RESOCJALIZACYJNA PEDAGOGIKA ANTROPOLOGICZNA
Wykład 2, 25.10.2011
Homo cogitans (Cogito - rozum) - oznacza człowieka rozumnego, człowieka dysponującego racjonalnymi władzami. Jego podstawową cechą antropiczną jest władza rozumu i władza intelektualna. Przerost tkanki mózgowej nad innymi organami - to odróżnia człowieka od innych istot. Rozumienie świata, wyjaśnienie zjawisk w nim zachodzących. Model zakłada, że rozwój człowieka na różnych etapach jest warunkowany intelektualnie. Świadomość człowieka określa jego miejsce w świecie, decyduje o aspiracjach i ambicjach. Świadomość decyduje o formach adaptacji człowieka, człowiek żyje na miarę swojej świadomości. Samoświadomość i świadomość otaczającego świata decydują o zdolności zrozumienia. Zrozumienie nie tylko jako kategoria epistemologiczna (poznanie) ale ontologiczna (byt, istnienie), które jest konstytuowane świadomością i samoświadomością. Homo Cogitas zakłada, że ludzka wielkość lub małość jest pochodną rozwoju rozumu człowieka lub jego zaprzepaszczenia. ZROZUMIENIE JEST SPOSOBEM BYCIA CZŁOWIEKA W ŚWIECIE. Ten model przechodząc do pedagogiki będzie skutkować pewnymi elementami. Przede wszystkim będzie się podkreślać kształcenie intelektu, pamięciowe przyswojenie treści. Encyklopedyzm: takie podejście znane; koncepcja nauczania wychowującego. Rozwój władz intelektu w naturalny sposób rozwija możliwości adaptacyjne, rozwojowe. Homo cogitas zakłada też, że z władzy umysłowej człowieka wynika zdolność do rozróżniania dobra i zła, hierarchizowania wartości, wydarzeń, które się jego częścią. Człowiek popiera pewne idee a inne odrzuca. Popiera pewne wartości, inne zwalcza. Buduje swoje życie wokół pewnego etosu. Staje się twórcą wartości, form życia społecznego i cywilizacji.
Homo economicus (człowiek ekonomiczny) - człowiek którego specyficzną cechą antropiczną jest działanie wykalkulowane, oparte na rachunku potencjalnych zysków i strat. Człowiek powodowany jest swoistą ekonomią istnienia, człowiek dąży do tego by uzyskać więcej niż musi dać. Podejmując określone kierunki działań człowiek kalkuluje potencjalne straty i zyski. Jeśli kalkulacja jest ujemna (poniesione nakłady przewyższają zyski) to nie robi czegoś. Podejmuje działania, które dodają wartość ekonomiczną do życia. Ma zdolności do podejmowania form gospodarowania, wydobywania surowców by podnosić standardy życia. Homo ekonomikus - istota racjonalna (ekonomiczna): działać zgodnie z ekonomią istnienia. Działać racjonalnie to pomnażać zyski i wpływy, zawsze ustawić się w taki sposób by uzyskać więcej niż się da. Przejście tego modelu do praktyki pedagogiki skutkuje: podejściem w którym podkreśla się: przygotowanie wychowanka do pełnienia ról zawodowych, ekonomii istnienia, rangę kształcenia zawodowego, rangę przygotowania zawodowego (pomoc doboru kariery zawodowej by odnieść sukces aby dobory były odpowiednie na jego predyspozycje).
DAĆ MNIEJ, BRAĆ WIĘCEJ = OPTYMANIE SIĘ PRZYSTOSOWAĆ.
homo esteticus (dosłownie: człowiek estetyczny) - człowiek, którego podstawową cechą antropiczną jest zdolność do wytwarzania rzeczy pięknych, odznaczających się gustem, kunsztem. Chce się takimi rzeczami otaczać. Dążenia ludzkie zawsze mają na horyzoncie wartości estetyczne. Jest to skok jakościowy od podstawowych sposobów zaspokajania potrzeb. Człowiek posiadający wrażliwość estetyczną, która pcha go do czynienia swojego środowiska harmonijnym, by podnosić elementy swojego życia na wyższe, estetyczne poziomy. Estetyka, to nie tylko estetyka higieny, wyglądu, ale też formy zachowania się w społeczeństwie, tworzenie harmonijnym relacji z ludźmi. To też sztuka, literatura, kompetencje językowe. Gdzie będą nawiązania do tego modelu w pedagogice, to:
Mocno podkreśla się wykształcenie estetyczne,
Eksponowanie przejawów estetycznych: treningi estetyczne, przyswajanie konwenansów i form społecznego współżycia,
Kontakt z wyrobami przywołującymi harmonię, gust, smak,
Edukacja i przywołanie twórczości, kształcenia estetycznego.
Kontakt człowieka z tym, co piękne uszlachetnia go, czyni go lepszym! Kontakt z pięknem łagodzi obyczaje.
Homo viator (człowiek pielgrzym): czasami bliski lub równoważny z homo religiosus. Zachęca do rzeczy wyższych, rzeczy ziemskie to zaczątek rzeczy wiecznych. Homo viator zakłada, że ludzkie życie to nieustanna wędrówka. Człowiek nieustannie musi się z czymś zmagać. Militaria es vita hominis: wojowanie to sposób życia człowieka, musi on nieustannie podejmować wyzwania, jego życie to wędrówka rozpostarta między życiem a śmiercią. Nie ma stałych elementów, przystanków, życie człowieka jest nieustannie w drodze. Horyzont określający jego życie, sens, może być różny: religia, możliwości rozwoju czy postępu, transcendencja. Zakres możliwości rozwoju nigdy się nie kończy.
W ramach teorii i praktyki pedagogicznej: będzie używany głównie, gdzie podkreślana jest rola wiary człowieka. Podkreśla, że człowiek zmierza do rzeczy lepszych, doczesne życie powinno być motywowane horyzontem, do którego się zbliżamy.
Homo patiens (człowiek cierpiący) - związany z homo viator. Człowiek zmaga się z niedoskonałościami doczesnej egzystencji. W jego życie wpisane jest doświadczenie i ból (to część doczesności, staje się horyzontem życia). Człowiek rozumie świat z głębi swojego cierpienia.
Homo socialis: człowiek jest istotą socjalną w znaczeniu społecznym. Jego egzystencja jednostkowa jest określona partycypacją określonej grupy społecznej. Egzystencja człowieka jest dowartościowana uczestnictwem w życiu społecznym. Jednostka znaczy tyle, jaką rolę pełni w grupie. Grupa nadaje znaczenie, status jednostce. Może też degradować jednostkę, człowiek żyje w grupie, dlatego jest określany jako jednostka. Gdy przestaje żyć w grupie, nie żyje w pełni. Interes jednostki jest chroniony tylko, gdy jest realizowany interes grupy. Jednostka nie może istnieć poza grupą. Grupa jest podstawą środowiska życia jednostki, umożliwia jej funkcjonowanie, wprowadza w świat pewnych wartości, wyznacza role społeczne. Rozwój jednostki wyznaczony stopniem wchodzenia w role, które wyznacza grupa. Taki sposób rozumienia człowieka przenika do teorii i praktyki pedagogiki:
Koncepcja: socjologizm pedagogiczny - wychowanie to pochodna interesu społecznego. Wychowujemy, by zapewnić ciągłość trwania grupy. Przyznaje prymat interesowi grupy. Miarą sukcesu edukacji i wychowania jest konformizm społeczny, miara przystosowania się do wymagań społecznych.
Przyswojenie i życie zgodne z wartościami grupy. Odrzucenie norm = ostracyzm społeczny.
Skrajnymi formami realizowania tego modelu były wszelkie kolektywne formy: faszyzm, komunizm - jednostka na służbie narodu, jednostka nie ma prawa żyć inaczej poza wyznacznikami grupy, narodu.
Dwa światopoglądy sceny wyobrażeń antropologicznych:
światopogląd konserwatywny,
światopogląd liberalny.
Zawsze modele wychowawcze będą bliższe któremuś z tych światopoglądów. Możemy określać style wychowawcze, cele wychowawcze.
ŚWIATOPOGLĄD KONSERWATYWNY:
Zazwyczaj operuje wyobrażeniem ciemnej natury człowieka: zazwyczaj homo lupus - zły z natury, nieobliczalny, dlatego trzeba go kontrolować, poddawać dyscyplinie, grupa musi go ograniczać, prowadzić kontrolę. ŚK powątpiewa w dobro człowieka, jednostkową zdolność człowieka do jego czynienia. ŚK zawsze będzie nawiązywał do tradycji, będzie miał charakter samozachowawczy. Swoje pryncypia zawsze będzie wyprowadzał z tradycji i doświadczeń pokoleniowych.
Wielkość społeczeństwa będzie upatrywał w jego ciągłości. Ważne też kontynuowanie doświadczeń praprzodków i źródła państwowości.
Będzie miał chęć do tworzenia elit społecznych, których potrzebuje społeczeństwo. Społeczeństwo potrzebuje grup, które w sposób szczególny będą zapewniały dynamikę i ciągłość.
Pomysł na edukację: charakter elitarny. Inne kształcenie dla osób z klas niższych/wyższych - wyżej rokujących.
Preferowane mechanizmy centralnego zarządzania. Konserwatyzm będzie podkreślał rolę religii i kultu religijnego. Dowartościowanie autorytetów starszego pokolenia. Stery władzy zazwyczaj przekazywane osobom starszym, dobrze zakorzenionym w strukturze życia społecznego.
Tendencja do monokulturowości (wielokulturowość niechętnie).
W przestrzeni społecznej: zwiększone uprawnienia państwa do kontroli jednostki, nadzoru. Prawo do ingerencji w życie jednostki.
ŚWIATOPOGLĄD LIBERALNY:
Będzie wyrażał wiarę w dobrą naturę człowieka. Zakłada, że jednostka sama z siebie jest dobra, ma potencjał do dobra rozwojowego.
Dowartościowuje podmiotową pozycję jednostki w grupie.
Podnosi protest przeciwko nadmiernej ingerencji państw w życie jednostek, dążyć będzie do decentralizacji formy zarządzania społeczeństwem, demopolizacji struktury społecznej.
Preferuje logikę pluralizmu międzykulturowego, wielo - religijnego, wieloetniczności, kosmopolityczność społeczeństwa.
Egalitarność form życia zbiorowego/społecznego. Wszyscy powinni mieć takie same szanse do awansu społecznego, nie tylko elity. W odniesieniu do edukacji i kształcenia: egalitaryzm, równe szanse edukacji. Protest przeciwko segregacji edukacyjnej.
Dowartościowuje jednostkową aktywność, inicjatywę. Podkreślanie praw wolnego rynku, demokratyzacji form życia społecznego. Konserwatyzm obstaje często przy wizji społeczeństwa kastowego.
KATEGORIE WPISUJĄCE SIĘ W TE OPCJE:
KONSERWATYZM |
LIBERALIZM |
|
|
3