PEDAGOGIKA POSTMODERNIZMU

Podstawowe cechy postmodernistycznej teorii społecznej

Przedstawiciele:

• Jean Baudrillard (1929-2007) - socjolog francuski

• Jean-Francois Lyotard (1924-1988) - filozof francuski

• Frederick Jameson (ur. 1934) - socjolog amerykański

Według tej teorii społecznej postmodernizm łączy się z nowymi typami informacji, wiedzy, technologii. Kwestionuje modernistyczną ideę nauki jako formę rozumu lub pośrednika prawdy. Zakłada, że nauka nie jest wolna od wartości. Nauki społeczne - jako wytwór modernizmu - mogą jedynie odkryć logikę społeczeństwa poprzez język, który odzwierciedla świat.

Postmodernizm odrzuca wszystkie uniwersalistyczne roszczenia teorii i dyskursów, zakłada bowiem, że wszystkie teorie są relatywne tekstualnie i arbitralne. Podkreśla się niemożność dokonania akumulacji uniwersalnej wiedzy i krytykuje europocentryzm wszelkich teorii (Wielkich Opowieści).

Dla postmodernistów istnieje tylko język, gdyż istnienie to gra rozgrywana z językiem, od którego nie można uciec. Rzeczywistość jest tylko lingwistycznym zwyczajem.

DEKONSTRUKCJA - metoda analizy rzeczywistości, ujawnia rolę społecznych punktów widzenia w teoriach, teoriach tekstach kulturowych.

KONTEKSTUALNA TEORIA RZECZYWISTOŚCI - wszystkie twierdzenia dotyczące wiedzy i prawdy są zrozumiałe i możliwe do dyskusji jedynie wewnątrz ich kontekstu społecznego; nie istnieje definitywna wersja rzeczywistości, każda prawda jest zasadna dla „innej wersji świata”

IDEA PODMIOTU ZDECENTROWANEGO - nacisk na analizę życia codziennego „szarych ludzi”, historię mas i grup, a nie Wielkiego Człowieka

Dyskurs edukacji - postmodernistyczne kontrowersje

Według postmodernizmu nie istnieje uniwersalne uzasadnienie dla epistemologicznych, moralnych i pedagogicznych twierdzeń pedagogiki.

1. Wiedza pedagogiczna:

• nie jest uniwersalna, obiektywna, dyscyplinująca, homogeniczna, naturalna

• w wiedzy znajdują się elementy władzy, która jest skonstruowana społecznie

• każda wiedza reprezentująca formę skonstruowanej praktyki jest uzasadniona

• znika podział na kulturę-wiedzę niższą i wyższą

2. Dezintegracja dyskursu edukacyjnego:

• edukacja nie ma kulturowego uprawomocnienia

• zamiast prawdy poszukuje się historii

• szkoła staje w obliczu wielu grup, z których każda ma swoją prawdę i historię

3. Potencjał emancypacyjny pedagogiki i edukacji:

• zwątpienie w ideę postępu i rozwoju ludzkości

• pozbawienie pedagogiki rdzenia wartości i uniwersalnej teorii

• oskarżenie pedagogikę o etnocentryzm (stawianie własnego narodu w centrum zainteresowania), europocentryzm (stawianie europejskich wartości wyżej niż te z innych kręgów kulturowych) i adrocentryzm (skoncentrowanie na mężczyźnie, które - według feminizmu - jest cechą kultury patriarchalnej, w której mężczyźni i ich zachowania pełnią rolę źródła norm)

Postmodernizm i edukacja: możliwości i zagrożenia

Możliwości:

• akceptacja kategorii różnicy: odmienność nie jest złem

• rezygnacja z narzucania innym praw i autorytarnego porządku

Zagrożenia:

• uznanie pedagogiki za dążenie do dominacji, będzie jej śmiercią

• decentrowanie polityki doprowadzi do rozproszenia potencjalnej mocy działań politycznych jako źródła zmiany świata

Konsekwencje dla klasy szkolnej:

• nauczyciel stracił swój instytucjonalny autorytet na rzecz autorytetu osobistego

• uprawomocnił się w klasie różnica - kulturowa, etniczna, płciowa, religijna

• przywrócono znaczenie temu, co codzienne i popularne

• tożsamość młodzieży nie może być kształtowana odgórnie, pedagogiki ponowoczesne dają punkty wyjścia, ale nie dojścia w zakresie konstruowania tożsamości

• uznano, że potencjał edukacyjny tradycyjnych pedagogik wydaje się być wyczerpany

Krytyka postmodernizmu

• postulat projektu oświecenia w edukacji: rządy rozumu to równość, wolność, prawo

• nie dostrzeganie, że modernizacja jest wciąż jeszcze niedokończonym projektem wielostronnego powiązania nowoczesnej kultury z praktyką codzienności (zarzut

• przejawianie tendencji konserwatywnych w opozycji wobec nowoczesności

• odrzucanie osiągnięć wiedzy naukowej samowykluczeniem postmodernizmu poza ramy nauki i uniemożliwia jej ocenę

• relatywizm prowadzi do tolerowania nietolerancji. Jeśli wszystko jest dopuszczalne, to także i niedopuszczenie oraz represje

• nierozstrzyganie problemów, pozostawienie ich, co w przyszłości może być źródłem poważnego w skutkach konfliktu, jako sumy nierozstrzygniętych problemów

9 cech postmodernizmu wg Wołoszyna

1. edukacja ma być traktowana nie tylko jako produkcja wiedzy, ale i jako produkcja podmiotów politycznych. Jest to rozumiane w kontekście zadań szkoły jako instytucji kształcącej obywateli do sprawowania kontroli nad własnym życiem

2. zasadnicze znaczenie mają kwestie etyczne, etyka jako podstawa działania pedagogicznego, jako dyskurs społeczny ugruntowany na zmaganiach z ludzkim cierpieniem, powinna wykraczać poza dualizm fundamentalizmu i relatywizmu

3. pedagogika powinna koncentrować się na kwestii różnicy, pojmowanej w aspektach: różnic jednostkowych we wzajemnych relacjach i różnic międzygrupowych w szerszych układach społecznych

4. konieczne jest wypracowanie języka, umożliwiającego włączenie do dyskursu konkurujących identyfikacji i języków politycznych

5. pedagogika powinna stworzyć nowe formy władzy przekraczające bariery dyscyplinarne oraz przestrzeń do ich produkcji, powinna jawić się jako forma polityki kulturalnej

6. oświeceniowa kategoria rozumu musi ulec rewizji, rozum nie jest niewinny i pedagodzy powinni się odnosić sceptycznie do obiektywizmu prawd nie ujawniających stanowiska podmiotowego czy interesu

7. konieczne jest wypracowanie języka, który przekraczałby rozpacz i desperację krytycznych analiz społecznych, wynikających z poczucia niemocy, z przytłoczenia świadomością rozbudowanych form kontroli i przemocy

8. konieczne jest traktowanie nauczycieli jako transformowanych intelektualistów, jako ludzi związanych z konkretnymi problemami środowiska ich pracy, podejmujących się działań społecznych i politycznych

9. pedagogika jako polityka głosu, gdy podmiotowość traktowana jest jako podstawowa forma polityki, co jest zarazem angażowaniem się w kwestie dominacji kulturowej, w konflikty na tle rasowym i in.

---