Pedagogika

Pedagogika

Postmodernistyczna

Postmodernistyczna

Postmodernizm

Postmodernizm

►

Termin "postmodernizm" wprowadzony został do

Termin "postmodernizm" wprowadzony został do

nauki już w latach czterdziestych XX wieku, natomiast

nauki już w latach czterdziestych XX wieku, natomiast

począwszy od lat siedemdziesiątych jest on

począwszy od lat siedemdziesiątych jest on

powszechnie używany dla określenia nurtu w nauce,

powszechnie używany dla określenia nurtu w nauce,

charakteryzującego się ogólnym brakiem wiary w

charakteryzującego się ogólnym brakiem wiary w

rozum, stosowane metody naukowe oraz postęp jako

rozum, stosowane metody naukowe oraz postęp jako

taki. Ten rewolucyjny prąd naukowy powstał w wyniku

taki. Ten rewolucyjny prąd naukowy powstał w wyniku

krytycznej odpowiedzi na poprzedzający go

krytycznej odpowiedzi na poprzedzający go

modernizm; stoi on w opozycji do uznanych już idei

modernizm; stoi on w opozycji do uznanych już idei

filozofii nowożytnej odzwierciedlając jednocześnie

filozofii nowożytnej odzwierciedlając jednocześnie

ducha współczesnej kultury i społeczeństwa w takich

ducha współczesnej kultury i społeczeństwa w takich

kluczowych dla siebie pojęciach jak: fragmentaryczne

kluczowych dla siebie pojęciach jak: fragmentaryczne

ujmowanie świata, pluralizm, relatywizm.

ujmowanie świata, pluralizm, relatywizm.

Pedagogika

Pedagogika

postmodernistyczna

postmodernistyczna

Pedagogika postmodernizmu jest rodzajem pedagogiki

Pedagogika postmodernizmu jest rodzajem pedagogiki

krytycznej, której celem jest osiąganie jak najwyższej formy

krytycznej, której celem jest osiąganie jak najwyższej formy

samorealizacji. Znaczącym terminem jest tutaj emancypacja,

samorealizacji. Znaczącym terminem jest tutaj emancypacja,

która stanowi punkt odniesienia dla większości

która stanowi punkt odniesienia dla większości

ponowoczesnych teorii i praktyk edukacyjnych, przy czym

ponowoczesnych teorii i praktyk edukacyjnych, przy czym

teoria pedagogiczna jest uważana za "integralną część

teoria pedagogiczna jest uważana za "integralną część

rzeczywistości, którą opisuje, wyjaśnia i pragnie zmieniać".

rzeczywistości, którą opisuje, wyjaśnia i pragnie zmieniać".

Wśród poruszanych problemów do najczęstszych należą takie

Wśród poruszanych problemów do najczęstszych należą takie

jak:

jak:

►

poststrukturalizm

poststrukturalizm

►

głęboka ekologia

głęboka ekologia

►

edukacja międzykulturowa oraz edukacja i kultura

edukacja międzykulturowa oraz edukacja i kultura

upozorowania

upozorowania

►

postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji globalnej

postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji globalnej

►

świat konsumpcji

świat konsumpcji

►

kultura masowa i muzyka młodzieżowa

kultura masowa i muzyka młodzieżowa

►

W postmodernizmie, dziedzina pedagogiki

W postmodernizmie, dziedzina pedagogiki

staje się jakby polem walki o jedną,

staje się jakby polem walki o jedną,

uprawomocnioną wersję rzeczywistości.

uprawomocnioną wersję rzeczywistości.

System oświatowy jest tutaj wielobarwny,

System oświatowy jest tutaj wielobarwny,

rozproszony, czym stara się uwodzić swoich

rozproszony, czym stara się uwodzić swoich

wychowanków. Następuje odejście od

wychowanków. Następuje odejście od

środków przemocy, indoktrynacji i rutyny,

środków przemocy, indoktrynacji i rutyny,

lojalności opartej na środkach kontroli i

lojalności opartej na środkach kontroli i

selekcji wobec obywateli na rzecz

selekcji wobec obywateli na rzecz

wieloznaczności i nieokreśloności form

wieloznaczności i nieokreśloności form

kształcenia, samostanowienia oraz

kształcenia, samostanowienia oraz

samorealizacji i autoedukacji jednostek.

samorealizacji i autoedukacji jednostek.

Przedstawiciele

Przedstawiciele

►

Zbigniew Kwieciński- (ur. 26 XII

Zbigniew Kwieciński- (ur. 26 XII

1941) socjolog i pedagog;

1941) socjolog i pedagog;

zajmuje się socjologią

zajmuje się socjologią

wychowania i pedagogiką

wychowania i pedagogiką

społeczną; był inicjatorem oraz

społeczną; był inicjatorem oraz

koordynatorem zespołowych i

koordynatorem zespołowych i

kompleksowych badań

kompleksowych badań

empirycznych nad warunkami,

empirycznych nad warunkami,

procesami i skutkami

procesami i skutkami

funkcjonowania szkoły i innych

funkcjonowania szkoły i innych

środowisk socjalizacji.

środowisk socjalizacji.

►

Zbyszko Melosik ( ur.25 IV

Zbyszko Melosik ( ur.25 IV

1956, Poznań) pedagog,

1956, Poznań) pedagog,

socjolog kultury.

socjolog kultury.

Zainteresowania naukowe:

Zainteresowania naukowe:

Wpływ kultury popularnej na

Wpływ kultury popularnej na

kształtowanie tożsamości

kształtowanie tożsamości

młodzieży współczesnej;

młodzieży współczesnej;

socjologiczne konteksty

socjologiczne konteksty

edukacji (teoria i praktyka),

edukacji (teoria i praktyka),

teoria i kultura

teoria i kultura

ponowoczesna, edukacja i

ponowoczesna, edukacja i

kultura amerykańska,

kultura amerykańska,

główne tendencje przemian

główne tendencje przemian

oświatowych w świecie.

oświatowych w świecie.

►

Lech Witkowski ( ur. 1 VIII 1951, Olsztyn)

Lech Witkowski ( ur. 1 VIII 1951, Olsztyn)

pedagog i filozof, przyswoił kontekst

pedagog i filozof, przyswoił kontekst

humanistyki współczesnej na użytek filozofii

humanistyki współczesnej na użytek filozofii

edukacji; jako pierwszy w Polsce włączył

edukacji; jako pierwszy w Polsce włączył

wątki tradycji frankfurckiej. Podjął

wątki tradycji frankfurckiej. Podjął

monograficzne studia nad semiotyką kultury

monograficzne studia nad semiotyką kultury

w kontekście edukacji oraz nad tożsamością

w kontekście edukacji oraz nad tożsamością

i rozwojem w cyklu życia. Ponadto zajął się

i rozwojem w cyklu życia. Ponadto zajął się

na użytek filozofii takimi kategoriami, jak

na użytek filozofii takimi kategoriami, jak

tożsamość, ambiwalencja, pogranicze,

tożsamość, ambiwalencja, pogranicze,

decentracja, transgresja.

decentracja, transgresja.

►

Tomasz Szkudlarek,

Tomasz Szkudlarek,

pedagog, urodzony 1954 w

pedagog, urodzony 1954 w

Starachowicach, kierunki badań:

Starachowicach, kierunki badań:

- filozofia wychowania (edukacja

- filozofia wychowania (edukacja

w perspektywie współczesnych

w perspektywie współczesnych

dyskursów filozoficznych -

dyskursów filozoficznych -

poststrukturalizm,

poststrukturalizm,

postmodernizm i teoria

postmodernizm i teoria

postkolonialna);

postkolonialna);

- pedagogika ogólna

- pedagogika ogólna

(współczesne teorie i ideologie

(współczesne teorie i ideologie

edukacji; metodologie badan

edukacji; metodologie badan

edukacyjnych - główne

edukacyjnych - główne

zainteresowania: teoria

zainteresowania: teoria

krytyczna, analiza dyskursu i

krytyczna, analiza dyskursu i

fenomenografia);

fenomenografia);

- pedagogika kultury (edukacyjne

- pedagogika kultury (edukacyjne

aspekty współczesnej kultury

aspekty współczesnej kultury

medialnej i kultury popularnej);

medialnej i kultury popularnej);

- polityczne i kulturowe konteksty

- polityczne i kulturowe konteksty

edukacji.

edukacji.

Podstawowe założenia

Podstawowe założenia

W obszarze pedagogiki postmodernistycznej wyodrębnić

W obszarze pedagogiki postmodernistycznej wyodrębnić

można pięć podstawowych systemów kształcenia:

można pięć podstawowych systemów kształcenia:

►

właściciel systemu oświatowego i instytucji oświatowych

właściciel systemu oświatowego i instytucji oświatowych

►

pojedyncze instytucje oświatowe

pojedyncze instytucje oświatowe

►

program kształcenia (edukacja otwarta i elastyczna,

program kształcenia (edukacja otwarta i elastyczna,

wprowadzenie pojęcie rozumu transwersalnego)

wprowadzenie pojęcie rozumu transwersalnego)

►

style i strategie uczenia się (wielość stylów uczenia się,

style i strategie uczenia się (wielość stylów uczenia się,

stwarzanie dla podmiotu odpowiednich warunków,

stwarzanie dla podmiotu odpowiednich warunków,

indywidualizacja procesu uczenia się, przykładem

indywidualizacja procesu uczenia się, przykładem

strategii uczenia się może być pedagogiczna wersja

strategii uczenia się może być pedagogiczna wersja

dekonstrukcji tekstu)

dekonstrukcji tekstu)

►

dydaktyczne modele i metody uczenia się

dydaktyczne modele i metody uczenia się

Ponadto, w postmodernistycznym nurcie

Ponadto, w postmodernistycznym nurcie

pedagogicznym wyróżnia się następujące

pedagogicznym wyróżnia się następujące

tendencje:

tendencje:

►

zerwanie z poszukiwaniem jednego,

zerwanie z poszukiwaniem jednego,

optymalnego stylu wychowania

optymalnego stylu wychowania

►

brak obowiązującego autorytetu

brak obowiązującego autorytetu

►

wychowawca nie kładzie nacisku na

wychowawca nie kładzie nacisku na

posłuszeństwo, przestrzeganie norm czy

posłuszeństwo, przestrzeganie norm czy

postępowanie wg ściśle określonych

postępowanie wg ściśle określonych

wzorów; między uczniem a nauczycielem nie

wzorów; między uczniem a nauczycielem nie

ma żadnej zobowiązującej umowy.

ma żadnej zobowiązującej umowy.

►

W dyskursie postmodernistycznym wiedza przestaje

W dyskursie postmodernistycznym wiedza przestaje

być uniwersalna, dyscyplinująca i homogeniczna.

być uniwersalna, dyscyplinująca i homogeniczna.

►

Postmodernistyczny nauczyciel nie ma już podstaw,

Postmodernistyczny nauczyciel nie ma już podstaw,

aby twierdzić, że przekazuje wiedzę „naturalną”,

aby twierdzić, że przekazuje wiedzę „naturalną”,

wręcz przeciwnie, ma on świadomość, że jest ona

wręcz przeciwnie, ma on świadomość, że jest ona

przesyconą władzą konstrukcją społeczną. „Totalny”

przesyconą władzą konstrukcją społeczną. „Totalny”

charakter wiedzy ulega „rozproszeniu.

charakter wiedzy ulega „rozproszeniu.

►

W związku z tym, że nie ma „jednej wiedzy”

W związku z tym, że nie ma „jednej wiedzy”

(ponadhistorycznej i uniwersalnej), każda wiedza

(ponadhistorycznej i uniwersalnej), każda wiedza

jest uzasadniona.

jest uzasadniona.

Postmodernizm i

Postmodernizm i

edukacja.

edukacja.

Teorie postmodernistyczne dokonały przełomu we

Teorie postmodernistyczne dokonały przełomu we

współczesnym myśleniu o edukacji. Rezygnacja z odnalezienia

współczesnym myśleniu o edukacji. Rezygnacja z odnalezienia

odwiecznych praw rządzących rzeczywistością i uchylanie

odwiecznych praw rządzących rzeczywistością i uchylanie

wizji świata „uporządkowanego” nie oznaczają nic innego, jak

wizji świata „uporządkowanego” nie oznaczają nic innego, jak

rezygnację z narzucania innym wyimaginowanych praw i

rezygnację z narzucania innym wyimaginowanych praw i

autorytarnego porządku. Przekonanie o złożonym i u podstaw

autorytarnego porządku. Przekonanie o złożonym i u podstaw

sprzecznym charakterze świata społecznego prowadzi do

sprzecznym charakterze świata społecznego prowadzi do

akceptacji kategorii „różnicy” jako jednej z ważnych podstaw

akceptacji kategorii „różnicy” jako jednej z ważnych podstaw

działania pedagogicznego. Świat jest różny i ludzie w nim

działania pedagogicznego. Świat jest różny i ludzie w nim

żyjący są różni. Odmienność nie jest już „grzechem

żyjący są różni. Odmienność nie jest już „grzechem

pierworodnym”, lecz wyrazem bogactwa społeczeństwa, w

pierworodnym”, lecz wyrazem bogactwa społeczeństwa, w

którym żyjemy. Stąd różnice nie powinny być represjonowane,

którym żyjemy. Stąd różnice nie powinny być represjonowane,

lecz kultywowane. Dotyczy to działalności pedagogicznej na

lecz kultywowane. Dotyczy to działalności pedagogicznej na

wszystkich płaszczyznach i poziomach.

wszystkich płaszczyznach i poziomach.

W jaki sposób akceptacja podejścia postmodernistycznego może

W jaki sposób akceptacja podejścia postmodernistycznego może

wpłynąć na codzienność klasy szkolnej, a

wpłynąć na codzienność klasy szkolnej, a

w szczególności-działania podejmowane przez nauczycieli?

w szczególności-działania podejmowane przez nauczycieli?

►

Po pierwsze – nauczyciel, który nie jest już

Po pierwsze – nauczyciel, który nie jest już

uosobieniem Wiedzy i Prawdy, traci swój

uosobieniem Wiedzy i Prawdy, traci swój

„instytucjonalny autorytet”, wynikający z

„instytucjonalny autorytet”, wynikający z

pełnienia roli nauczyciela samej w sobie.

pełnienia roli nauczyciela samej w sobie.

Autorytet nauczyciela nabiera charakteru

Autorytet nauczyciela nabiera charakteru

„osobistego” –wynika jedynie z jego

„osobistego” –wynika jedynie z jego

zdolności do wchodzenia w partnerski dialog

zdolności do wchodzenia w partnerski dialog

z uczniami.

z uczniami.

►

Po drugie – postmodernizm uprawomocnia w klasie

Po drugie – postmodernizm uprawomocnia w klasie

szkolnej „różnicę” – kulturową, etniczną, płciową,

szkolnej „różnicę” – kulturową, etniczną, płciową,

religijną. W tym kontekście kultury i religie Zachodu

religijną. W tym kontekście kultury i religie Zachodu

przestają pełnić rolę standardu, wobec którego

przestają pełnić rolę standardu, wobec którego

wszelkie alternatywy postrzegane są jako „gorsze

wszelkie alternatywy postrzegane są jako „gorsze

inne”. Podobnie jest z perspektywą

inne”. Podobnie jest z perspektywą

androcentryczną, w której mężczyzna stanowił

androcentryczną, w której mężczyzna stanowił

uosobienie człowieczeństwa. Nauczyciel nie ma już

uosobienie człowieczeństwa. Nauczyciel nie ma już

podstaw do narzucania całej zróżnicowanej grupie

podstaw do narzucania całej zróżnicowanej grupie

uczniowskiej jednej perspektywy postrzegania

uczniowskiej jednej perspektywy postrzegania

rzeczywistości.

rzeczywistości.

►

Postmodernizm otwiera więc przestrzeń dla edukacji

Postmodernizm otwiera więc przestrzeń dla edukacji

wielokulturowej i dialogu międzykulturowego, a także dla

wielokulturowej i dialogu międzykulturowego, a także dla

dyskursów pełnego równouprawnienia kobiet.

dyskursów pełnego równouprawnienia kobiet.

►

Po trzecie – przyjęcie perspektywy postmodernistycznej

Po trzecie – przyjęcie perspektywy postmodernistycznej

przywraca znaczenie – w codziennym życiu klasy szkolnej

przywraca znaczenie – w codziennym życiu klasy szkolnej

–temu, co codzienne i popularne. Rezygnacja ze

–temu, co codzienne i popularne. Rezygnacja ze

sztywnego intelektualizmu i encyklopedyzmu oraz

sztywnego intelektualizmu i encyklopedyzmu oraz

tradycyjnych form nauczania sprawia, że szkoła przestaje

tradycyjnych form nauczania sprawia, że szkoła przestaje

być instytucją „transcendentną”, zaczyna wpisywać się w

być instytucją „transcendentną”, zaczyna wpisywać się w

społeczne

społeczne

doświadczenia uczniów i ich przeżywanie świata.

doświadczenia uczniów i ich przeżywanie świata.

Nauczyciel jest otwarty na wartości i styl życia

Nauczyciel jest otwarty na wartości i styl życia

przenoszone przez

przenoszone przez

uczniów do szkoły ( np.: moda, muzyka, elementy

uczniów do szkoły ( np.: moda, muzyka, elementy

subkultur).

subkultur).

►

Nauczyciel rezygnuje z roli pasa

Nauczyciel rezygnuje z roli pasa

transmisyjnego, który przekazuje swoim

transmisyjnego, który przekazuje swoim

uczniom wiedzę i wartości społeczne w

uczniom wiedzę i wartości społeczne w

gotowych pigułkach. Rezygnuje z postawy

gotowych pigułkach. Rezygnuje z postawy

„władcy oświeconego”, który uważa, iż

„władcy oświeconego”, który uważa, iż

przekazuje wychowankom absolutną mądrość,

przekazuje wychowankom absolutną mądrość,

prawdę i wiedzę, a w zamian za to żąda

prawdę i wiedzę, a w zamian za to żąda

absolutnego posłuszeństwa i szacunku. Nie

absolutnego posłuszeństwa i szacunku. Nie

wchodzi w rolę „demokraty sterującego”, który

wchodzi w rolę „demokraty sterującego”, który

manipuluje wychowankami", by zrealizować

manipuluje wychowankami", by zrealizować

założony cel. Próbuje natomiast stworzyć

założony cel. Próbuje natomiast stworzyć

warunki do edukacyjnej rozmowy, w której

warunki do edukacyjnej rozmowy, w której

usiłuje odnaleźć, wspólnie z wychowankami,

usiłuje odnaleźć, wspólnie z wychowankami,

drogi przez krętą rzeczywistość społeczną.

drogi przez krętą rzeczywistość społeczną.

Zalety

Zalety



zerwanie z autorytaryzmem filozofii

zerwanie z autorytaryzmem filozofii



postawa podejrzliwości

postawa podejrzliwości



wiara w ogólnoludzką solidarność

wiara w ogólnoludzką solidarność



względność prawd i ogólna tolerancja

względność prawd i ogólna tolerancja

prowadząca do współistnienia wielu

prowadząca do współistnienia wielu

twierdzeń

twierdzeń



przyzwolenie na wszelkie formy odmienności

przyzwolenie na wszelkie formy odmienności



daje wszystkim przyzwolenie na dowolne

daje wszystkim przyzwolenie na dowolne

kształtowanie samego siebie, nikt nie jest

kształtowanie samego siebie, nikt nie jest

pomijany, każdy ma prawo do

pomijany, każdy ma prawo do

samostanowienia i odważnego ukazywania

samostanowienia i odważnego ukazywania

tego czym się różni od innych.

tego czym się różni od innych.

Wady

Wady



kłopoty z samookreśleniem (umiejscowieniem

kłopoty z samookreśleniem (umiejscowieniem

pośród innych prądów)

pośród innych prądów)



tezy postmodernistów często oceniane są jako

tezy postmodernistów często oceniane są jako

banalne, niezrozumiałe lub po prostu błędne

banalne, niezrozumiałe lub po prostu błędne



pozorność postmodernistycznej rewolucji

pozorność postmodernistycznej rewolucji



sterylność poglądów

sterylność poglądów



oderwanie od wszelkich religii, co uniemożliwia

oderwanie od wszelkich religii, co uniemożliwia

człowiekowi zajęcia postawy transcendencji

człowiekowi zajęcia postawy transcendencji



zagrożenie dla współczesnej teorii i praktyki

zagrożenie dla współczesnej teorii i praktyki

edukacyjnej

edukacyjnej



człowiek to "sieć przekonań i pragnień". Jesteśmy

człowiek to "sieć przekonań i pragnień". Jesteśmy

zatem tylko sumą doświadczeń, przeżyć i emocji.

zatem tylko sumą doświadczeń, przeżyć i emocji.

Nie posiadamy żadnej jaźni, która pełniłaby rolę

Nie posiadamy żadnej jaźni, która pełniłaby rolę

osobowego centrum.

osobowego centrum.