Pedagogika

krytyczna

CZYM JEST PEDAGOGIKA KRYTYCZNA?



Pedagogika krytyczna (pedagogika
emancypacyjna)- , zróżnicowany ruch
badawczy, kierunek w myśli pedagogicznej.
Nurt w pedagogice podważający założenia,
działania i wyniki edukacji uważane za
oczywiste w edukacji instytucjonalnej. Źródeł
jej należy poszukiwać w filozofii krytycznej
np. w Szkole Frankfurckiej, a także w
radykalizmie społecznym lat 60-tych.
Zajmujący się tą pedagogiką nawiązują do
Karla Poppera, który wystąpił z krytyką
historycyzmu, opowiedział się za
stosowaniem w nauce śmiałych hipotez i
poddawaniu ich surowej krytyce.

PRZEDSTAWICIELE PEDAGOGIKI

KRYTYCZNEJ



Robert Kwaśnica,
Lech Witkowski,
Andrea Folkierska,
Teresa Hejnicka-
Bezwińska.



Paolo Freire, Henry
Giroux, Peter
McLaren.

POLSKA

ZAGRANICA

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ:



1.

Pedagogika krytyczna musi określić jakąś wizję człowieka i

społeczeństwa, zarówno idealną jak i realną; musi określić jaki
świat jest a jaki być powinien. Musi więc poddać obserwacji i
analizie rozgrywające się w społeczeństwie procesy edukacyjne
i te procesy społeczne, które mają na nie wpływ. Musi też
określić w jakim kierunku powinny podążać zmiany tego świata.



2.

Konieczne jest określenie sposobów działania

umożliwiających zbliżenie się tego jak jest do tego jak być
powinno. Inaczej mówiąc konieczne jest zaprojektowanie jest
określonych działań pedagogicznych. Sam proces musi być
krytycznie kontrolowany, analizowaniu i monitorowany-musimy
wiedzieć jakie skutki przynosi nasze „wtrącanie się” w
rzeczywistość.



3.

Społeczeństwo powinno być otwarte na dialog a człowieka

trzeba przygotować do odpowiedzialnego uczestnictwa w tym
dialogu.

JAK WYGLĄDA ŚWIAT AKTUALNY W
PERSPEKTYWIE PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ?



Szkoła wychowuje jednostki tak aby akceptowały one zastany porządek
społeczny i traktowały go jako coś oczywistego i nienaruszalnego. Z drugiej
jednak strony to właśnie edukacji tradycja oświeceniowa przypisuje rolę
czynnika społecznej zmiany i emancypacji. Zatem edukacja zniewala,
ale wyzwolenie wymaga edukacji.



Szkoła funkcjonuje według „logiki systemu społecznego” narzucając
zgodny z nią sposób postrzegania świata jako oczywisty i nie podlegający
dyskusji. Dobór treści kształcenia, kryteria egzaminowania czy
obowiązujące w szkole przepisy dyscyplinarne powodują że istniejące
społeczeństwo traktowane jest jako coś oczywistego i naturalnego. Dzięki
takiej ukrytej indoktrynacji struktura społeczeństwa jest akceptowana i
może być powielana z pokolenia na pokolenie. Jednym z zadań pedagogiki
krytycznej jest odsłanianie tego rodzaju mechanizmów dominacji
wpisanych w instytucje i praktyki edukacyjne.



Edukacja tworzy społeczne przeświadczenie o „legalności” czy
„nielegalności” określonych praktyk kulturowych co nosi nazwę reprodukcji
kulturowej. Dzieci nie należące do grup elitarnych muszą się w szkole
oduczyć swojego języka, sposobu postrzegania więzi społecznych a nawet
sposobu posługiwania się własnym ciałem (gestykulacja, postura) i przyjąć
za własne kody kultury dominującej. Szkoła w której muszą paradować w
„obcej skórze” staje się dla nich miejscem wrogim które chętnie opuszczą,
gdy tylko nadarzy się po temu okazja.



Ukryte programy szkolne- to nie tylko to co
zostało co zostało oficjalnie zapisane w wymaganiach
programowych, podręcznikach ale też całość swoistej
kultury szkoły. Należą do nich nie tylko treści
programowe, ale i nie dyskutowane z uczniami
kryteria ich doboru (Dlaczego matematyka jest
ważniejsza od plastyki?). Należą też tu wymagania
regulaminowe (ubiór, system nagród i kar),
obyczaje(kto pierwszy się komu kłania) ,
architektoniczna organizacja przestrzeni (gdzie jest
biurko nauczyciela, kto widzi wszystkie twarze a kto
nie) informują wyraźnie uczniów kto „rządzi”.
Przebywanie w tego rodzaju otoczeniu, ma
przygotować uczniów do życia w hierarchicznym
świecie, do bezwzględnego posłuszeństwa, uczy
milczenia wobec bezsensu i mówienia tego czego
wymagają szkolne rytuały.

JAK POWINIEN WYGLĄDAĆ ŚWIAT WEDŁUG

PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ?



Zmiana społeczeństwa wymaga zmiany edukacji.



Edukacja powinna przede wszystkim:



-dostrzegać i akceptować różnice społeczne, (polityka
różnicy)



-dopuszczać różnorodność wypowiedzi i uczyć młodych
ludzi aktywnego zabierania głosu we własnych sprawach.
(polityka głosu)



- uczyć aktywnego działania na rzecz zmiany
nieakceptowanych cech życia społecznego.
(upełnomocnienie).



Nauczyciel powinien być „transformatywnym
intelektualistą” a więc sprzymierzeńcem słabszych grup
społecznych a także tłumaczem między człowiekiem a
złożonym światem społecznym. Powinien on pomagać w
krytycznym rozumieniu świata, przede wszystkim wskazując
nierówności w społeczeństwie.

PROCES SYMBOLICZNEJ

PRZEMOCY.



Świat społeczny wymaga zmiany, która jest blokowana
przez praktyki kulturowe m.in edukację. Pełni ona
funkcję maskowania rzeczywistości, ale stanowi
również warunek życiowego powodzenia jedostki. ( jak
dorota to ma u ciebie to luz jak nie to musi gdzies tu
byc umieszczone bo te cele i kierunek to do tego jest)



 



Podstawowe strategie szkoły:



- ignorowanie różnic ( szkoła zakłada, że normalne
dziecko jest Polakiem i katolikiem mimo, że uczęszczają
do niej dzieci z różnych grup etnicznych i religijnych)



- trening milczenia ( dzieci określone jako "inne"
przystosowują się do życia w cieniu, do społecznej
marginalizacji)

CELE INTERWENCJI.



- dostrzegać i akceptować różnice społeczne



- dopuszczać różnorodność wypowiedzi i
uczyć młodych ludzi aktywnego zabierania
głosu we własnych sprawach



- uczyć aktywnego działania na rzecz
zamiany nieakceptowanych cech życia
społecznego



 



Powyższe obszary działań można nazwać:
"polityką różnicy", "polityką głosu" lub
"upełnomocnieniem". Składają się one na
podstawę strategii radykalnej zmiany.

ROLA NAUCZYCIELA.



Postrzegany jest jako:



- sprzymierzeniec słabszych grup społecznych



- osoba działająca wspólnie z nimi na rzecz zmiany ich
sytuacji życiowej



 



Wg Henry Giroux:



- "transformatywny intelektualista" ( tzn. tłumacz
pośredniczący między człowiekiem a złożonym światem
społecznym, umożliwiający krytyczne rozumienie
rzeczywistości). Przeciwstawia się to pojmowaniu roli
nauczyciela jako profesji. która akcentuje głownie
techniczną stronę zawodu. Jego funkcja w ujęciu
krytycznej teorii edukacji wymaga zdolności nie tylko o
tym, jak , ale i o tym, kogo i czego użyć.

NA CZYM POLEGA PRACA Z UCZNIAM

POCHODZĄCYMI Z DOMINUJĄCYCH GRUP

SPOŁECZNYCH?



Odwołuje się ona do edukacji międzykulturowej, która postrzega
szkołę jako miejsce spotkań kultur. Takie spotkanie powinno
doprowadzić do umiejętności dialogu międzykulturowego. Dialog
zakłada:



a)



- umiejętność rozumienia inności kulturowej



- komunikowanie się z przedstawicielami innych kultur



b)



- szczególne "otwarcie tożsamości" (spojrzenie na własną kulturę
innym oczami)



 



W momencie pojawienia się trudności edukacja międzykulturowa
zwraca się nie w kierunku kultury zdominowanej, ale w kierunku
kultury dominującej. Takie działanie powinno prowadzić do
otwarcia przestrzeni na negocjacje różnic. Wówczas kultura
dominująca wymaga szczególnej prezentacji.

"WHITE MOVEMENT"



Jest to napięcie pomiędzy białą i kolorową
kulturą, wywołujące liczne kontrowersje i
konflikty. (m.in. wynika to z faktu iż,
większość nauczycieli to osoby z kultury
białej, a większość uczniów należy do kultury
kolorowej). Różnice kulturowe wywodzą się z
różnych grup nie tylko etnicznych i
religijnych, ponieważ każda grupa społeczna
może być grupą kulturową. Szkoła staje się w
ten sposób istotnym składnikiem procesu
(politycznego) budowy demokratycznej sfery
publicznej, czyli przestrzeni, w której różnice
mogą być negocjowane, by zrekonstruować
własny świat.

PRAKTYCZNY SENS PEDAGOGIKI

KRYTYCZEJ POLEGA NA:



- działaniu kolektywnym ( działania
zorientowane na zmianę społeczną nabierają
charakteru zespołowego, stają się ruchem i
dopiero wtedy mają szanse na
zapoczątkowanie dalekosiężnych zmian)



- działaniu lokalnym na rzecz "wyrwania"
określonych grup społecznych lub jednostek
z " logikii społecznej determinacji" ( czynić
różnicę w funkcjonowaniu określonej
społeczności)

KONTROWERSJE:



- na temat raportu Helen Ellsworth ( wg niej
nauczyciel w sytuacji konfliktu lultur może
kierować się jedynie zasadą bieżącego
reagowania na kontekst, na sytuację w której
wypowiadane są poszczególne stanowiska).



- wynikające z zniecierpliwienia pedagogów
zainteresowanych zmianą społecznego
świata.( pomimo dążenia do poprawy
warunków życia lokalnych społeczności, świat
zmierza w kierunku silniejszej władzy
pieniądza i twardej logiki ekonomicznej).