Pedagogika

krytyczna

Wilk Klaudia
Wróbel Beata
Zając Natalia

Geneza pedagogiki

krytycznej

• pedagogika krytyczna jako kierunek

pedagogiczny została zapoczątkowana
na przełomie lat 60. i 70. XX wieku

• kierunek

inspirowany

filozoficzną

teorią

krytyczną,

marksistowską

krytyką ideologii oraz frankfurcką
szkołą filozoficzną

Podstawowe

założenia

• wykorzystanie filozoficznej teorii krytycznej w

analizach i projektowaniu działań edukacyjnych

• określenie kierunku w jakim ma podążać zmiana

świata

• określenie celów wychowania
• określenie sposobów działania umożliwiających

zbliżenie się tego co jest do tego co być powinno

• określenie

sposobów

kontroli,

analizy

i

monitorowania zainicjowanych procesów

• poszukiwanie najbardziej adekwatnej diagnozy

mechanizmów dominacji i przemocy wpisanych w
działanie instytucji oraz tworzenie takich działań
edukacyjnych, które mają szansę na zwiększenie
jednostkowej i zbiorowej wolności

Wizja szkoły w

pedagogice krytycznej

• szkoła wychowuje jednostki tak, aby akceptowały one zastany

porządek społeczny i traktowały go jako coś oczywistego i
nienaruszalnego

• szkoła funkcjonuje według „logiki systemu społecznego”

narzucając zgodny z nią sposób postrzegania świata jako
oczywisty i nie podlegający dyskusji

• edukacja tworzy społeczne przeświadczenie o „legalności”, czy

„nielegalności” określonych praktyk kulturowych co nosi nazwę
reprodukcji kulturowej

• ukryte programy szkolne
• ,,transformatywny intelektualista” - nauczyciel powinien być

sprzymierzeńcem słabszych grup społecznych oraz osobą
działającą wspólnie z nimi na rzecz zmiany ich sytuacji życiowej

• trening milczenia, ignorowanie różnic
• zmiana społeczeństwa wymaga zmian w edukacji

Przedstawiciele

pedagogiki

emancypacyjnej

• Henry Giroux
• Peter McLaren
• Lech Witkowski

Henry Giroux

18 września 1943

Henry Giroux

• amerykański pedagog i socjolog
• twórca i dyrektor Ośrodka

Edukacji i Studiów Kulturowych
na Uniwersytecie w Miami

• znany specjalista w zakresie

badań nad kulturą społeczną,
pedagogiką krytyczną, teorią
programów

kształcenia

i

socjologią wychowania

• w swoich publikacjach poddaje

krytyce współczesny system
szkolnictwa

wraz

z

jej

tradycyjnym nauczaniem

Tezy Henry’ego

Giroux

1. Proces edukacji musi być pojmowany nie tylko w

kategoriach przekazywania wiedzy, ale i jako
proces tworzenia podmiotów politycznych

2. Etyka jako podstawa działania pedagogicznego
3. Pedagogika krytyczna powinna koncentrować się

na kwestii różnicy, pojmowanej w dwóch aspektach

4.

Pedagogika

krytyczna

musi

wypracować

szczególny język dzięki któremu konkurujące
identyfikacje i języki polityczne nie podporządkują
sobie kwestii władzy, sprawiedliwości, nierówności

Tezy Henry’ego

Giroux

5.

Tworzenie

nowych

form

wiedzy

przekraczających bariery dyscyplinarne,
tworzenie nowych przestrzeni gdzie ta
wiedza może powstawać
6.

Oświeceniowa

kategoria

rozumu

wymaga przeformułowania
7. wypracowanie języka wykraczającego
ponad krytyczne analizy społeczne; „język
krytyki i możliwości”
8. Zmiana sposobu pojmowania roli
nauczyciela,

który

ma

być

„transformatywnym intelektualistą”
9. Jednym z centralnych pojęć pedagogiki
krytycznej jest „polityka głosu”

Peter McLaren

2 sierpnia 1948

Peter McLaren

• amerykański pedagog i
socjolog

• jeden z czołowych twórców
pedagogiki krytycznej

• dyrektor Ośrodka Edukacji i
Studiów Kulturowych w Miami

• jest współautorem serii
pedagogicznej wydawanej przy
Stanowym

Uniwersytecie

Nowojorskim
• regularnie współpracuje z
Henrym Giroux

•

jest

kontynuatorem

pedagogiki krytycznej Paulo
Freire

• w pedagogice zastosował
teorię rytuałów kulturowych
oraz

wprowadził

mocne

akcenty etnograficzne

Lech Witkowski

1 sierpnia 1951

Lech Witkowski

• polski profesor filozofii
edukacji, filozofii kultury i
epistemologii
• dyrektor Centrum Studiów
Zaawansowanych

i

Badań

Naukowych przy Kujawsko-
Pomorskiej Szkole Wyższej w
Bydgoszczy
• jest członkiem Polskiego
Towarzystwa

Filozoficznego,

Pedagogicznego

i

Socjologicznego
• jako pierwszy w Polsce
włączył do pedagogiki wątki
tradycji frankfurckiej

Innowacje

Obszary

w

których

zachodzą

innowacje:

• program szkolny
• praca nauczyciela
• zmiany postaw mentalnych

Bibliografia

• Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny,
Warszawa 2001
• Szkudlarek T., Pedagogika krytyczna w:
Pedagogika: podręcznik akademicki, red.
nauk.

Zbigniew

Kwieciński,

Bogusław

Śliwerski, Warszawa 2003
• Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty
wychowania, Kraków 2001
• Wołoszyn S., Nauki o wychowaniu w Polsce
w XX wieku. Próba syntetycznego zarysu na
tle powszechnym, Kielce 1998