrowolnie przyjętych zobowiązań, uczy

dobrowolnie przyjętych zobowiązań, uczy

planowej pracy, opartej na zrzeszonym wysiłku

planowej pracy, opartej na zrzeszonym wysiłku

rozmaitych ludzi, uczy śmiałości w wypowiadaniu

rozmaitych ludzi, uczy śmiałości w wypowiadaniu

swych przekonań, uczy przyzwoitego sporu w

swych przekonań, uczy przyzwoitego sporu w

argumentach, a nie w kłótni, wprowadza jasność.

argumentach, a nie w kłótni, wprowadza jasność.

Skrzynka do listów

Skrzynka do listów

-jego zdaniem daje możność odroczenia

-jego zdaniem daje możność odroczenia

decyzji, a dzieci uczy namysłu i

decyzji, a dzieci uczy namysłu i

odróżniania spraw drobnych od istotnych

odróżniania spraw drobnych od istotnych

oraz uczy cierpliwości, poczekania na

oraz uczy cierpliwości, poczekania na

odpowiedź.

odpowiedź.

Posiedzenia z dziećmi

Posiedzenia z dziećmi

-czyli „wspólne roztrząsanie spraw" - Janusz

-czyli „wspólne roztrząsanie spraw" - Janusz

Korczak sądził, że „na możność porozumiewania

Korczak sądził, że „na możność porozumiewania

się z dziećmi trzeba zapracować, to samo nie

się z dziećmi trzeba zapracować, to samo nie

przychodzi", że „dzieci muszą nauczyć się

przychodzi", że „dzieci muszą nauczyć się

techniki prowadzenia posiedzeń", że nie wolno

techniki prowadzenia posiedzeń", że nie wolno

nadużywać słowa, że posiedzenie zawsze

nadużywać słowa, że posiedzenie zawsze

powinno być rzeczowe, uwagi dzieci wysłuchane

powinno być rzeczowe, uwagi dzieci wysłuchane

uważnie i uczciwie, że nie wolno czynić żadnych

uważnie i uczciwie, że nie wolno czynić żadnych

niewykonalnych obietnic. W trakcie tych

niewykonalnych obietnic. W trakcie tych

posiedzeń następowało zbiorowe poruszenie

posiedzeń następowało zbiorowe poruszenie

sumień gromady. Wpływały one na wzmocnienie

sumień gromady. Wpływały one na wzmocnienie

wspólnej odpowiedzialności.

wspólnej odpowiedzialności.

Dyżury

Dyżury

-odgrywały ważna rolę w systemie

-odgrywały ważna rolę w systemie

wychowawczym. W system dyżurów ujęta była

wychowawczym. W system dyżurów ujęta była

po prostu praca dzieci: praca nad utrzymaniem

po prostu praca dzieci: praca nad utrzymaniem

czystości i porządku, praca w kuchni, jadalni,

czystości i porządku, praca w kuchni, jadalni,

bibliotece, szwalni, introligatorni i stolarni dla

bibliotece, szwalni, introligatorni i stolarni dla

potrzeb zakładu, pomoc słabszym w nauce,

potrzeb zakładu, pomoc słabszym w nauce,

opieka nad chorymi. Niedbałość lub zła praca

opieka nad chorymi. Niedbałość lub zła praca

wytykana była na „liście uchybień" na gazetce

wytykana była na „liście uchybień" na gazetce

lub nawet kierowana do sądu koleżeńskiego. Za

lub nawet kierowana do sądu koleżeńskiego. Za

pięćset rzetelnych jednostek pracy

pięćset rzetelnych jednostek pracy

przyznawano „pocztówkę pamiątkową".

przyznawano „pocztówkę pamiątkową".

Sąd koleżeński

Sąd koleżeński

-

-

do tego sądu dzieci mogły podawać

do tego sądu dzieci mogły podawać

(„zaskarżać") nie tylko siebie wzajemnie,

(„zaskarżać") nie tylko siebie wzajemnie,

lecz również dorosłych, personel

lecz również dorosłych, personel

wychowawczy. Dziecko ma prawo do

wychowawczy. Dziecko ma prawo do

poważnego traktowania jego spraw, do

poważnego traktowania jego spraw, do

sprawiedliwego ich rozważania. Do tej

sprawiedliwego ich rozważania. Do tej

pory wszystko zależne było od dobrej woli

pory wszystko zależne było od dobrej woli

i dobrego, czy złego humoru wychowawcy.

i dobrego, czy złego humoru wychowawcy.

„

„

N

N

ie takie ważne,

ie takie ważne,

żeby człowiek

żeby człowiek

dużo wiedział,

dużo wiedział,

ale żeby dobrze

ale żeby dobrze

wiedział, nie

wiedział, nie

żeby umiał na

żeby umiał na

pamięć, a żeby

pamięć, a żeby

rozumiał, nie

rozumiał, nie

żeby go wszystko

żeby go wszystko

troszkę

troszkę

obchodziło, a

obchodziło, a

żeby go coś

żeby go coś

naprawdę

naprawdę

zajmowało”

zajmowało”

P

P

ODSTAWOWE

ODSTAWOWE

ZAŁOŻENIA

ZAŁOŻENIA

PEDAGOGIKI

PEDAGOGIKI

KORCZAKA:

KORCZAKA:

1)

1)

Idee przewodnie

Idee przewodnie

2)

2)

Treści pedagogiczne nowego

Treści pedagogiczne nowego

wychowania

wychowania

Idee przewodnie

Idee przewodnie



Szacunek do dziecka, jako człowieka rozwijającego

Szacunek do dziecka, jako człowieka rozwijającego

się przez własną aktywność, jako podmiotu.

się przez własną aktywność, jako podmiotu.



Zasada partnerstwa dziecka w procesie wychowania.

Zasada partnerstwa dziecka w procesie wychowania.



Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność

Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność

społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.

społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.



Poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku.

Poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku.



Techniki działania pedagogicznego, jako

Techniki działania pedagogicznego, jako

konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu

konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu

opiekuńczo-wychowawczego.

opiekuńczo-wychowawczego.



Koncepcja wychowawcy, wynikająca z ogólnej

Koncepcja wychowawcy, wynikająca z ogólnej

postawy Korczaka wobec dziecka.

postawy Korczaka wobec dziecka.



Partnerstwo w relacji wychowawca-wychowanek, na

Partnerstwo w relacji wychowawca-wychowanek, na

rzecz wzajemnego porozumiewania się i

rzecz wzajemnego porozumiewania się i

współdziałania.

współdziałania.

Treści pedagogiczne nowego

Treści pedagogiczne nowego

wychowania

wychowania



Treści ogólnoludzkie – do rodziców i

Treści ogólnoludzkie – do rodziców i

dzieci.

dzieci.



Treści ogólnopedagogiczne – do

Treści ogólnopedagogiczne – do

wykorzystania w kształceniu i

wykorzystania w kształceniu i

doskonaleniu kadry pedagogicznej.

doskonaleniu kadry pedagogicznej.



Treści szczegółowe – do

Treści szczegółowe – do

wykorzystania przez wychowawców

wykorzystania przez wychowawców

zatrudnionych w placówkach

zatrudnionych w placówkach

opiekuńczo-wychowawczych.

opiekuńczo-wychowawczych.

„

„

M

M

amy dwa

amy dwa

wyrazy:

wyrazy:

swoboda i

swoboda i

wolność

wolność

. Swoboda,

. Swoboda,

zda mi się oznacza

zda mi się oznacza

posiadanie:

posiadanie:

rozporządzam

rozporządzam

swoją osobą. W

swoją osobą. W

wolności mamy

wolności mamy

pierwiastek woli,

pierwiastek woli,

więc czynu

więc czynu

zrodzonego z

zrodzonego z

dążenia”

dążenia”

N

N

ajczęstsze poglądy

ajczęstsze poglądy

Korczaka, które stały

Korczaka, które stały

się ideą przewodnia

się ideą przewodnia

współczesnych

współczesnych

koncepcji ochrony praw

koncepcji ochrony praw

dziecka…

dziecka…



Indywidualne podejście wychowawców do

Indywidualne podejście wychowawców do

każdego dziecka.

każdego dziecka.



Świat dziecka nie jest odrębnym

Świat dziecka nie jest odrębnym

„miniświatem”, gdyż tkwi w zwykłym życiu

„miniświatem”, gdyż tkwi w zwykłym życiu

dorosłych.

dorosłych.



Wyjątkowa rola dziecka w życiu społecznym.

Wyjątkowa rola dziecka w życiu społecznym.



Akcentowanie kategorii praw dziecka.

Akcentowanie kategorii praw dziecka.



Dziecko nie może być dodatkiem do życia

Dziecko nie może być dodatkiem do życia

dorosłych, ani przedmiotem ich manipulacji.

dorosłych, ani przedmiotem ich manipulacji.



Dziecko jest samoistną siłą i wartością, z która

Dziecko jest samoistną siłą i wartością, z która

należy się liczyć.

należy się liczyć.



Pochwała indywidualizmu.

Pochwała indywidualizmu.



Przestrzeganie w szkole zasady solidarności w

Przestrzeganie w szkole zasady solidarności w

toku szkolnej edukacji.

toku szkolnej edukacji.



Kreowanie takich wartości jak: miłość do

Kreowanie takich wartości jak: miłość do

bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek,

bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek,

piękno, prawda.

piękno, prawda.

BIBLIOGRAFIA:

BIBLIOGRAFIA:



Okoń W., Wizerunki sławnych

Okoń W., Wizerunki sławnych

pedagogów polskich, Warszawa 1993

pedagogów polskich, Warszawa 1993



Wołoszyn S., Korczak, Wiedza

Wołoszyn S., Korczak, Wiedza

Powszechna, Warszawa 1978

Powszechna, Warszawa 1978



Kwieciński, Śliwerski, Pedagogika,

Kwieciński, Śliwerski, Pedagogika,

t.1, PWN 2003

t.1, PWN 2003



Łobocki M. Teoria wychowania w

Łobocki M. Teoria wychowania w

zarysie, Kraków 2009

zarysie, Kraków 2009